Pomysł napisania "Beniowskiego" związany był z lekturą Słowackiego "Don Juana" Georga Byrona, na którym to w jakimś stopniu wzorował się poeta. Nie mały wpływ miał również utwór "Podróż sentymentalna" Laurenca Sternea, który to w dużym stopniu przyczynił się do powstania tego gatunku. Nie ulega wątpliwości, że poemat dygresyjny jest gatunkiem właściwym właśnie romantyzmowi, ale mamy tez przykłady jego późniejszych realizacji w literaturze polskiej, chociażby "Kwiaty Polskie" Juliana Tuwima.
Poematem dygresyjnym nazywa się taki utwór, który zawiera słabo rozwiniętą fabułę, która przeważnie opiera się na podróży podmiotu lirycznego. Motyw podróży nie jest jednak jakimś spajającym elementem, ale składa się z luźnych scen sytuacyjnych.
W jaki sposób odnosi się do tych definicji poemat Słowackiego? Otóż, po pierwsze w wierszu Słowackiego mamy do czynienia ze szczątkowa fabułą, która nie pełni ważnej roli w utworze, ale jest pewnego rodzaju pretekstem do dygresji podmiotu lirycznego. Dygresje te to poboczne, nie związane z główna opowieścią refleksje na różne tematy. Słowacki spełnia w ten sposób jedną z zasad gatunkowych. Mówi w swym wierszu o sprawach, które go aktualnie zajmują, są mu współczesne. Odwołuje się do prywatnych wydarzeń, rozmów, polemik. Mamy tu rozmyślania na tematy polityczne, literackie i ogólnospołeczne. Zwraca się tu również poeta do swoich wrogów ideowych, by wykładać swoje racje.
Bez problemu odnajdujemy przykłady w "Beniowskim". Słowacki pokazuje nam tu przygody pewnego szlachcica, który wyrusza na wojnę podczas Konfederacji Barskiej. Zmuszony jest opuścić rodzinny dom, swą ukochaną Anielę i wyruszyć w nieznane. Podróżuje i uczestniczy w wielu wydarzeniach, ale nie to jest najważniejsze. Historycy literatury mówią, że pisząc ten utwór wzorował się na realnie istniejącej postaci Maurycego Beniowskiego, który wszystkie swe przygody utrwalił w pamiętniku. Szlachcic Beniowski jest pierwszym bohaterem tego utworu, który reprezentuje idee szlacheckie zbudowane na miłości do ojczyzny i patriotyzmie. W czasie czytania widzimy jednak, że pojawia się jakby drugi głos - narrator, który prowadzi rozmowę z postawa Beniowskigo. Wyraża swoje opinie, poglądy, uczucia właśnie w dygresjach jakie pojawiają się w odstępstwie od głównej historii fabuły. Tym narratorem jest Słowacki, który w formie poematu może wyrazić otwarcie swoje poglądy, odpowiedzieć zwaśnionym osobą na ich ataki i inne problemy. Chodzi tu głownie o sytuacje w emigracyjnych kołach, gdzie Słowacki nie był zbyt życzliwie przyjęty, a jego twórczość była tam krytykowana dość dotkliwie. Taka forma utworu dawała mu jednak sposobność do rozliczenia się z nieprzychylnymi mu głosami.
Słowacki w swym utworze skupił się głównie na:
- ukazaniu koncepcji własnej twórczości
- krytyce stosunków panujących na emigracji
- polemice z osobą Adama Mickiewicza
- ośmieszeniu swoich krytyków
