Renesans pojmował naturę jako ład i piękno, dlatego też utwory o tematyce wiejskiej, czyli z łaciny rustykalnej, odwołują się do tak pojmowanego obrazu. Prezentowane są również ludzkie postawy i zachowania, których otoczenie stanowi natura, harmonijna, uporządkowana.
Pisarze renesansu, zgodnie z założeniem humanistycznym o pięknie i harmonii świata naturalnego, byli przekonani, iż właśnie wieś i ziemianie są realizacją ideału życia, który może doprowadzić do szczęścia, radości i spokoju. Wizerunek i uroki życia wiejskiego, wśród przyrody znajdziemy w renesansowej twórczości Szymona Szymonowica, Mikołaj Reja i Jana Kochanowskiego.
Twórczość Szymona Szymonowica jest kontynuacją sielanek antycznych, które podejmowały temat życia pasterskiego, prostego, nieskomplikowanego, wiedzionego zgodnie z rytmem natury. Niemniej pasterze, wieśniacy, rybacy również doświadczają w swoim życiu doznań, takich jak smutek, żal, gorycz, miłość, o których również traktują sielanki. Wśród sielanek można wyróżnić dwa ich rodzaje, zależne od treści, ilości zawartych w nich mitów, obrazowania. Jeden z nich zawiera opisy dworskich konwenansów, utwory, będące idyllami na wzór utworów antycznych, mogą stanowić też one oryginalne obrazki wiejskie, alegoryczne, w których pełno jest odwołań do mitologii. Służą one Szymonowicowi do przedstawienia niektórych ludzkich stosunków i relacji, panujących na dworze. Takie sielankowe przedstawienie wizerunku wsi, nie ma nic wspólnego z prawdziwym życiem gospodarzy i rolników. Szymonowic nadaje postaciom pasterzy imiona mitologiczne -Dafnis i Licydas. Nie są to realnie istniejące osoby, jednak Szymonowic nadaje im jak najbardziej prawdopodobne odczucia - miłość, radość, smutek, które charakteryzują prawie wszystkie z nich.
Obok takich dworskich sielanek, które w mniejszym bądź większym stopniu podlegają konwencji, Szymonowic tworzy także utwory realistyczne, które wynikają z podglądu wiejskiej rzeczywistości, np. "Kołacze" i "Żeńcy", które łączy realistyczny wizerunek wsi, ale różni tematyka i wymowa utworu.
Tematem "Kołaczy" jest przyjazd pana młodego do dworku szlacheckiego, cała ta sytuacja, bardzo sceniczna, przedstawiona jest pogodnie i dowcipnie. Poznajemy zwyczaje towarzyszące ślubnym uroczystościom. Obecny jest wątek sroki, które wedle zwyczaju zapowiada przyjazd zaproszonych osób: "Sroczka krzekce na płocie, będą goście moi sroczka czasem omyli, czasem prawdę powi". Szymonowic realistycznie przedstawia wesele szlacheckie i obrzędy z nim związane. Sam tytuł -kołacze to ludowy obrzęd, zapraszający do zabawy, wróżenia. Kołacz to placek pszenny, ciasto weselne, pochodzi z tradycji ruskich wesel wiejskich i tamtejszej obyczajowości.
Zupełnie inna treść zawiera się w "Żeńcach", które obrazują chłopską, ciężką codzienność. Jest to anty sielanka, która odchodzi od konwencjonalnego, sielankowego obrazu wsi. Bohaterkami nie są szczęśliwi pasterze, tylko zapracowane i zmęczone chłopki, które narzekają na swoje życie. Szymonowic zawiera tu zaskakująco realistyczne opisy tragedii, która rozgrywa się na wsi pańszczyźnianej. Mało kto pamięta, że to z niej utrzymywały się dworki szlacheckie. Szymonowic przedstawia tu istniejącą antagonistyczną relacją pomiędzy surowym ekonomem, a pracującymi w polu chłopkami, które muszą podporządkować się jego dyscyplinie.
"On nad nami z maczugą pokrząkując chodzi"
"Albo nie widzisz bicza za pasem u niego?
Prędko nas nim namaca"
"Kwaśno patrzy, z nahajką się na nas gotuje"
Szymonowic wyraźnie manifestuje ciężką sytuację życiową chłopstwa.
Mikołaja Reja uważa się za ojca mowy polskiej. Jego utwór "Rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem" podejmuje szeroko problematykę społeczną. Rej skomponował ją z dialogów tytułowych osób. W usta Pana wkłada krytykę Plebana, reprezentującego duchowieństwo. Zarzuca mu on niedbalstwo w odprawianiu nabożeństwa. Pana zastanawia, czy przez złe i bezbożne zachowanie księdza, również jego parafianie nie zostaną ukarani przez Boga. Wójt, czyli przedstawiciel chłopstwa, skromnie napomina, że ludzie zwyczajni i biedni muszą płacić dziesięcinę i różne świadczenia podczas kolędy. Szlachcic nie zaprzestaję krytyki duchownego, wspomina i wytyka praktykę odpustową, która przypomina handel. Wierni przynoszą nawet inwentarz, jeśli nie mają pieniędzy, aby w zamian otrzymać łaskę odpustu.
Pleban, czyli duchowny nie pozostaje dłużny Panu, dlatego szybko kontratakuje i wysuwa własne zarzuty pod adresem świeckich. Przede wszystkim nie podoba mu się przekupstwo i niesprawiedliwość urzędów i sądów, którym trzeba dodatkowo płacić za pracę. Również w tym wypadku łapówkami są dobra naturalne, inwentarz, które służą za środek płatniczy. Pleban porusza temat sejmów, które rozchodzą się często bez uchwalenia jakiejś ustawy, panuje tu prywata i brak rozsądku. Sytuacja Wójta jest najgorsza, beznadziejna, dlatego mówi on: "Ksiądz Pana wini Pan Księdza, a nam prostym zewsząd nędza".
Jest to spowodowane w dużej mierze postępowaniem szlachty i duchowieństwa. Wytykają sobie oni nawzajem różne wady, które niestety odciskają się na życiu chłopów. Ciężko pracują oni na wsiach pańszczyźnianych, efekty ich pracy są przeznaczane na bogacenie właścicieli, gdy tymczasem chłopi pozostają biedni. Do Kościoła muszą oni oddawać należną dziesięcinę, na którą również muszą przecież pracować. Chłopi muszą się spieszyć, aby nadążyć ze wszystkimi zachciankami Pana i Plebana. Wójtowi nie podoba się zbyt wysoka pańszczyzna, która jest wykorzystana przez szlachtę na zabawę i wystawne życie. To często prowadzi do utraty wszystkich pieniędzy. W potyczkach słownych trzech postaci często wygrywa Wójt, którego Rej nie krytykuje, niemniej w rzeczywistości życie chłopów jest bardzo ciężkie.
"Żywot człowieka poczciwego" Mikołaj Reja oprócz tego, że przedstawia uroki życia na wsi, jest również utworem parenetycznym, przedstawia wzór ziemianina, a nawet odpowiednie do jego wychowania rady. Rej przedstawia całe życie ziemianina. Dzieciństwo może być przeznaczone na zabawę, nauka nie jest najważniejsza. Młody człowiek powinien zdobyć przede wszystkim umiejętność obycia w towarzystwie innych ludzi, a także umiejętności, które pozwolą mu znaleźć jakieś zajęcie. Powinien odbyć też służbę na dworze magnackim. Ważne jest wypracowanie odpowiedniej postawy moralnej, poczucia sprawiedliwości i rozsądku. Ożenek zalecany jest z damą stateczną, równą stanem i majątkiem z młodym szlachcicem.
Założenie rodziny jest bardzo ważne, ponieważ pozwala w pełni dorosnąć i zdobyć samodzielność. Małżeństwo gospodaruje na własnej ziemi. Potem każdy ma tutaj swoje obowiązki. Przykładny szlachcic i jego rodzina są bardzo pobożni i bogobojni. Gospodarz jest również patriotą, interesuje się sprawami społecznymi, dlatego może udzielać się w sejmiku ziemskim. Przede wszystkim jest on gospodarzem, musi opiekować się rodziną i służbą. Ma zapewnić im dostatek. Utrzymuje się głównie z pracy na roli, ponieważ ziemia jest dobrą żywicielką. O każdej porze roku uprawa roli niesie ze sobą pracę, ale też mnóstwo korzyści. Wiosną trzeba wszystko posadzić, dbać o małe rośliny, latem można już obserwować, jak rosną, wtedy też jest czas intensywnej pracy, która jednak przynosi satysfakcję. Jesień to czas zbiorów, które zapewniają bogate zapasy na zimę, podczas której rodzina ziemianina może odpoczywać, cieszyć się ciepłem, płynącym z domowego ogniska. Zima to również czas polowań. Każda pora roku niesie wiele dobrodziejstw natury i jej darów.
Kiedy przychodzi starość, człowiek nie musi się jej obawiać, ponieważ jest ona naturalnym etapem naszego życia. Ziemianin, które żyje zgodnie ze swoimi zasadami, cieszy się odpoczynkiem, który niesie starość.
W poezji Jana Kochanowskiego bardzo często pojawia się tematyka wiejskiego życia. Tworzył je przede wszystkim w czasie pobytu w Czarnolesie. Bardzo znaną fraszką z tego kręgu jest fraszka "Na lipę" podmiotem lirycznym jest tu właśnie lipa, przez którą poeta wychwala wszystkie jej zalety, które jednocześnie są zaletami przebywania na łonie natury. Lipa proponuje człowiekowi swój cień, podczas upału, powiew liści, kiedy jest bardzo gorącą, śpiew ptaków, które mają gniazda w jej koronie, mogą umilić odpoczynek. Natura daje człowiekowi błogość i spokój, ma on do czynienia z pięknem i naturalnością, która zapewnia dobry nastrój i szczęście.
Najsławniejszą pieśnią Jana Kochanowskiego jest na pewno "Pieśń świętojańska o sobótce". Początek jej stanowi wstęp, po nim następuje dwanaście pieśni panien. Kochanowski w tym utworze nawiązuje do tradycji pogańskiego jeszcze święta, któremu towarzyszą liczne ludowe zwyczaje. Jest zawarta przede wszystkim pochwała wsi i życia na niej. Wymowa pieśni jest bardzo radosna, dzięki tematyce pieśni, które śpiewają Panny -święto po pracy, taniec, miłość, szczęście, życie pasterskie. Zachęca to do wspólnej zabawy i obchodów Sobótki. Panna dwunasta śpiewa pieśń o życiu wiejskim "Wsi spokojna, wsi wesoła". Jest to miejsce, dające szczęście i dostatnie życie swoim mieszkańcom. Żyją oni zgodnie z rytmem przyrody, która obdarowuje ich licznymi bogactwami . Kochanowski uważa, że jest ono bardziej wartościowe, niż życie marynarzy, czy dworzan, którzy narażeni są na liczne niebezpieczeństwa i pokusy. Na wsi życie wypełniają wartości moralne. Jest to jednak przede wszystkim poetycka wizja wsi, wyidealizowana, która jest wyobrażeniem, odwołującym się do mitu arkadyjskiego i tradycji ludowych.
