C.K.Norwid zainspirowany traumatycznym wydarzeniem - zniszczeniem fortepianu polskiego wybitnego kompozytora napisał wiersz "Fortepian Szopena". Ów instrument został zdewastowany przez wojska rosyjskie w czasie misji odwetowej po zamachu na życie gen. T. Berga - namiestnika carskiego. Wówczas "ideał sięgnął bruku".

Utwór należy do gatunku "Vade-mecum" ("pójdź za mną"). Poeta pragnie, poczynając od wspomnienia wielkiego mistrza fortepianu, zabrać czytelnika w refleksyjną podróż po świecie kultury, sztuki i muzyki.

Trzy pierwsze zwrotki to wspomnienie postaci polskiego wirtuoza w ostatnich dniach jego życia.

W kolejnych dwóch zwrotkach Norwid skupia się na opisie charakteru muzyki Szopena. Jego dzieło jest wyniesione do rangi ideału, piękna doskonałego. Kunszt Szopenowskiego aktu tworzenia polega na łączeniu klasycznych wzorców starożytnych -"doskonałość Peryklejska" z elementami polskiej "złoto-pszczołą" kultury ludowej i symboliką chrześcijańską. Taka muzyka ma charakter ponadczasowy , uniwersalny. Kształtuje świadomość kulturową, wrażliwość estetyczną oraz kultywuje tradycje narodowe i religijne.

Szósta i siódma zwrotka to refleksja na temat sztuki. Sztuka jest porównana do dobra, piękna doskonałego, które w zderzeniu z brutalną, złą rzeczywistością jest skazane na upadek i potępienie. Bowiem jednostka wybitna i jego twórczość nie jest zrozumiana i doceniana, lecz - upokarzana, odrzucana, lekceważona. Dopiero po latach kolejne pokolenia odkryją przesłanie idei artysty .

Utwór zamyka opis wydarzeń w Warszawie, których punktem kulminacyjnym jest wyrzucenie fortepianu Szopena z okien pałacu Zamoyskich przez żołdaków rosyjskich. Jednakże zniszczenie instrumentu nie oznacza śmierci wartości muzyki kompozytora. Sztuka jest nieśmiertelna.

Analiza nastroju i tempa panującego w utworze:

I i II strofa- wolne tempo; nastrój smutku i żałości wynikający ze wspomnienia ostatnich dni życia umierającego artysty; porównanie Chopina do liry Orfeusza: "Byłem u Ciebie w dni te, przedostatnie, Gdy podobniałeś - co chwila, co chwila - Do upuszczonej przez Orfeja liry"

III strofa - żwawe tempo( wykrzyknienia); nastrój patetyczny, uroczysty

pochwalny); obraz Chopina "Którego ręka... dla swojej białości Alabastrowej - i wzięcia - i szyku - I chwiejnych dotknięć jak strusiowe pióro - Mięszała mi się w oczach z klawiaturą Z słoniowej kości"

IV strofa - nastrój podniosły; "błogosławiłeś sam ręką Swoją Wszelkiemu akordowi"

V strofa - wesoły, radosny, pogodny nastrój: "tęczą zachwytu - Polska"

VI strofa - nastrój pełen zawodu, smutku, niepewności(zdania pytające): "oto - pieśń skończyłeś (...)klawisze (...)trącając się z cicha, (...)- Szemrzą: "Począł że grać? czy nas odpycha??..."

VII strofa - podziw, chwała, uwielbienie (powtórzenia - O TY!); "O Ty! co jesteś Miłości-profilem, Któremu na imię Dopełnienie; Te - co w Sztuce mianują Stylem, Iż przenika pieśń, kształci kamienie... O! Ty - co się w Dziejach zowiesz Erą (...)".

VIII strofa - tempo zrównoważone, nastrój spokojny, ton opanowany, powtórzenia - "patrz" zastosowane w celu obrazowego przedstawienia płonącej Warszawy: "Warszawa: Pod rozpłomienioną gwiazdą (...) I Zygmuntowy w chmurze miecz".

IX strofa - tempo szybkie, dynamiczne, nastrój żałobny poprzez porównanie fortepianu do "sprzętu podobnego do trumny".

X strofa - ton triumfu i zwycięstwa. Finał jest optymistyczny, bowiem nadejdą lepsze czasy, w których wartość sztuki zostanie doceniona przez przyszłe pokolenia: "Ciesz się późny wnuku".