Z każdą epoka literacką jest ten problem, że ciężko określić jest ramy czasowe, w których umieścić można związane z nią wydarzenia. Zawsze, kiedy mówi się o jakiś datach lub wydarzeniach granicznych, przyjmuje się je za umowne, gdyż to pozwala na w miarę uporządkowaną periodyzację historycznoliteracką. Nie inaczej jest oczywiście w przypadku epoki romantycznej. Za jej początek w europejskim wymiarze przyjmuje się czas Wielkiej Rewolucji Francuskiej - czyli rok 1789, natomiast koniec przyjęło się upatrywać w 1848 roku, kiedy to nastąpiła Wiosna Ludów. Oczywiście tendencje estetyki romantycznej dostrzec możemy jeszcze w epoce oświeceniowej, ale w tym okresie były to jednostkowe przypadki.
Wielka Rewolucja Francuska uznawana jest za otwarcie romantyzmu, dlatego, że głosiła hasła, które wyjątkowo dobrze pokrywały się z ideami pisarzy romantycznych. Chodziło tu głównie o zmianę stosunków społecznych, które obalały monarchistyczny i oparty na wyzysku i nierówności ustrój. Proklamowano wolność wyznaniową, obalono racjonalny obraz rzeczywistości oświeceniowej, gdzie przyjmowało się, że władca jest pomazańcem bożym. W republice, którą proklamowała Rewolucja za najważniejsze uznawało się swobody obywatelskie, równouprawnienie i wolność jednostki. Poza tym uszczerbku doznała również instytucja kościoła katolickiego. Stąd też tak wiele w utworach romantyków tematów zaczerpniętych z wierzeń pogańskich i zabobonnej kultury ludowej.
Na takim gruncie powstawać zaczęły dzieła preromantyków, które charakteryzowały się przede wszystkim:
- stosowaniem nowych gatunków literackich i przyjęciem nowego sposobu pisania, który przeciwstawiał się oświeceniowej tradycji literackiej.
- nie liczy się już teraz kunszt formy dzieła, ale sam akt twórczy płynący z metafizycznego natchnienia, które wyrazić miało duchowe stany poety
- w centrum literatury stanął człowiek, ale nie już jako istota myśląca - racjonalna, ale jego dusza i psychika
- odrzucono uniwersalny, oparty na wzorach antycznych, model literatury na rzecz literatury rodzimej, opowiadającej o sprawach danego narodu.
Początków twórczości romantycznej, czy tak zwanego preromantyzmu, doszukiwać się trzeba głównie w literaturze niemieckiej i angielskiej. Przyjmuje się jednak, że to w Anglii powstawały pierwsze utwory preromantyczne. W obrębie tej literatury możemy wyszczególnić kilka głównych motywów:
- osjanizm - początek tej formie literatury dał James Macpherson, który był autorem "Pieśni Osjana". Autor tworzył to dzieło w latach 1760-73. Publikacje te wywołały wielki zachwyt wśród publiczności literackiej i pisarzy. Wielu z nich czerpało z motywów utworu, co nazywano "stylizacją osjaniczną".
Według pisarza postać ta pochodziła ze Szkocji i była autorem pięknych pieśni, które oczywiście stworzył Macpherson. W utworach tych fascynację budziła obecność tajemniczych i ciemnych obrazów wziętych z legend i mitów. Ilustrowały one wydarzenia z życia tamtych terenów. Pełno w nich było elementów grozy i ludowości, a wszystko to zatopione było w gęstej i niebezpiecznej mgle, która zwisała nad wrzosowiskami.
- gotyk - jest to pewnego rodzaju stylizacja, która to również ma swoje początki w literaturze angielskiej. Sama nazwa pochodzi z dzieła "Zamek Otranto", którego autorem był Horacy Walpole. Utwór ten posiadał cechy, które często później wykorzystywali poeci romantyczni. Przywołać tu możemy między innymi: elementy cudowności, czerpanie z kultury i literatury średniowiecza, zainteresowanie psychologizmem człowieka - częste ukazywanie ludzi szalonych i chorych. Jednym z najważniejszych i najwybitniejszych reprezentantów tego stylu był Walter Scott.
- poezja grobowa - w takich utworach za tło do opowiadanych wydarzeń służyły głównie cmentarze, kaplice, podmiot liryczny wierszy opowiada o bólu duszy, cierpiętniczym życiu.
