Adam Mickiewicz

Ur. 24.12.1798 r.

Zm. 26.11.1855 r.

Dzieciństwo i młodość

Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu, koło Nowogródka ( były to dawne ziemie litewskie). Ojciec Mikołaj piastował urząd obrońcy sądowego, matka natomiast zajmowała się wychowywaniem dzieci. W Nowogródku Mickiewicz uczęszczał do parafialnej szkoły prowadzonej przez ojców dominikanów. Po jej ukończeniu w 1815 roku udał się na Uniwersytet Wileński, gdzie najpierw studiował na wydziale matematyczno - fizycznym, a później na wydziale filologiczno - historycznym. Głównym źródłem utrzymania było regularnie otrzymywane stypendium, które jednak poeta musiał spłacić w nieco późniejszym czasie, pracując jako nauczyciel w Kownie. Podczas studiów duży wpływ na ukształtowanie osobowości Mickiewicza mieli wybitni profesorowie, tacy jak: Joachim Lelewel, Ernest Groddeck i Leon Borowski.

Filomaci i filareci

Towarzystwo Filomatów (Miłośników Nauki) założone zostało w 1817 roku. W skład stowarzyszenia wchodzili: Tomasz Zan, Jan Czeczot, Józef Jeżowski, Onufry Pietraszkiewicz, Franciszek Malewski i oczywiście Adam Mickiewicz, jako jeden ze współzałożycieli. Nieco później powstały jeszcze inne organizacje, takie jak Związek Przyjaciół, czy Koło Promienistych zamienione na Towarzystwo Filaretów (Miłośników Cnoty). Stowarzyszenia miały charakter tajny i skupiały wszystkich studentów okazujących sobie wzajemną pomoc w naukach i wskazujących na niezaprzeczone wartości moralne. Z czasem hasła głoszone przez członków przybrały więcej społecznych i politycznych aspektów, które w końcu doprowadziły do wystąpienia wyraźnych akcentów patriotycznych. Pierwsze utwory, jakie powstały w tym okresie to "Pieśń Filaretów" (1820) i "Oda do młodości" (1820).

Nieszczęśliwa miłość. Kontakt z ludowością.

Ważnym okresem w życiu Mickiewicza był rok 1818, kiedy to poeta przeżył pierwszą młodzieńczą miłość. Wybranką była Maria Wereszczakówna - panna z zamożnego domu ziemiańskiego. Na drodze do szczęścia ukochanych stanęli rodzice dziewczyny, którzy nie wyrazili zgody na jej małżeństwo z ubogim studentem i wydali ją za mąż za Wawrzyńca Puttkamera - bogatego ziemianina. Był to dla Mickiewicza cios bardzo bolesny, który odbił się również w jego twórczości.

W tym samym czasie poeta zetknął się z folklorem, który znał już częściowo z rodzinnego domu. Służąca Gasiewska miała w zwyczaju opowiadać ludowe baśnie, podania i obrzędy, które następnie Mickiewicz wzbogacał. Z szeroko pojętą ludowością związane są utwory, które postały w latach 20 - tych XIX wieku. Są to: "Ballady i romanse" (1822), "Dziady" cz. II i IV oraz "Grażyna" (1823).

Więzienie i zesłanie

W 1823 władze carskie natrafiły na ślad tajnych organizacji studenckich i wyniku toczącego się procesu, Mickiewicz najpierw osadzony został w zamienionym na więzienie klasztorze bazylianów w Wilnie, a następnie zesłano go na przymusowy pobyt do Rosji. Było to jesienią 1824 roku.

Po dotarciu na obczyznę Mickiewicz zawarł znajomość z rosyjskimi literatami (później spiskowcami). Byli to m.in.: Kondratijew Rylejew, Aleksander Bestużew, Aleksander Puszkin, Nikolaj Polewoji i Piotr Wiaziemski.

W 1825 roku Mickiewicz wyjechał na Półwysep Krymski, gdzie zetknął się z orientalną kulturą i egzotycznym krajobrazem. Wszystko to miało wpływ na wyobraźnię literacką poety i ukształtowanie jego szczególnej wrażliwości. Pamiątką po tej podróży stał się zbiór "Sonetów krymskich" wydanych w Moskwie 1826 roku. Dwa lata po opublikowaniu wierszy ukazał się również "Konrad Wallenrod", a w dalszej kolejności III cz. "Dziadów".

Romantyczne podróże

12 maja 1829 roku Mickiewicz opuścił Rosję i rozpoczął wędrówkę po Europie. Znalazł się na terenie Niemiec, skąd pojechał do Hamburga i Berlina. Dalsza trasa to: Drezno, Praga, Karlove Vary, Weimar (tu spotyka Goethego), Bonn ( spotkanie z Augustem Shleglem), Szwajcaria, Wenecja, Florencja, Rzym, Neapol, Sycylia, Genewa (spotkanie z Zygmuntem Krasińskim). W 1830 roku poeta dowiaduje się o wybuchu powstania w Warszawie, gdzie próbuje się przedostać. Z Paryża gdzie znajduje się w 1831 roku został skierowany pod przybranym nazwiskiem do Warszawy. Dotarł do Wielkopolski, ale w końcu zrezygnował z udziału w powstaniu. Pozostał tutaj przez jakiś czas (do wiosny 1832 roku) odwiedzając ziemiańskie dwory, m.in. Skorzewskich w Kopaszowie, Turnów w Objezierzu i Grabowskich w Lukowle. Z doświadczeń, jakie zdobył skorzystał m.in. pisząc "Pana Tadeusza".

Emigracja. Drezno - Paryż - Lozanna.

Z Wielkopolski Mickiewicz trafił do Drezna. Tutaj w 1832 roku stworzył jedno z największych swoich dzieł romantycznych. Były to "Dziady" cz. III. Jeszcze w tym samym roku znalazł się w Paryżu i tutaj spędził już resztę swojego życia. We Francji zetknął się z tutejszą inteligencją (m.in. z rzeźbiarzem Dawidem d'Angers, poetą Hueges Felicite Lamennais, historykiem Charlesem de Montalambert i odnowił dawną znajomość z Juliuszem Słowackim), a także włączył się aktywnie w działalność: Towarzystwa Literackiego, Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich, Towarzystwa Pomocy Naukowej i Komitetu Narodowego Lelewela. W tym czasie Mickiewicz miał nadzieje, na rychły wybuch ogólnopolskiej rewolucji, co pomogłoby mu powrócić do ukochanej ojczyzny. Powstały utwory takie jak: "Księgi narodu polskiego" i "Księgi pielgrzymstwa polskiego" (1832) oraz artykuły publikowane w "Pielgrzymie Polskim". W 1834 roku wydany został "Pan Tadeusz" jako wyraz rozczarowania monarchistyczną Europą i chęci odnowienia wartości narodowej historii.

Oprócz życia zawodowego, Mickiewicz prowadził jednak również życie osobiste. W 1834 roku zawarł małżeństwo z Celiną Szymanowską - córką słynnej pianistki. Znacznie pogorszyła się też wtedy sytuacja finansowa poety, zmuszonego w końcu do napisania dwóch sztuk dla teatru francuskiego ( "Konfederaci barscy", "Jakub Jasiński" - 1836). Niedługo po tym otrzymał posadę profesora w Lozannie, gdzie prowadził cykl wykładów z literatury łacińskiej. Wtedy to powstał zbiór liryków głównie o charakterze refleksyjnym. Były to m.in. takie wiersze jak: "Gdy tu mój trup", "Nad wodą wielką i czystą", "Snuć miłość", "Polały się łzy".

Wykłady w College de France

W 1840 roku Mickiewicz przerwał pracę w Lozannie. Powodem były obowiązki polityczno - patriotyczne. Udał się natomiast do Paryża, gdzie w 1840 roku objął katedrę literatury słowiańskiej w College de France. Tutaj pracował przez cztery lata m.in. z takimi profesorami jak Jules Michelet, czy Edgar Quinet. Mickiewicz należał do jednych z najbardziej popularnych wykładowców, a jego zajęcia cieszyły się dużym powodzeniem wśród studentów. Poeta starał się nie tylko przekazać wiedzę dotyczą kultury słowiańskiej, ale również szerzył antymonarchistyczne idee napoleońskie. W 1844 roku profesura mickiewiczowska została zawieszona, a to głównie za sprawą znajomości z Andrzejem Towiańskim.

W kręgu towiańczyków

Z Andrzejem Towiańskim Mickiewicz zetknął się w roku 1841 i wtedy też wstąpił do założonego przez niego stowarzyszenia zapowiadającego m.in. wyzwolenie i odnowę Europy. Poglądy Towiańskiego miały zbawienny wpływ na chorą psychicznie żonę Mickiewicza i to głównie za jego sprawą udało się ją uratować. Nauki głoszone przez Towiańczyków w wielu punktach zgadzały się z tym, co głosił poeta. Może właśnie dlatego zdecydował się stanąć na czele Koła Sprawy Bożej skupiającego wszystkich wyznawców nauki Towiańskiego. Trwało to do roku 1846, kiedy Mickiewicz odciął się od koła i całkowicie zerwał kontakty z jego założycielem. Utworzył własne stowarzyszenie, które odznaczało się nieco innymi poglądami w zakresie społecznym i politycznym.

Legion Polski we Włoszech.

W 1848 roku miejsce ma Wiosna Ludów. Mickiewicz udaje się wtedy do Rzymu, aby tutaj stworzyć własny Legion Polski, mający wziąć udział w europejskich walkach ludów. Formacja, jaką utworzył poeta miała specjalny radykalny program, napisany przez niego samego, dotyczący w dużej mierze republikańsko - demokratycznej wizji Polski ( jedne z punktów tego programu to: uwłaszczenie chłopów i równouprawnienie kobiet i Żydów). Legion przetrwał rok, natomiast później włączony został do wojsk lombardzkich.

Międzynarodowy publicysta

Po owych wydarzeniach Mickiewicz powrócił do Paryża. Tutaj publikował w "Trybunie Ludów", głosząc radykalny program polityczny i społeczny. Po jakimś czasie zmuszony był jednak wycofać się z redakcji. Na takie rozwiązanie naciskały władze francuskie i ambasada rosyjska. Nieustannie trwające kłopoty finansowe zaczęły się powoli przeradzać w poważne problemy grożące nędzą. Z ówczesnej sytuacji uratowała go na szczęście posada bibliotekarza wraz z mieszkaniem w paryskiej Bibliotece Arsenału.

Ostatnia próba walki o Polskę

W 1854 roku rozpoczęła się wojna pomiędzy Francją, Rosją i Anglią (tzw. wojna krymska). Mickiewicz opuścił Paryż (było to już po śmierci żony) i w 1855 roku wyjechał do Konstantynopola. Chciał tutaj dodać otuchy oddziałom kozakom otomańskim, mającym wziąć udział w walce z Rosją. Niestety w czasie swojego pobytu Mickiewicz zachorował na cholerę. Zmarł 26 listopada 1855 roku, co wywołało ogromny żal nie tylko wśród Polaków, ale również wszystkich narodów słowiańskich, uważających go za swego duchowego przywódcę.

Zwłoki Mickiewicza przewieziono do Paryża i tam złożono je na cmentarzu polskim w Montmorency. W 1890 roku przetransportowane one zostały do katedry na Wawelu, gdzie spoczywają do dziś.

Przegląd ważniejszych utworów:

  1. "Oda do młodości" - 1820 - największe osiągnięcie poezji filomackiej, utwór przełomowy w twórczości Mickiewicza, wzywający do zbiorowego działania i stawiający przed młodym pokoleniem szczytne ideały.
  2. "Pieśń filaretów" - podobnie jak "Oda do młodości" wzywa do realizacji trudnych celów, aczkolwiek w przeciwieństwie do ody brzmi pogodnym tonem.
  3. "Do Joachima Lelewela" - 1822 - wiersz napisany z okazji powrotu Lelewela na katedrę wileńską i rozpoczęcia kursu historii powszechnej.
  4. "Żeglarz" - wiersz nawiązujący do osobistych przeżyć poety, w którym wyraża on swój stan uczuciowy pełen wewnętrznych rozterek i rozpaczy. Dochodzi tu nawet dramatyczna myśl o samobójstwie.
  5. "Do M***" - 1822 - liryk miłosny przeniknięty atmosferą niezwykłego uczucia i wewnętrznego przekonania o nierozerwalnym związku kochających się osób.
  6. "Ballady i romanse" - 1822 - wielki manifest polskiego romantyzmu, w którym nowatorstwo artystyczne idzie w parze z postępowością poglądów poety.
  7. "Grażyna" - 1823 - poemat, który wyrósł z zainteresowania poety starożytną Litwą i dążeniem do ocalenia ludowej literatury w języku litewskim. Utwór opowiada o bohaterstwie kobiety, która nie chcąc dopuścić do zdrady męża oddaje życie w ofierze.
  8. "Dziady" wileńsko - kowieńskie - cz. II ( skupiająca uwagę głównie na obrzędzie ludowym i wypowiadające pewne ogólne prawdy moralne) i cz. IV (przedstawiająca tragedię nieszczęśliwej miłości).
  9. "Sonety krymskie" - wydrukowane w Moskwie 1826 roku i będące pamiątką prawie dwumiesięcznej podróży Mickiewicza na Półwysep Krymski. Zwarły się tu w jedną całość: prawda, siła, żywiołowość i bogactwo wyrazów z żelazną dyscypliną w stosunku do dobrowolnie przyjętych przez poetę praw.
  10. "Konrad Wallenrod" - 1828 - największe dzieło poetyckie, które powstało w czasie pobytu Mickiewicza w Rosji. Średniowieczne tło historyczne utworu posłużyło tu autorowi do wyrażenia myśli o współczesnej mu rzeczywistości. Poeta pisząc o beznadziejnej sytuacji Litwy, nękanej przez Krzyżaków, nasuwa czytelnikowi myśl o Polsce ujarzmionej przez zaborców.
  11. "Farys" - 1829 - poemat będący poetycką hiperbolą obrazu człowieka zmagającego się z losem i pochwała bezkompromisowego, nieustraszonego dążenia do postawionego sobie celu.
  12. "Pan Tadeusz" - 1834 rok (epopeja narodowa)