W III. Części "Dziadów" Mickiewicz najdokładniej wyraził swoje poglądy na ówczesną sytuacje Polski oraz przedstawił sposób wali o odzyskanie niepodległości ojczyzny. Utwór ten jest wyrazem wielkiego patriotyzmu poety i jego troski o ciemiężoną Polskę. Przedstawia on tu model profetycznego i prometejskiego rodzaju poezji oraz kreuje postawę poety-bohatera, który ma walczyć i stanąć na czele powstania przeciwko zaborcy.
Główny nacisk położony jest na bohatera romantycznego, którego reprezentuje tu Konrad. Jego pierwotną postacią jest Gustaw, którego poznajemy w części II utworu. Jest on romantycznym kochankiem, któremu nie powiodło się w miłości. Jego związek z ukochaną został zerwany przez konwenanse i stereotypy społeczne. Załamany swymi niepowodzeniami i bólem duszy postanawia popełnić samobójstwo i więcej się nie męczyć. Później przechodzi przemianę i z romantycznego kochanka staje się bojownikiem o wolność narodu polskiego.
Problematyka narodowa pojawia się również w scenie "Salonu warszawskiego". Klasa społeczną, którą poeta przedstawia jako pierwszą, jest arystokracja. Jest to, w porównaniu Wysockiego, ta skorupa "sucha i plugawa", interesuje się tylko własnymi interesami i tym by jej było jak najlepiej. Nie interesują się upadającym krajem, który jest pod zaborami. Nie przeszkadza im spotykać się z wrogiem - Nowosilcowem - na wspólnych balach w salonach. W rozmowie padają takie oto słowa:
"Odtąd jak Nowosilcow wyjechał z Warszawy;
Nikt nie umie gustownie urządzić zabawy."
Jest tak dlatego, że arystokracja, której nie zależy na odzyskaniu przez Polskę niepodległości, nie przejmuje się faktem spotykania się z przedstawicielem zaborców. Widzą w nim dobrego kompana do zabawy, a nie kogoś, kto ma w zamiarze zniszczyć Polskę i naród polski. Co gorsza jeszcze, zdąża do utrzymania z nim jak najlepszych stosunków i walczą o przychylność i względy. Wszystko to, dlatego, że taka znajomość może im przynieść ogromne zyski, stąd ich postawa: zgoda na działalność zaborcy w zamian za prywatne profity. Arystokracja, która miałaby stanąć na czele wyzwolonego państwa, ani myśli o sprzeciwianiu się zaborcy, bez żadnego problemu podporządkowują się carowi. Dla nich nie ma różnicy czy żyją w kraju wolnym, czy też zniewolonym. Ważne, że mogą spotykać się w salonach i bywać na balach. Takiej postawie arystokracji przeciwstawia poeta młodzież, która chce walczyć i przelać krew w imię ojczyzny. Jest to ta "wewnętrzna", znajdująca się pod skorupą arystokratycznej lawy siła, która ma wyzwolić Polskę z kajdan. Ich zapału "ognia sto lat nie wyziębi." Młodzi, inaczej niż arystokracja, porusza w swych rozmowach losy Polski.
Znaczącym elementem patriotycznej wizji Mickiewicza w tej części "Dziadów" jest również "Widzenie księdza Piotra." W nim to Bóg ukazuje Piotrowi wizję Polski i tłumaczy, dlaczego spotkał ją taki los. Przedstawiana jest ona jako ukrzyżowany Jezus, który umiera za grzech wszystkich ludzi. tutaj Polska musi ponieść ofiarę, by wyswobodzić wszystkie uciśnione narody Europy. Jest to wizja, którą wyraża hasło "Polska Chrystusem narodów."
Widzimy zatem, że patriotyzm oraz walka niepodległościowa to jedna z najważniejszych elementów poetyckiej wizji Mickiewicza, którą przedstawił nam w III części "Dziadów". Nie jest to jednak jedyny utwór, w którym poeta wypowiada się na ten temat. Była to tematyka bliska wszystkim twórcom romantycznym.
