Romantyzm jest dziewiętnastowiecznym nurtem filozoficznym i literackim. W Europie jego początki wiążą się z przemianami spowodowanymi wybuchem Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Polski romantyzm natomiast zapoczątkowało wydanie "Ballad i romansów" Adama Mickiewicza (1822 r.). Specyfika tej epoki widoczna była nie tylko w sztuce. Romantyzm to także ówczesny styl życia, to wszelkie zmiany społeczno - ideowe, które dokonały się w tym czasie.

Literatura romantyczna wytworzyła szczególny typ bohatera - dziecka epoki. Był to człowiek o wyjątkowej wrażliwości, często artysta, wyalienowany, stroniący od udziału w życiu społecznym, boleśnie odczuwający swoją inność, swój indywidualizm. Musiał być on jednostką wybitną, nieprzeciętną, często szaloną. Ludzi romantyzmu interesowało bowiem wszystko, co nietypowe, wykraczające poza normę.

Twórcą tego charakterystycznego dla epoki typu bohatera był Georg Byron. W swoim najwybitniejszym dziele pt. "Giaur" wykreował postać buntowniczego i tajemniczego młodzieńca o nieznanym imieniu ("giaur" znaczy "niewierny). Był z pochodzenia Wenecjaninem, zakochał się z wzajemnością w Muzułmance Leili należącej do haremu bogatego Hassana. Mąż, gdy dowiedział się o zdradzie żony postanowił ją zabić. Giaur nie mógł pogodzić się ze stratą ukochanej. Zakochany bez pamięci, nie potrafił teraz ukoić swego żalu. Bohater romantyczny charakteryzuje się tym, iż targają nim namiętności. Nie potrafi zapanować nad swoimi uczuciami, determinują one jego postępowanie. Nie poddaje emocji kontroli rozumu, ale pozawala się im prowadzić. Żal i cierpienie zrodziły w Giaurze rządzę zemsty. Bohater nawet nie próbował jej opanować, ale pielęgnował w sobie uczucie nienawiści do Hassana. Zapragnął go zabić. Nie zastanawiał się nad konsekwencjami swego czynu, nie rozważał jego słuszności. Zrobił to, co podpowiedziało mu serce. Po dokonaniu zbrodni zamknął się w klasztorze, by tam nadal zanurzać się w swoim cierpieniu. Nie sprawiał wrażenia, jakby odczuwał wyrzuty sumienia. Był bardzo, aż do granic szaleństwa, konsekwentny w swoich przekonaniach i uczuciach. Jego nienawiść do Hassana i żal po śmierci Leili nie zmalały Były nadal jego obsesją. Dlatego nie żałował swej zbrodni i nie próbował ułożyć sobie życia bez ukochanej. Zamknął się w swojej samotni, odizolował się od społeczeństwa, stał się rzec można "martwym za życia". Niedługo przed śmiercią postanowił się wyspowiadać. Decyzja ta nie wynikała jednak z żalu czy chęci uzyskania przebaczenia grzechu. Owego odpuszczenia winy nawet nie oczekiwał. Lata cierpień i wewnętrznej udręki nie zmieniły jego uczuć i przekonań. Chciał jedynie zrzucić na czyjeś barki część ciężaru, jaki od lat dźwigał. Spowiedź i rozdarcie wewnętrzne bohatera świadczą, iż mimo mściwości i zawziętości był człowiekiem wrażliwym i posiadającym "czułe sumienie".

Przykładem typowego bohatera romantycznego jest Konrad Wallenrod, postać z powieści poetyckiej Adama Mickiewicza. Podobnie jak Giaur, poświęca swe życie w imię jednej idei: zemsty .Bohater Byrona jednak mści się za swe prywatne krzywdy, Konrad natomiast chce odpłacić wrogowi za szkody wyrządzone całemu narodowi. Poświęca się więc dla ogółu, dla innych ludzi. Rezygnuje z prywatnego szczęścia. Jest romantycznym Prometeuszem. Jest to nowa cecha bohatera romantycznego, nie występująca w utworze Byrona. Konrad Wallenrod, pochodzący z narodu litewskiego podbitego przez Zakon Krzyżacki, jest świadomy, iż na drodze otwartej, uczciwej walki nie zdoła pokonać najeźdźcy. Za wszelką cenę chce jednak uwolnić rodaków z niewoli. Mimo, iż jest rycerzem, ceni honor i wierność, decyduje się na podstęp. Podaje się za Krzyżaka (był wychowany przez mistrza zakonnego Winrycha) i zostaje wybrany wielkim mistrzem zakonnym. Chce za wszelką cenę sprawować tą funkcję, by niszczyć zakon od środka. Ma świadomość, że jest zdrajcą, że jego czyn jest haniebny. Cierpi z tego powodu, jest wewnętrznie rozdarty, szuka zapomnienia w alkoholu. Wie, iż gotuje sobie śmierć, że nawet jeżeli Krzyżacy nie odkryją jego intencji, będzie musiał dźwigać ciężar zdrady. Postanawia poświęcić swoje życie, honor, szczęście, by jego naród odzyskał wolność. Konrad Wallenrod zostaje zdemaskowany przez Krzyżaków, popełnia samobójstwo, by uniknąć kary. Tragizm jego losu polega na tym, iż jedyną drogą do zrealizowania szczytnego celu, jaki sobie postawił, była zdrada, i podstęp. Mimo swojej odwagi i patriotyzmu, umarł jako zbrodniarz. Należał do narodu niewolników, dla których została zamknięta droga uczciwej walki - "jedyna broń niewolników - podstępy". Przyjął na siebie hańbę, by uratować godność całego narodu.

Ostatnią postacią, którą będę analizować w tej pracy jest Kordian, tytułowy bohater utworu Juliusza Słowackiego. W młodości przeżywa głęboki zawód miłosny. Dochodzi do wniosku, że ludzie w momencie, gdy powinni iść za głosem uczuć, kierują się pieniędzmi. Wątpi w sens swojego życia, usiłuje popełnić samobójstwo. Nie umiera jednak. Znajduje nowy cel w życiu: postanawia poświęcić się dla dobra ogółu. Chce dokonać bohaterskiego, wielkiego czynu i tak zrekompensować sobie osobiste niepowodzenia. Poświęca się idei wyzwolenia ojczyzny spod rosyjskiego zaboru. W tym celu przygotowuje zamach na cara. Wierzy w swoją wybitność i siłę, chce sam jeden zostać wyzwolicielem narodu. Ponosi jednak klęskę, a jej powodem są Strach i Imaginacja, które opanowują go przed sypialnią cara. Drogę do zwycięstwa zamyka mu jego własna słabość. Zgodnie z właściwą swej epoce wiarą, że jednostka wybitna skupiona na osiągnięciu cela może sama dokonać cudów, nie szuka pomocy otoczenia. Słowacki jednak pokazuje, iż romantyczna wiara w moc nieprzeciętnej jednostki jest złudna. Wielkich czynów może dokonać tylko zbiorowość, masa. Pojedynczy człowiek jest za słaby, zbyt wiele ograniczeń w nim tkwi. Za pragnieniem dokonania wielkich czynów dla dobra ogółu stoi natomiast zwykłą, ludzka, egoistyczna rządza sławy i uznania. "Kordian" jest więc rodzajem polemiki z koncepcją romantycznego bohatera - bezinteresownego bojownika o wolność narodu i wybitnej, ponadprzeciętnej jednostki.