Określenie "fortepian" pochodzi z języka włoskiego, gdzie "forte" znaczy głośno, a "piano" - cicho. Oznacza więc instrument, na którym można grać zarówno głośno, jak i cicho, innymi słowy - grający może regulować natężenie wydobywanego dźwięku. Powstanie fortepianu było właściwie przekształceniem, zmodyfikowaniem istniejących wcześniej instrumentów, takich jak szpinet, wirginał, klawesyn czy klawikord. Każdy z tych instrumentów był instrumentem strunowym, w którym naciśnięcie klawisza uruchamiało mechanizm szarpiący strunę. Problem polegał na tym, że nie dawało to wielkich możliwości grającemu, nie mógł on w pełni oddać charakteru granego przez siebie utworu - głośność wydobywanego dźwięku była zawsze taka sama i nie było żadnej możliwości jakiejkolwiek zmiany jego barwy. Sama barwa dźwięku zbliżona była do barwy instrumentów szarpanych, takich jak choćby gitara. W pierwszej połowie XVIII w., w epoce stylu galant, powstała we Francji grupa tzw. klawesynistów francuskich, do których należeli m.in. Jean Philippe Rameau, Louis-Claude Daquin i Francois Couperin. Pisali oni wiele krótkich utworów na klawesyn i pragnęli wzbogacić je wyrazowo, nie było to jednak możliwe na tym instrumencie. W roku 1711 Bartolomeo Cristofori w pewnym sensie wyszedł naprzeciwko ich dążeniom i skonstruował pierwszy instrument z mechanizmem młoteczkowym, pozwalającym na grę dynamiczną (różnicującą głośność wydobywanych dźwięków). Instrument ten nie przyjął jeszcze miana fortepianu, nazwano go "Hammerklavier" - ze względu na budowę, nie zaś na możliwości wykonawcze.
Fortepian to instrument muzyczny, który zalicza się do grupy chordofonów (instrumentów strunowych) klawiszowych. Składa się z bardzo dużego pudła rezonansowego, zbliżonego kształtem do trójkąta i opartego na trzech nogach, oraz klawiatury - elementu pośredniczącego pomiędzy pianistą a mechanizmem młoteczkowym, który bezpośrednio uderza struny. Klawiatura fortepianu obejmuje trochę ponad 7 oktaw i składa się z klawiszy białych (diatonicznych) i czarnych (chromatycznych - odpowiadających dźwiękom podwyższanym i obniżanym). Naciśnięcie klawisza fortepianu powoduje uruchomienie mechanizmu młoteczkowego - odpowiedni młoteczek powleczony filcem uderza w napiętą strunę odpowiedzialną za dany dźwięk, wprawiając ją w drganie. Ponieważ struny odpowiedzialne za dźwięki najwyższe są najkrótsze i najcieńsze, w miarę grania wyższych dźwięków maleje ich natężenie. Aby temu zapobiec, struny te ułożone są po trzy dla każdego dźwięku, wobec czego uderzenie młoteczkiem we wszystkie trzy naraz powoduje wydobycie 3 razy głośniejszego dźwięku. Dźwięki średniego rejestru posiadają po dwie struny, z tego samego powodu. Najniższym dźwiękom odpowiadają pojedyncze struny, najgrubsze i najdłuższe, zbudowane ze stalowego drutu oplecionego spiralnie drugim, mosiężnym lub miedzianym. Konstrukcja fortepianu musi być bardzo wytrzymała i solidna, co umożliwia gruba żelazna rama znajdująca się wewnątrz pudła rezonansowego i wzmacniająca jego boki. Naprężenie znajdujących się wewnątrz pudła rezonansowego strun wynosi w sumie prawie dwadzieścia ton. Jest to nacisk porównywalny z naciskiem, jaki dałyby trzy ciężarówki postawione jedna na drugiej. Widać więc, jak bardzo ważne jest solidne wykonanie konstrukcji fortepianu. Mechanizm młoteczkowy składa się dodatkowo z systemu tzw. tłumików, które są unoszone w momencie naciśnięcia klawisza, a po jego puszczeniu opadają z powrotem na strunę powodując zatrzymanie jej drgań - a w konsekwencji wyciszenie dźwięku. Aby zrozumieć działanie tego mechanizmu, wystarczy wprawić w drganie strunę w gitarze, a potem przytrzymać ją palcem - struna przestanie drgać i dźwięk również wkrótce zaniknie. Aby umożliwić grającemu "sterowanie" tłumikami, wprowadzono dwa (czasem trzy) pedały, które grający naciska nogami. Użycie prawego pedału powoduje podniesienie wszystkich tłumików, co w konsekwencji pozwala na wydobycie długich dźwięków, które nie ustają z chwilą puszczenia klawisza przez grającego. Naciśnięcie pedału lewego natomiast powoduje przesunięcie wszystkich młoteczków w ten sposób, że ich uderzenie wprawia w drganie tylko jedną z dwóch lub dwie z trzech strun - dźwięk jest wtedy cichszy i mniej donośny. W instrumentach posiadających trzy pedały użycie środkowego powoduje przedłużenie drgań wybranych strun. Pedał ten używany jest jednak bardzo rzadko i tylko przez pianistów - wirtuozów.
Pudło rezonansowe w fortepianie, tak jak w innych instrumentach strunowych, stanowi bardzo ważny element. Wzmacnia ono dźwięk, który wydobywany jest przez drgające struny, pochłania go i nadaje mu charakterystyczną barwę dzięki drganiom, które przeniesione zostają na nie z wibrujących strun. W fortepianie element ten zbudowany jest z drzewa iglastego.
Fortepian nie należy do instrumentów, na których bardzo łatwo jest nauczyć się grać, istnieją jednak również instrumenty, na których gra jest o wiele trudniejsza. Najważniejsza w grze na fortepianie jest, podobnie jak w przypadku większości instrumentów, zręczność palców. Odpada jednak problem zadęcia, z którym zmagają się muzycy grający na instrumentach dętych. Technikę gry powinno się wyrabiać poprzez granie zarówno ćwiczeń takich jak etiudy, jak i utworów wolnych, kantylenowych oraz polifonicznych.
Fortepian posiada bardzo duże możliwości wyrazowe, które dają pianistom spore pole do popisu. Świadczyć o tym może bardzo wszechstronne zastosowanie tego instrumentu. Tak więc fortepian wykorzystywany jest zarówno jako instrument solowy, jak i w zespołach kameralnych czy nawet w orkiestrze. Również w muzyce rozrywkowej, zwłaszcza w jazzie, odgrywa bardzo ważną rolę - zarówno jako instrument solowy, jak i akompaniujący. Ostatnimi czasy łatwo możemy zaobserwować jego rosnącą popularność wśród osób zajmujących się muzyką rozrywkową. Bardzo często w muzyce rockowej czy popowej wykonawcy włączają do swoich utworów partie fortepianowe, co świadczy o wszechstronnym zastosowaniu tego instrumentu. O jego popularności może świadczyć również fakt, że powstawało wiele różnych odmian tego instrumentu - zwłaszcza mniejszych rozmiarów - które obecne były w wielu arystokratycznych, i nie tylko, domach. Należą do nich: fortepian buduarowy, który mógł również służyć jako niewielki stolik, biurko, toaletka; fortepian przenośny; fortepian stołowy. Formy te zostały jednak wyparte przez doskonalsze pianino, które różni się od nich tym, że posiada struny ułożone pionowo, a nie poziomo. Jest ono do dziś najpopularniejszą odmianą fortepianu, którą możemy spotkać w wielu domach i szkołach.