- Adam Mickiewicz
- Oda do młodości - uznawana jest za swoisty hymn i manifest na cześć romantyzmu. Przyjmuje się, że wiersz ten zapoczątkował romantyzm na gruncie literatury polskiej i jest głosem w dyskusji ze zwolennikami poezji klasycznej. Najważniejszym jej tematem jest młodość, poeta odwołuje się do młodych ludzi, do których należy przyszłość i losy Polski. Przeciwstawia jej i wartościuje negatywnie starość, która w jego oczach uchodzi za skamielinę dawnych form literackich i poglądów, które zaszkodziły Polsce. Jak pisze poeta: "Bez serc, bez ducha to szkieletów ludy". "Oda do młodości" należy do wczesnej twórczości Mickiewicza, dlatego też posiada zarówno cechy klasyczne, jak i romantyczne. Za klasyczny wyznacznik tego utworu uznaje się formę ody, która należała do gatunku uprawianego przez klasycznych poetów. Natomiast nowością jest podjęty przez Mickiewicza temat młodości, który kłóci się z przyjętą formą wiersza.
- Ballady i romanse - jest to cykl należący do zbioru wierszy "Poezje", które wydał Mickiewicz w 1822 roku. Przyjmuje się, że od publikacji tego utworu zaczął się romantyzm w Polsce. Szczególną nowością, którą zaprezentował Mickiewicz w tych utworach, jest odwoływanie się do kultury ludowej i tworzenie fabuły, w której nacisk położony jest na tajemniczość, pokazują się różne zjawy i duchy. Wielką rolę dogrywa tu przyroda, która jest wyrocznią etyczną.
- Romantyczność - wiersz ten powszechnie uznaje się - obok "Ody do młodości" - za wiersz wprowadzający estetykę romantyczną na grunt polski. Również tutaj mamy pokazany konflikt światopoglądu romantyków, który reprezentuje Karusia widząca ducha swego zmarłego ukochanego Jasieńka oraz klasycznego, którego reprezentantem jest starzec mówiący, że dziewczyna musi być szalona, jeśli widzi jakieś zjawy, bo przecież duchy nie istnieją. Zarówno poeta, jaki i przyglądający się zajściu lud wierzą Karusi.
- Sonety Krymskie - cykl tych osiemnastu sonetów powstał podczas podróży Mickiewicza na Krym, gdzie doznał ogromnego wstrząsu spowodowanego pięknem krymskiej przyrody i stepu. Sonety są więc pewnym hołdem złożonym przyrodzie tamtych terenów, ale są to również wiersze nawiązujące do patriotycznych wyznań i idei poety.
- Juliusz Słowacki
- Grób Agamemnona - jest to jeden z ważniejszych utworów w poetyckiej twórczości tego poety. Jest zapisem wrażeń z odbytej przez Słowackiego wyprawy na Wschód. Przedstawia nam tu poeta zabytkowy Grób Agamemnona znajdujący się w Mykenach. Odwiedziny tego miejsca wywołało wiele myśli i wspomnień. Staje się on wyjściem do rozmyślań o Polsce, o tym, co z nią będzie. Poeta zestawia nawet naród polski i Termopil i to zestawienie nie wypada pozytywnie. Poza tym jest to wiersz o samej poezji i jej roli w życiu narodu. W niej to poeta upatruje największą siłę i chce wprowadzić model poezji walczącej - tyrtejskiej.
- Hymn (Smutno mi Boże...) - Słowacki zwraca się do majestatu Boga, by wyrazić jak jest mu ciężko żyć poza ojczyzną. Opiewa piękne krajobrazy, mówi o człowieku i jego duszy. Jest to jeden z najbardziej znanych wierszy Słowackiego, poza tym wspaniały hymn pochwalny Boga.
- Testament mój - jest to poetycki testament Słowackiego. W nim to rozlicza się z całym swym dotychczasowym życiem. Mówi o swej alienacji na obczyźnie, o tym, że nie ma tu nikogo bliskiego, a prawdopodobnie przyjdzie mu umrzeć na obczyźnie. Ubolewa też nad Polską, ale ma nadzieję, ze poezja ma taką siłę i "zwykłych zjadaczy chleba w aniołów przerobić", by mogli stanąć w jej obronie.
- Cyprian Kamil Norwid
- Fortepian Szopena - jest to bardzo ważny utwór w poezji romantycznej. Jest dość długi, a jego znaczenia rozwijają się wraz z jego trwaniem. Poeta przedstawia nam motyw sztuki, artysty, później przechodzi do losów Polski i dawnych jej tryumfów. Na koniec mamy do czynienia z bardzo symboliczną sceną, kiedy żołnierze wyrzucają z pałacu Zamoyskich fortepian Szopena. W wierszu Norwida fortepian to Polska, która jest niszczona przez wrogów.
- Bema pamięci żałobny rapsod - wiersz ten jest utworem na cześć postawy generała. Poeta wpierw opisuje pochód konduktu pogrzebowego, który w jednej chwili zaczyna się zmieniać. Przeistoczeniu ulegają ludzie i sceneria pogrzebu. Widzimy więc jakiś rytualny pochówek dawnych Słowian, później objawiają się nam poszczególne momenty wielkości naszego narodu, później przedstawia się nam przyszłości, a niej wielkie ruchy niepodległościowe, grupa ludzi chcących walczyć o wolność stale rośnie. Norwid nawołuje do naśladowania postawy Bema, a nie do jego opłakiwania i lamentów.
