W I połowie XV wieku florencka teoria renesansu nie była jeszcze ustalona. Z początku znajomość antyku była niewielka. Odkrywcze dzieła sztuki dopiero co powstawały. Filip Brunelleschi pchnął architekturę na nowe drogi. Sławę przyniosło mu rozwiązanie problemu kopuły nad skrzyżowaniem naw katedry florenckiej. W 1418 roku wykonał drewniany model kopuły. W kościele św. Wawrzyńca we Florencji Brunelleschi zastosował nowe elementy: kolumny korynckie i łuki nad nimi, a w części górnej okna z trójkątnymi przyczółkami, chciał stosować formy architektoniczne lekkie i harmonijne.
Michelozzo di Barolommeo, twórca pałacu Medyceuszów we Florencji. Zbudował pałac miejski, na zewnątrz gmach był ciężki, okna parteru opatrzone były gęstymi kratami.
Donatello, rzeźbiarz, jego wizja antyku zwyciężyła we Florencji i we Włoszech. Do najwybitniejszych jego dzieł należą posągi młodego Dawida i św. Jerzego.
Innym rzeźbiarzem XV wieku jest Luca Della Robbia, autor balkonu dla śpiewaków w katedrze florenckiej. Jego bratanek Andrea Della Robbia prowadzi dalej twórczość warsztatu rozsławionego na całe Włochy.
Michał Anioł sławę zyskał w architekturze, malarstwie i rzeźbie. Wyrzeźbił "Madonnę Dzieciątkiem", namalował obraz "Świętej Rodziny". Jego dziełem jest zabudowa Kapitolu w Rzymie. Przebudował bibliotekę św. Wawrzyńca we Florencji. Wszystkie dzieła Michała Anioła oddziałały na współczesną sztukę włoską gwałtownie.
Andrea Palladio wzniósł wiele gmachów. W Vicenzy zbudował gmach publiczny zwany Bazyliką. Wsławił się dwoma kościołami w Wenecji: San Georgio Maggiore i Il Redentore.
