"Księgi narodu polskiego" i "Księgi pielgrzymstwa polskiego" Adama Mickiewicza powstały w Dreźnie, a zostały wydane w Paryżu 1832 r. Poeta próbuje w nich pokazać filozoficzne podejście do obrazu dziejów ludzkości. Mickiewicz dzieje Polski, porównuje z ukrzyżowaniem i dziejami Chrystusa. Kraj ma być Mesjaszem narodów, który przez swoje męczeństwo uwolni inne narodu od niewoli.

Księgi są kontynuacja "Widzenia księdza Piotra", z III cz. "Dziadów". Mają kształt rozprawy politycznej, która miał wspierać Polaków-patriotów, którzy po upadku powstania listopadowego przebywała na emigracji.

Adam Mickiewicz zastosował do tworzenia "Księgi narodu polskiego" i "Księgi pielgrzymstwa polskiego", stylizacje biblijną.

Księgi rozpoczynają się zdaniem: " Na początku była wiara w jednego Boga i była wolność na świecie". Poeta używa także, archaizację inwersji składniowej, oraz stosuje paraboliczne pouczenia: "zaprawdę powiadam wam, pamiętajcie". Biblijne cytaty, parafrazy opisywanych sytuacji, przypowieści np. o chorej matce i lekarzach, o gospodarzach w Anglii i ich trzodach.

"Za dawnych czasów byli w Anglii gospodarze, mający wielkie stada bydła i trzody owiec.

Ale wilcy wpadali często na pole ich i czynili szkodę. Wzięli więc strzelby i psy, odpędzali i zabijali zwierza, ale zwierz, odpędzony jedną stroną, powracał drugą, a na miejscu jednego zabitego rodziło się dziesięć. A gospodarze na polowaniu ustawicznym zubożeli, trzymając wiele psów i kupując broń. Stada ich i trzody ich zniszczały.

Aż drudzy gospodarze, mędrsi, rzekli: Pójdźmy dalej za zwierzem, aż do lasu, a wytępim go w gnieździe jego. Ale wilcy przyszli znowu z drugich lasów, i owi gospodarze zubożeli, i trzody potracili.

Zubożawszy poszli do sąsiadów i rzekli: Zbierzmy cały lud, polujmy rok cały, aż wygładzim wilki na całej wyspie: ho Anglia jest wyspą.

Poszli tedy i polowali, aż wytępili zwierza co do jednego; potem złożyli broń, rozpuścili psiarnię, a barany ich pasą się bez pasterza od owych czasów aż do dziś dnia".

"Księgi…" podobnie jak biblia, miały stać się wskazówką dla Polaków-emigrantów, jak postępować w życiu. Poeta zwraca się bezpośrednio do odbiorcy. Tekst jest przejrzysty i zrozumiały dla czytelnika. Używa apostrof, np. ""Pamiętajcie, że jesteście wpośród cudzoziemców jako trzoda śród wilków". Szyk przestawny w zdaniach, oraz zdania współrzędnie złożone, połączone są spójnikami "i" i "a", oraz przecinkami. Mickiewicz, często rozpoczyna zdania od spójników " A każdy Polak…", "I nagrodził im Bóg, bo wielki naród".

Poeta używa w swoim dziele symboli np. opisując unię polsko-litewska, jako małżeństwo. Polaków na emigracji przyrównuje do trzody żyjącej wśród wilków. Są również elementy wizjonerskie: " A Wolności nie było nigdy przedtem. Ale potem będzie". Tworzy myśli filozoficzne: "Duszą narodu polskiego jest pielgrzymstwo polskie".

Adam Mickiewicz, próbuje uczyć postępowania Polaków, aby nie upadali na duchu. "Zasiewajcie więc miłość Ojczyzny i duch poświęcenia się, a bądźcie pewni, iż wyrośnie Rzeczpospolita wielka i piękna".

Czytając "Księgi…" , czytelnik ma wrażenie, że analogia z Nowym Testamentem jest bardzo widoczna. "Rzekł jeden lekarz: Ja będę leczył podług nauki Hannenmana; - ale drudzy odpowiedzieli: Zła to jest nauka, niech lepiej umrze, niż gdybyś ją miał leczyć podług nauki Hannenmana". Tak rozpoczynają się również fragmenty Biblii.

" Księgi …", stanowią przykład mesjanizmu w literaturze polskiej. Zostały przetłumaczone na wiele języków europejskich: angielski, niemiecki, francuski i wszystkie języki słowiańskie.

Adam Mickiewicz wzywa żołnierzy polskich, aby czytali " Księgi pielgrzymstwa…", aby przygotować się do walki o wolność. "Czytajcie je, bracia-wiara-żołnierze; a ci, co są między wami starsi, których nazywacie podoficerami, czyli namiestnikami, niech wam objaśniają i wykładają".

Poeta w swoim utworze, nie rozpatruje bardzo wnikliwie szczegółów klęski powstania listopadowego. Ogólnie opisuje problemy, które dręczą naród polski. Moralizatorski ton dzieła, jeszcze bardziej przybliża go do Biblii. Mickiewicz posługuje się także symbolami względem państw ościennych i sytuacji Polski.

"A nieprzyjacielem Waszym jest nie tylko trójca szatańska, ale wszyscy, którzy czynią i mówią w imię trójcy tej, a tych liczba jest wielka między cudzoziemcami, czcicieli Mocy i Równowagi, i Koła, i Interesu".

Mickiewicz idealizuje naród polski, a wytyka wady innych narodów.

" A Wasz zakon inny jest, bo Wy mówicie: Wszystko, co nasze jest, Ojczyzny jest; wszystko, co naszej Ojczyzny jest, wolnych ludów jest.

Anglicy, którzy kochają Wolność według starego zakonu, powiadają: Odbierzmy Francuzom morze, jak Izrael odbierał miasta od Judy; a Francuzi starozakonni mówią: Odbierzmy Niemcom ziemie nadreńskie; a Niemcy mówią: Odbierzmy zaś Francuzom ziemie nadreńskie, i tym podobnie. Przetoż powiadam Wam, iż głupi są i zarażają się bałwochwalstwem, czcią Baala i Molocha, i Równowagi".

Przyjęcie "Ksiąg narodu i pielgrzymstwa polskiego" było raczej chłodne. Emigranci polscy, nie wzięli sobie do serca nauk poety. Na cudzoziemcach, utwór ten zrobił większe wrażenie.