Po zakończeniu studiów i licznych podróży Jan Kochanowski ponad dziesięć lat swojego życia spędził na różnych dworach magnackich i na dworze królewskim. Prowadząc życie dworzanina, poznał kulisy polityki, realia państwowe oraz zetknął się z wieloma ważnymi osobami. W powstałych wówczas utworach dużo miejsca zajmowały więc sprawy kraju oraz tematyka patriotyczna. Przykładowe utwory mówiące o ojczyźnie to:
- fraszka "Na sokalskie mogiły" - upamiętnia ona bitwę Polaków z Tatarami pod Sokalem w 1519 roku, w której naród polski poniósł klęskę. Podmiotami lirycznymi mówiącymi w tym utworze są dusze poległych bohaterów. Stwierdzają one, że zamiast ich opłakiwać, powinno się samemu poświęcać w imię dobra Ojczyzny, gdyż walka w jej obronie jest podstawowym obowiązkiem każdego obywatela.
- "Pieśń V" zwana też "Pieśnią o spustoszeniu Podola" - nawiązanie do wydarzeń historycznych - napadu Tatarów na Podole w 1575 roku, kiedy to Polska znajdowała się w stanie bezkrólewia po ucieczce Henryka Walezego do Francji. Podmiot liryczny zwraca się do czytelnika i mówi o hańbie i wstydzie dla całego narodu. Hańbą nazywa "pozwolenie' na wzięcie w jasyr córek szlacheckich. Wstydem jest poddanie się zbójom. Wzywa wszystkich Polaków do walki, zemsty i wzięcia odwetu. Upomina ich, że należy myśleć przede wszystkim o dobru kraju, a nie o swojej prywacie.
- dramat "Odprawa posłów greckich" - pomimo faktu, że Jan Kochanowski umieścił akcję tej tragedii, wzorowanej na dramacie antycznym, w starożytnej Troi (do której przybywają posłowie greccy po porwaną przez Aleksandra Helenę), to wprowadził do niej polskie realia. Dlatego też "Odprawę…" możemy odczytywać jako utwór alegoryczny. Troja staje się więc alegorią szesnastowiecznej Rzeczypospolitej, kraju źle rządzącego i ogarniętego kryzysem, pogłębianym coraz bardziej wewnętrznymi sporami. Wprawdzie w XVI wieku Polska była jeszcze znaczącym państwem na arenie europejskiej, ale nie miało to jednak trwać długo, co zdawał się zauważać Kochanowski. Próbował przestrzegać swoich rodaków przed błędami politycznymi, które niechybnie doprowadzą nasz kraj do upadku. Stanie się z nim to samo, co z opisywaną Troją stanowiącej w dramacie symbol źle rządzącego państwa, w którym liczy się tylko prywata i korupcja, a dostojnicy i władcy zamiast dbać o dobro ojczyzny, troszczą się o prywatne interesy. Kochanowski konfrontuje w "Odprawie…" dwie przeciwstawne sobie postawy: Aleksandra (Parysa) - bohatera negatywnego, egoistę, który posługuje się szantażem i przekupstwem, i Antenora - bohatera pozytywnego, prawdziwego patriotę, rozsądnie myślącego, odważnego i nieprzekupnego. Wprawdzie Aleksander wygrał z Antenorem, ale było to zwycięstwo pozorne. W głosowaniu większość dostojników trojańskich poparła Parysa, a to oznaczało klęskę całego państwa. Wprawdzie Helena została w Troi, ale jak pokazała historia po dziesięciu latach miasto to całkowicie zostało zburzone, a jego mieszkańcy wymordowani.
