Romantyzm nurt ideowy i artystyczny dominujący w kulturze europejskiej pierwszej połowy XIX wieku. Unikał ścisłych reguł i norm stylu, w każdym kraju przybierał różne postacie. W tej epoce przeważa wiara, intuicja i uczucia. Uznawano głębie przeżyć za wartość ważniejszą niż piękno. Romantyzm charakteryzował się indywidualizmem, buntem przeciw kanonom i konwencjom oraz fascynacją natury. Najważniejszymi hasłami romantyzmu są odrzucenie nauki i racjonalizmu zamiast nich wiara, uczucie, wyobraźnia, jednostka ważniejsza niż zbiorowość, kult młodości, dążenie do wolności, pochwała buntu, spisku, walki narodowowyzwoleńczej. Epoka ta jest czasem przełomu. Młoda Polska okres w dziejach literatury polskiej obejmujący lata 1891-1918. Dochodzą wówczas do głosu nowe prądy artystyczne i umysłowe, takie jak: modernizm, dekadentyzm, symbolizm, ekspresjonizm, neoromantyzm, impresjonizm i katastrofizm. W pierwszym dziesięcioleciu Młodej Polski obserwowano narastanie nastrojów dekadenckich, pesymistycznych, które znalazły wyraz przede wszystkim w poezji. W oby dwóch tych epokach młode pokolenia często za pomocą manifestu wypowiadały publicznie swoje poglądy. Przykładem takich manifestów jest „Oda do młodości” Adama Mickiewicza i „Koniec wieku” Kazimierza Przerwy-Tetmajera. „Oda do młodości” jest liryką inwokacyjną. Podmiotem lirycznym w utworze jest młody, zbuntowany idealista, kształtujący się romantyk. Apel skierowany jest do wszystkich młodych ludzi którzy nie są obojętni na losy świata i ojczyzny. Oda łączy w sobie dwa światopoglądy oświeceniowy i romantyczny.

„W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele”

Są to postulaty solidaryzmu społecznego. Jest także ukazana idea przyjaźni i braterstwa. Młode pokolenie stawia sobie wspólny cel. Przyświeca im idea współdziałania, poświęcania dla dobra innych. Trudno jest osiągnąć cel walka wymaga wysiłku, ale dzięki przełamywaniu słabości wszystkiego można dokonać .Wzorem dla tego młodego pokolenia jest Herakles, to on dokonał 12 prac dla odkupienia swoich win. Dla niego nie ma rzeczy nie do osiągnięcia. Tak samo jak i dla tych młodych ludzi, czyli łamanie wszelkich możliwych granic, odrzucenie realizmu na rzecz skrajnego idealizmu. Wierzą, że zmienią oblicze świata, rzeczywistość. W tym młodym pokoleniu tkwi siła optymizmu. W utworze ukazana jest wewnętrzna walka z samym sobą. Młodzi wierzą , że poeta jest zdolny do czynu oraz w potęgę ludzkiego geniuszu, swoimi wypowiedziami zachęcają do walki. Podmiot liryczny uważa, że kierowanie się wyłącznie rozumem ogranicza pole widzenia i uniemożliwia dotarcie do istoty prawdy o świecie. Dlatego też odnowienie duchowe globu widzi w rewolucji, którą może poprowadzić tylko młode romantyczne pokolenie, pełne wiary i zapału. Dla nich odruch serca, chęć walki w imię wyznawanych przez siebie ideałów jest siłą samą w sobie. Styl wiersza jest wyniosły, pełen ekspresji, zdania wykrzyknikowe podnoszą energię. W sposób patetyczny podkreślone są ideały. Ma nieregularną budowę, dzięki temu podnosi emocje.

Zupełnym przeciwieństwem do romantyków jest pokolenie dekadentów w Młodej Polsce. Wiersz Tetmajera to typowy opis nastrojów dekadenckich. Podmiotem lirycznym jest tu człowiek przekonany o kryzysie wartości, który nie potrafi doceniać piękna otaczającego go świata. Sytuacją liryczną w wierszu jest monolog wewnętrzny podmiotu lirycznego. Próbuje on odnaleźć sens istnienia. Bezradność i zwątpienie zostały podkreślone, często występującymi w tekście znakami zapytania. Pokolenie dekadentyzmu nie wierzy w jakiekolwiek działania i możliwości osiągnięcia celu. Wiersz ma nastrój nostalgii, apatii, ukazane jest poczucie tragiczności istnienia. Pytania potwierdzają w wierszu bezradność człowieka rozpaczliwie szukającego wartości w świecie ich pozbawionym. Dla wielu modlitwa jest ratunkiem przed bezsensem istnienia. Mówiący w wierszu uważa, że pogarda dla życia byłaby ostatecznym przyznaniem się do klęski, ale mimo tego chce spróbować nadać życiu sens. Pokolenie dekadentów uważa, że walka jest bezsensowna , ponieważ człowiek nigdy nie wygra w starciu ze światem. Dekadent wyklucza możliwość pojęcia walki. Ludzie niby wszystko wiedzą ale nie potrafią bronić się przed złem świata, nie znają sensu własnego życia. W finale, który niczego nie rozstrzygnął, człowiekowi pozostaje tylko w rozpaczliwym milczeniu zwieszenie głowy w poczuciu całkowitej bezradności. Innym przykładem bohatera który się buntuje i wyraża otwarcie swoje poglądy może być np. Konrad z III części „Dziadów”. Jest on postacią o tyle skomplikowaną, że nie można jednoznacznie określić kim tak naprawdę jest. Jego szczytne intencje zapewne odzwierciedlają autentyczną chęć i gotowość poświęcenia się w imię narodu, jednak znacznie przerastają jego możliwości i tym samym kończą się tylko na niespełnionych planach. Oby dwa wiersze choć różnią się od siebie ukazują walkę młodych pokoleń ze światem oraz z nowymi poglądami. Wiersz Adama Mickiewicza przedstawia pokolenie pełne zapału do walki, nastawione optymistyczne i pełne chęci aby zmieniać świat. Ci młodzi ludzie chcą łamać wszelkie możliwe granice. Natomiast w wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera jest przedstawione pokolenie nastawione pesymistycznie, nie wierzące w siebie, możliwości młodych ludzi. Nie znają oni sensu swojego życia ani żadnych wartości. Uważają ten schyłek wieku za koniec ludzkości. Boją się odkrywać na nowo świat, uważają, że wszystko jest niepotrzebne i nie realne do zrealizowania.