Świat epoki romantyzmu – cechy charakterystyczne i wpływ na późniejsze epoki literackie

Na rozwój romantyzmu w Polsce miała wpływ sytuacja społeczno-polityczna naszego państwa. Kraj wówczas znajdował się pod zaborami, w związku z tym odczuwalny był duży nacisk polityczny. W takich oto warunkach rodził się głęboki patriotyzm oraz ruch narodowowyzwoleńczy. Do dzisiejszego dnia w sercach Polaków tkwi element sentymentu do czasów romantycznych. Natomiast w świadomości niektórych ludzi słowo romantyk kojarzy się z kimś niepoprawnym oraz wyróżniającym się zbytnia nadwrażliwością. Ponadto dochodzi: brak realnego i racjonalnego spojrzenia.

Z pewnością prawdą jest, że gdzieś w głębi serca traktujemy z podziwem impulsywne zrywy, szaleńcze uniesienia romantyków choć często skłonni jesteśmy do ich krytyki. Podobna sytuacja była w przypadku artystów działających w epokach następnych po romantyzmie.

Rozważania można rozpocząć od przedstawienia elementów składających się na świat przedstawiony, określania co oznacza dla nas romantyzm. Romantyzm kojarzy się przede wszystkim z mitem walki o niepodległość, poświęceniem dla tych wartości naszych wewnętrznych możliwości, buntem, który towarzyszył takim postaciom jak: Konrad z "III części Dziadów", czy Kordian - tytułowy bohater działa autorstwa Juliusza Słowackiego.

Kolejnym mitem związanym z epoka romantyzmu była nieszczęśliwa miłość. Znalazła ona wyraz w kreacji bohaterów: Gustawa, czy Henryka. Analizując postępowanie poszczególnych postaci oraz życie twórców romantycznych dopatrujemy się licznych analogii. W związku z tym w bohaterach romantycznych odnajdujemy: potomków Hamleta, nieszczęśliwych kochanków, także poetów, samobójców oraz walczących w imię ukochanej ojczyzny. Poza tym świat romantyczny jest przepełniony postaciami duchów. Stąd zrozumiała wydaje się obecność zjaw, różnych widm oraz upiorów. W tym kontekście obecność świata pozazmysłowego znalazła swój wyraz i miejsce w literaturze. Z pewnością nie można zabrać romantyzmowi podstawowej zalety: tej pięknej, czarownej oraz uduchowionej atmosfery.

Powyższe rozważania w sposób ogólny obrazują to, co w romantyzmie było naprawdę istotne. W tym kontekście powstaje pytanie w jaki sposób ustosunkowywano się do romantyzmu w późniejszych epokach literackich. Oto kilka przykładów.

Pozytywizm - epoka, która nastąpiła zaraz po romantyzmie. W pozytywizmie niechętnie sięgano do przekonań romantyków, wypowiadano się w sposób krytyczny o poprzedniej epoce. Zamiast fantazji, indywidualnej walki o górnolotne cele pozytywiści śmiało proponowali utylitaryzm wszystkich działań, tzw. pracą u podstaw oraz prace organiczną. Postulowano szerzenie nauki wśród ludu oraz podnoszenie standardu gospodarki państwowej.

Pozytywiści zwykle krytycznie odnosili się do teorii i idei romantycznych. Jednak zdarzało się, że w ich twórczości pojawiała się jakaś maleńka iskierka podziwu dla minionego okresu. Analizując twórczość pozytywistów możemy zaobserwować pewne prawidłowości. Przepełniona realizmem jest powieść "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej. Wśród postaci odnajdujemy osoby o cechach charakterystycznych romantyków. Są to: Emila Korczyńska, Zygmunt oraz Różyc. Nie trudno zauważyć, że we wspomnianym utworze spotykamy się z wyraźna krytyka postaw tych osób, ich cechy romantyczne zostają wręcz ośmieszone. Jednak w utworze znalazło się miejsce na hołdowanie idei wyzwolenia narodowego. Przykładem jest tu wątek powstańczy oraz słynna mogiła, której historia sięga drugiej połowy XIX wieku. Okazuje się, że to wręcz święte miejsce. Jest ono okazją do przypomnienia czasu walki oraz heroizmu. Jest to swoiste sacrum dla wszystkich, którzy pamiętają o wydarzeniach z historii narodu.

Na pierwszy rzut oka w "Lalce" Bolesława Prusa mamy do czynienia z krytyką romantycznego idealizmu oraz miłości romantycznej. Jednak w utworze tym możemy się doszukać motywu patriotycznego związanego z wydarzeniami powstania styczniowego. Głównym bohaterem jest Stanisław Wokulski, który posiada cechy bohatera romantycznego, w ten sposób wydaje się być bliski słynnym bohaterom z dzieł najsłynniejszych romantyków. Jednak w jego postępowaniu możemy dopatrzeć się także cech bohatera pozytywistycznego.

W literaturze współczesnej oprócz wątków nowatorskich oraz tradycyjnych nurtów nadal uwidacznia się żywy dialog z literatura epoki romantyzmu. Wielu Polaków po wojnie udało się na emigrację. Podobnie jak ludzie na Wielkiej Emigracji przezywali oni podobne rozterki m. in. głęboka tęsknotę za ukochanym krajem, chęć powrotu do ojczyzny i walki o prawdziwą niepodległość narodu polskiego. Poza tym częsta postacią była kobieta, której postępowanie było tragiczne w skutkach. W utworach tych bohater czuł się osamotniony, wyobcowany i nieszczęśliwy, nie rozumie go otaczające społeczeństwo, marzył o spełnionej miłości i szczęśliwym życiu w niepodległym kraju, zdarza się, że jego losy owiane są tajemnicą.

Mając na uwadze powyższe przemyślenie sądzę, że romantyzm zawsze będzie żywy w literaturze oraz życiu. W sercu prawdziwych obywateli nigdy nie umrze chęć walki o dobro narodu i państwa. Prawdziwy rodak nigdy nie będzie w stanie wyprzeć się ojczystego kraju, nie zaprzestanie zabiegać o jego dobro. Dla takich ludzi naród i dobro ojczyzny będą stanowiły wartość nadrzędną. W tym kontekście można upatrywać nawiązań do idei romantyzmu, które do dzisiejszego dnia są niezwykle popularne. I choć czasem są one niewidoczne, to jednak istnieją w duszy prawdziwych obywateli narodu polskiego.