Średniowiecze było okresem, w którym powstały specyficzne wzorce zachowania ludzkiego, charakteryzujące ową epokę, szczególnie cenione w tamtym czasie. Te idealne postawy to rycerz, władca i asceta.
IDEAŁ RYCERZA
Wzorzec ten spotykamy przede wszystkim w pice rycerskiej i tzw. chansons de geste (z franc. "pieśni o czynach") . Jednym z najpopularniejszych bohaterów, będących jednocześnie ideałem rycerza, był tytułowy bohater wywodzącej się z celtyckich legend związanych z podaniami o Ról Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu "Pieśni o Rolandzie". Roland jest bohaterem idealnym, skupiającym w sobie wszystkie najlepsze cechy osobowe cenione w owym czasie. Dobry, szlachetny, sprawiedliwy i pobożny, postępujący zgodnie z etosem rycerskim, wierny Bogu, ojczyźnie i damie swojego serca oraz bezwzględnie oddany suwerenowi, jako bojownik chrześcijaństwa poświęca swoje życie w walce z poganami.
Ideał rycerza ucieleśnia tytułowy bohater "Pieśni o Rolnadzie". Mężny i dzielny rycerz dobrego Karola jest też człowiekiem wielkiej dumy. Najbardziej rozbudowaną i najobszerniejszą sceną utworu jest scena jego śmierci - honorowo postępujący rycerz wpadłszy w zastawioną przez Saracenów w wąwozie zasadzkę nie zadął w róg, dzięki któremu Karol mógłby wrócić, ażeby go uratować i oddał życie Bogu, zaś aniołowie ponieśli jego dusze do nieba.
ASCETA
Teocentryczne wieki średnie skupiały swoją uwagę na dążeniu do Boga i całe ludzkie życie podporządkowywały trosce o zbawienie, stąd najpopularniejszym ze wzorców epoki stał się wzorzec świętego - ascety. Człowiek, który wybiera drogę ascezy wyrzeka się dóbr materialnych, bogactwa, zaszczytów i sławy, postanawiając spędzić swój żywot w cichości i na modlitwie, postach oraz umartwianiu ciała. Życie ascety podporządkowane jest ciągłemu dążeniu do świętości, a jego postawa wynika z odwiecznego przekonania ówczesnej teologii o tym, iż łaska boża jest rodzajem długu, który należy "spłacić" przez pobożne życie, zachowanie postów i umartwienie ciała.
W średniowieczu postać świętego - ascety pojawia się w utworach hagiograficznych tj. żywotopisarskich. Najsławniejszym przykładem ascety jest postać świętego Aleksego, który narodził się w V w.n.e. w Syrii i szybko rozpowszechniła się po Europie, zaś jego śmierć naznaczona licznymi cudami stała się przykładem ars bene moriendi człowieka obdarzonego wielką łaską bożą.
Aleksy wyrzeka się w dniu ślubu pięknej i młodej żony, wygodnego życia i bogactw, zaś cały swój dobytek i majątek rozdaje ubogim, ażeby pędzić żebracze życie w umartwieniu, które ma zbliżyć go do chwały niebieskiej. Boska opatrzność spoczywa na dzielnym młodzieńcu i mimo męczeńskiego życia i takiej samej śmierci Bóg cały czas daje mu dowody swojej szczególnej laski, tak, iż nie ulega wątpliwości, jego przyszłość w życiu pozagrobowym, ani ziemska opinia świętości. Poniżany, żyjący przez szesnaście lat pod schodami domu własnego ojca, gdzie każdy lał na niego pomyje święty Aleksy staje się synonimem chrześcijańskiej pokory
III wzorzec osobowy - IDEAŁ WŁADCY
Idealny władca, rozumiany jako pewne udoskonalenie obrazu idealnego rycerza, a więc człowiek oprócz rycerskich przymiotów jak szlachetność, męstwo, waleczność, odwaga, dzielność i męstwo posiadał także cechy dobrego władcy: jego sądy musiały być wyważone i rozsądne, musiał umieć przewidywać konsekwencje swoich działań i umieć postępować zgodnie z dobrem kraju i narodu. Powinna cechować go także wielka pobożność, czy też nawet bogobojność.
Poeci i kronikarze opiewali władców doskonałych (np. Karola Wielkiego ). Taki człowiek był obrońcą wiary chrześcijańskiej, władcą mądrym, dobrym, odważnym i sprawiedliwym. Na kanwie takich utworów powstawały liczne legendy. Postać idealnego władcy pojawia się również w "Pieśni o Rolandzie" - jest nim Karol Wielki, dobry i mądry król, zaangażowany w walkę z Saracenami w Hiszpanii. Doświadczony i rozsądny, liczy się ze zdaniem swoich wasali, nie boi się wojen, ale dąży do zaprowadzenia w swoim państwie pokoju.
W Polsce ideał władcy sportretowany został przez Galla Anonima, który głównym bohaterem swojej kroniki czyni Bolesława Krzywoustego, ale także jego czcigodnych i świetnych przodków: Bolesława Chrobrego i Bolesława Śmiałego.
