1. CECHY ROMANTYZMU:

  • natura odzwierciedla uczucia bohatera
  • najczęściej ukazywano miłość nieszczęśliwą lub zawiedzioną, gdyż tylko taka miała dla romantyków znaczenie
  • ogromne zainteresowanie kultura ludową, literaci czerpią ze źródeł ludowych, biorą pomysły na dzieła z ludowych opowieści (patrz: A. Mickiewicz "Ballady")
  • dużą rolę odgrywają wątki narodowe, literatura zaangażowana politycznie
  • pisarz, to człowiek wolny, jednostka wybitna, stojąca ponad społeczeństwem

2. TWÓRCY POLSKIEGO ROMANTYZMU:

  • Adam Mickiewicz
  • Juliusz Słowacki
  • Zygmunt Krasiński
  • Cyprian Kamil Norwid
  • Aleksander Fredro i in.

3. NAJWAŻNIEJSZE DZIEŁA LITERACKIE ROMANTYZMU:

  1. LITERATURA EUROPEJSKA:

  • Goethe: "Król Olszyn" - ballada, oparta na rozmowie między majaczącym synem (świat fantastyczny) i jego ojcem(świat realny). Najważniejszym reprezentantem świata fantastycznego jest tytułowy Król Olch, który ukazuje się synkowi. Groźna, niedostępna przyroda, wydarzenia rozgrywają się nocą.
  • Goethe: "Cierpienia Młodego Wertera" - powieść epistolarna (w listach). Przedstawia historię znajomość Wertera i Lotty, którzy od momentu poznania pałają do siebie uczuciem. To miłość niespełniona, gdyż Lotta jest już zaręczona z Albertem. Werter ostatecznie popełnia samobójstwo. Powieść oparta częściowo na osobistych doświadczeniach pisarza, pociągnęła za sobą falę samobójstw. WERTERYZM - postawa wyrosła na bazie bohatera Goethego - człowiek przesadnie uczuciowy, nieszczęśliwie zakochany, nie godzący się na konwenanse, który patrzy na świat przez pryzmat marzeń i poezję.
  • Byron: "Giaur" - powieść poetycka. Tragiczna historia miłości Giaura i Leili, żony Hassana. Zdradzany mąż zabija wreszcie żonę, a kochanek wstępuje do klasztoru, po tym jak mści się za śmierć ukochanej. Spowiada się, po czym odchodzi bezimienny, prosząc, by na jego grobie nie wyryto żadnego nazwiska.

B. LITERATURA POLSKA

  1. Adam Mickiewicz
  • "Oda do młodości" - liryka zwrotu do adresata. Ukazuje dwie sprzeczne postawy: klasyków i romantyków. Porusza wzniosłą ideę, jaką jest przebudowa świata, głosi tryumf wolności, młodości i przyjaźni.
  • "Romantyczność" - autor jako prawdziwy romantyk zaleca kierowanie się w życiu sercem, gdyż tylko ono potrafi dotrzeć tam, gdzie nie dotrze rozum. Najważniejsze słowa: Miej serce i patrzaj w serce.
  • "Dziady cz. II" - starcie świata ziemskiego i fantastycznego. Romantyczny dramat w antycznej formie. W kaplicy, w której odprawiany jest obrzęd Dziadów, pojawiają się duchy ludzi i pozostawiają żyjącym wskazówki moralne.
  • "Dziady cz. IV" - ukazuje miłość jako najgorszą chorobę. W tej części odnajdujemy wątki z osobistych przeżyć Mickiewicza (nieszczęśliwa miłość do Maryli Wereszczakówny).
  • "Dziady cz. III" - najbardziej polityczna, dedykowana przyjaciołom autora. Przypomina średniowieczne misterium, gdzie o duszę bohatera walczą Dobro i Zło. Akcja toczy się na dwu płaszczyznach - realistycznej i symbolicznej. Bardzo ważna Wielka Improwizacja, w czasie której główny bohater wyrasta na jednostkę nieprzeciętną, wadzi się z Bogiem o panowania nad światem. Za wyrządzone zło spotyka człowieka kara.
  • "Konrad Wallenrod" - historia Litwina, Waltera Alfa, który przyjmując nazwisko Konrada Wallenroda dążył do zniszczenia Zakonu Krzyżackiego. Został Mistrzem, ale jego podstęp został odkryty. Popełnił samobójstwo.
  • "Sonety Krymskie" - zachwyt nad orientalną przyroda połączony z tęsknotą za krajem. Przemyślenia natury filozoficznej.
  • "Księgi Pielgrzymstwa Polskiego" i "Księgi Narodu Polskiego" - pisane prozą poetycką, stylizacja na język biblijny. Nawiązanie do mesjanistycznej roli Polski, jako wybawiciela uciśnionych narodów. Cierpienie Polski nie będzie nadaremne, gdyż zapoczątkuje odrodzenie moralne wielu narodów.
  • "Pan Tadeusz" - epopeja narodowa, skoncentrowana na trzech wątkach: historycznym (działania Napoleona), miłosnym (perypetie miłosne bohaterów) i sporze o zamek. Pisany trzynastozgłoskowcem. Mickiewicz opisuje to ostatnią ostoję kultury sarmackiej w Polsce.
  1. Juliusz Słowacki
  • "Kordian" - dramat. Autor przedstawia proces dojrzewania tytułowego bohatera, który przypomina typ romantycznego kochanka. To typ rozdarty wewnętrznie, poszukujący sensu w życiu. Nie znajduje go jednak w żadnym z krajów europejskich, które odwiedza w czasie swojej wędrówki. Do przemiany bohatera dochodzi na górze Mont Blanc - wybiera walkę o wolność kraju. Jest jednak w swoich przekonaniach osamotniony, nie ma sprzymierzeńca. Kompozycja otwarta - autor nie zamyka dziejów bohatera.
  • "Grób Agamemnona" - 21 strof. Utwór koncentruje się na tematyce historyczno - politycznej. Porównuje losy Polski z losami starożytnej Grecji, nie potrafi pogodzić się z niewolą i bezmyślnością Polaków. Chce widzieć ojczyznę wolną, odrodzoną, nieśmiertelną, a przede wszystkim zjednoczona w dążeniu do celu. Nazywa Polskę "pawiem i papugą narodów". Czuje się odpowiedzialny za kraj.
  • "Beniowski" - poemat dygresyjny. Popis zdolności pisarskich Słowackiego. Najbardziej znane słowa tego utworu: Chodzi mi o to, aby język giętki powiedział wszystko, co pomyśli głowa. Spór z Mickiewiczem i jego poezją.
  1. Zygmunt Krasiński
  • "Nie - Boska komedia" - dramat, złożony z 4 części. Pierwsze dwie przypominają średniowieczny moralitet, toczy się bój o duszę hrabiego Henryka. Pojawia się też motyw zbawczej, a zarazem niszczącej siły poezji. Poeta wyrasta ponad społeczeństwo. Orcio płaci za talent utratą wzroku. Części 3 i 4 to obraz rewolucji skierowanej przeciw arystokracji. Rewolucja ukazana jest jako piekło na ziemi. Utwór kończy się samobójczym skokiem Hrabiego.
  1. Cyprian Kamil Norwid
  • "Bema pamięci żałobny rapsod" - powstał w rocznicę śmierci generała, przedstawia jego pogrzeb. Generał był dla większości romantyków ideałem walki o wolność, tu ukazany jest jako przewodnik ludzkości, który poprowadzi ją ku lepszym czasom.
  • "Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie" - podzielony na 3 części. W pierwszej ukazane są osoby docenione dopiero po śmierci, w drugiej - nawiązuje do pogrzebu Mickiewicza, w trzeciej - ukazuje argumenty przemawiające za tym, aby raz jeszcze otworzyć grób wieszcza. Podkreśla tragizm jednostki wybitnej, która musi wiele wycierpieć, zanim zostanie doceniona.
  1. Aleksander Fredro
  • "Śluby panieńskie, czyli magnetyzm serca" - komedia. Fredro przeciwstawia tu obraz miłości szczęśliwej, przynoszącej radość życia, obowiązującej w romantyzmie miłości nieszczęśliwej, kończącej się tragicznie. Rzecz ironiczna, pokazująca, że czasem trzeba patrzeć na wiele spraw z przymrużeniem oka.

4. BOHATEROWIE:

a) Konrad Wallenrod - postać kontrowersyjna - walczy o wolność ojczyzny, ale nie czyni tego w zgodzie z kodeksem rycerskim. Cały czas żyje w masce, nie może pokazać swojego prawdziwego oblicza. Rozdarty wewnętrznie, ale ostatecznie wybiera nie żonę, ale kraj.

( słynny cytat: Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie. Uwaga: w ojczyźnie nie było właśnie szczęścia, a nie głównego bohatera, jak myślą niektórzy).

b) Gustaw - Konrad - jednostka wybitna, wyalienowana, wyrastająca ponad przeciętność. Mickiewicz zaznacza nieprzeciętność bohatera. Jednocześnie to człowiek pyszny, dymny, stawiający się na równi z Bogiem.

c) Kordian ­- kolejny romantyczny "szaleniec". Poszukuje celu w życiu, chce popełnić samobójstwo po odrzuceniu przez starszą od siebie Laurę. W końcu postanawia walczyć o kraj, podejmuje próbę zamordowania cara, która jednak kończy się fiaskiem. Bohater okazuje się być słaby psychicznie.

d) Hrabia Henryk - postać odbierana negatywnie, miota się między dobrem i złem. Egoista, wszystko co czyni, skierowane jest ku jego dobru.

e) Orcio - syn Hrabiego Henryka, poeta. Talent poetycki sprawia, że chłopak powoli ślepnie. Dostrzega znacznie więcej niż ojciec.