"Żeńcy" Szymonowica to sielanka realistyczna, nie ma w niej nastroju pogodnego, nie posiada nic ze szczęśliwej Arkadii. Utwór przedstawia scenkę z życia wiejskiego, obraz pracy w polu, ale jest to obraz pełen tragizmu. Bohaterkami utworu są Goluchna i Pietrucha, które narzekają na ciężar pracy i srogość urzędnika Starosty. Kiedy starosta jest daleko, Pietrucha śpiewa pieśń, w której wyraża swój stosunek do dozorcy:
"Babę, boś tego godzien, babę-ć narajemy,
Babę o czterech zębach".
Gdy nadchodzi Starosta, Pietrucha śpiewa pieśń pochwalną na jego cześć, która chroni ją przed biczem urzędnika. "Żeńcy" to utwór pokazujący prawdę o ówczesnych stosunkach społecznych. Dzieło ma charakter antysielanki. Jest oskarżeniem przeciwko uciskowi feudalnemu. Szymonowic czerpał motywy do "Sielanek" z literatury antycznej, z Teokryta.
"Krotka rozprawa miedzy trzema osobami…" jest satyrycznym dialogiem, który wiodą ze sobą reprezentanci trzech stanów społecznych: szlachty, duchowieństwa i chłopstwa. Rej krytykuje poszczególne stany. Szlachtę obwinia o hazard, rozrzutność a przede wszystkim obojętność wobec ojczyzny. Kler krytykuje za chciwość, bogaty tryb życia, zaniedbywanie obowiązków religijnych, utrzymywanie chłopów w ciemnocie. Autor staje po stronie chłopa, który jest wykorzystywany przez szlachtę i kler. Wójt podsumowuje rozmowę:
"Ksiądz pana wini, pan księdza,
A nam prostym zewsząd nędza…"
Cała krytyka zawarta w wypowiedziach trzech stanów jest skierowana przeciw ówczesnym urządzeniu spraw państwowych. Rej krytykuje sądownictwo, problemy wojska, sprawy kościelne. Utwór daje barwny obraz życia różnych sfer społeczeństwa polskiego XVI wieku. Rej wprowadza elementy komizmu, ironii. Język jest żywy, o różnych sprawach mówi różnymi odmianami języka: kościelnym, prawniczym. W utworze można znaleźć wiele popularnych przysłów.
