Początek polskiego piśmiennictwa przypada na okres X i XI wieku. Był to czas gwałtownego napływu mnichów i duchownych misjonarzy na ziemie polskie. Pisali oni koniki głownie wykorzystując łacinę, ale gdy zaczęły powstawać języki narodowe, zaczęto również pisać pierwsze słowa po polsku. Ujmując piśmiennictwo polskie chronologicznie od najstarszych czasów powstawały:

- geograf bawarski: który pochodzi już z IX wieku, a nazwa wiążę się z miejsce odnalezienia. Jest to relacja geograficzno - historyczna, która przekazuje nazwy i umiejscowienie pierwszych plemion w starożytnej Polsce.

- Dagome judex: powstały w 990 roku dokument, w którym Mieszko I zgadza się na posłannictwo papieża nad Polską. Są w nim zawarte nazwy rzek, grodów i plemion.

- bulla gnieźnieńska, zwana również złota bullą języka polskiego: napisana w 1136 roku. Jest to dokument pochodzący z arcybiskupstwa gnieźnieńskiego zawierający wykaz majątkowy. Zawiera 410 polskich nazw, imion i miejscowości.

- księga henrykowska: datuje się ja na około 1270 roku i jest uznawana za jeden z najistotniejszych relikwii języka polskiego. To właśnie w niej zostało napisane pierwsze pełne zdanie po polsku: daj, ać ja pobrusze a ty poczywaj.

Pochodzące z wieków XIII i XIV są pierwsze pełne teksty napisane w naszym języku narodowym, a są to:

- Bogurodzica: najstarsza pieśń religijna napisana po polsku, również uznawana za najstarszy hymn polski. Jej trzon jest zbudowany z dwóch zwrotek, które się datuje na I połowę XIII wieku. Znamy je dzięki odpisowi krakowskiemu, który powstał w 1407 roku.

- Kazania świętokrzyskie: stworzone za początki XIV wieku. Jest sześć kazań, a pochodzą z klasztoru z góry Świętego Krzyża, skąd też czerpią swoja nazwę. Odnalezione przez Aleksandra Bryknera w Petersburgu. Stanowiły część oprawy Kodeksu Łacińskiego. Charakterystyczna odmiana polszczyzny jaką można w nich odnaleźć, to dialekt małopolski. Kazania były napisane głównie z myślą o ludziach wykształconych.

- Psałterz floriański: datowany na przełom XIV i XV wieku. Został przetłumaczony na życzenie królowej Zofii, a potem odnaleziony w miejscowości Sankt Floria, skąd czerpie swoją nazwę.

- Kazania gnieźnieńskie: kazania XV-wieczne, pisane dialektem wielkopolskim, a skierowane dla społeczności prostej, dlatego użyto w nich języka jasnego i nieskomplikowanego. Zawierają liczne podania, legendy i obyczajowe scenki z życia.

- Psałterz puławski: napisany w XV wieku, tekst religijny, najbardziej obszerny zabytek piśmiennictwa staropolskiego.

- Biblia królowej Zofii: zwana również Biblią szaroszpatacką jako że została odnaleziona z miejscowości Sarospatak na Węgrzech. Pochodzi z roku 1455 i jest to pierwsze tłumaczenie Pisma Świętego na język polski.

Z opóźnieniem zaczęła się rozwijać literatura świecka. W tej kategorii za najstarsze dzieła można uznać Satyrę na leniwych chłopów oraz Rozmowę Mistrza Polikarpa za Śmiercią. Jest to również czas powstawania legend, takich jak ta o świętym Aleksym, czy wielu modlitw jak na przykład Ojcze Nasz, Zdrowaś Mario, przetłumaczenie Dekalogu, czy pierwsze zapisy kolęd.