Człowiek interesował się filozofią i rozmyślaniem o życiu od początków istnienia świata. Zmieniała się ona z biegiem czasu, tak jak wszystko, ale zawsze jej prądy wiązały się ze wskazywaniem kierunków różnych okresów historycznych i kulturalnych. Z nazwą określonej epoki, np. renesansu, czy średniowiecza, kojarzą nam się wybrane zagadnienia z zakresu filozofii. Te wyznaczniki przekazywane są w różnych dziełach twórców, którzy interesowali się rozważaniami nad wartością i celem naszego życia. Również w literaturze naszego odrodzenia liczne są świadectwa zbliżenia twórców do filozofii.
Renesans wytworzył i ukształtował prąd umysłowy, który nazywamy humanizmem. Charakteryzował się wielkim zainteresowaniem człowiekiem, a także kulturą antyczną. Myśliciele skoncentrowali się na odnalezieniu recepty na szczęśliwe życie. W poszukiwaniu dotarli do dorobku literackiego i filozoficznego epoki starożytnej. Tak dotarli do poglądów filozoficznych Horacego. Zainspirował się nimi m.in. Jan Kochanowski. Horacy stworzył swój kierunek filozoficzny, połączył w nim dwa inne nurty: epikurejski i stoicki. Epikurejczycy drogi do szczęścia upatrywali w życiu pozbawionym cierpienia i trosk, a skupiającym się na doznawaniu przyjemności, które może zaoferować nam życie. Są to drobne przyjemności życia codziennego, przyroda. Stoicy natomiast rozumieli szczęście jako wewnętrzny spokój i harmonię, którą można osiągnąć, jeśli wyrzeknie się wszelkich nie potrzebnych emocji, przez rozumowe podejście do świata.
Jan Kochanowski umiejętnie łączy te dwa prądy, które czasami się wykluczają. Najpełniej widać tę przemyślaną kompozycję w "Pieśni IX" z "Ksiąg Pierwszych". Początkowo pieśń ma charakter biesiadny, poeta zachwala i namawia do zabawy, ponieważ jest ona nam potrzebna, należy więc korzystać z przyjemnej strony życia. Potem pojawia się filozofia stoicka, która doradza umiarkowanie w rozrywkach, a także spokój, ponieważ człowiek nie wie, co go może wkrótce spotkać, ani co się może zdarzyć. Możliwe jest bowiem, że straci to, co obecnie posiada, dlatego lepiej jest się bardzo nie przyzwyczajać do rzeczy materialnych. Człowiek jest skazany w pewnym sensie na Opatrzność, a jego próba wpłynięcia i odgadnięcia, na to, co go czeka, kończy niepowodzeniem. Dlatego najlepiej jest odnaleźć granicę między zabawą a przesadą.
"Pieśń świętojańska o Sobótce" Jana Kochanowskiego jest obrazem miejsca, które daje szczęście człowiekowi. Przedstawiony tu został przez poetę sielankowy portret wsi, w której ludzie mogą napełnić się spokojem, cieszyć się przyjemnością i beztroską. Człowiek pracuje w polu, uprawia ziemie, dzięki której może korzystać z bogactw naturalnych. Wszystkie stworzenia i rośliny, którymi opiekuje się człowiek są mu przychylne.
Na wsi nie widać wpływu obcego świata, żyje ona sama dla siebie. Tylko tam według Kochanowskiego możliwe jest w pełnie szczęśliwe życie.
W renesansie szczególnym składnikiem życia, który również miał wpływ na szczęście człowieka, było uczucie patriotyzmu i miłości do ojczyzny. Wiązały się z nim liczne obowiązki. Rozważa je Jan Kochanowski w pieśni "O spustoszeniu Podola przez Tatarów", w której poucza rodaków, w kwestii obrony Polski przeciwko jej nieprzyjaciołom.
Poeta za główny cel stawia sobie wzbudzenie w obywatelach, głównie wśród szlacht zapału do obrony Rzeczpospolitej. Zauważa poeta, że powinni oni zmienić swoje postępowanie i na pierwszym miejscu postawić interes państwa, a nie jak to czynią, swoją prywatną korzyść. Chce przekonać Polaków również w "Pieśni II" ("O cnocie"), kiedy udowadnia, że prawdziwa miłość i patriotyzm są nagradzane przez Boga. Z kolei w "Pieśni XIX" ("O dobrej sławie") Kochanowski namawia obywateli, do korzystania ze swoich różnych zdolności i talentu, które otrzymaliśmy od Boga, aby służyć ojczyźnie i być pożytecznym dla innych ludzi. Dzięki temu możemy rozwijać swoje zainteresowania i zdobyć sławę, a jednocześnie być patriotami.
Refleksję na temat życia, które poświęcona jest miłości do ojczyzny, znajdujemy też u Piotra Skargi, który również jest pisarzem renesansowym. "Kazania sejmowe" przedstawiają przestrogi dla Polaków, którzy niestety nie zawsze mają na względzie dobro ojczyzny. Wytyka głupotę, niedbałość, które bardzo szkodzą Rzeczpospolitej. Nie podoba mu się również pycha i zachłanność szlachecka, która przedkłada interes prywatny nad interes narodowy.
U Skargi charakterystyczne jest to, że traktuje on ojczyznę, jak matkę, która się troszczy o dziatki. To porównanie jest celowe, ponieważ to wzbudza poczucie winy u czytelników i skłania do przemyśleń oraz zmiany swojego postępowania. Kaznodzieja pisze o wartościach podobnych do tych, które są u Jana Kochanowskiego, tylko zmienia on formę na moralizatorskie kazania kazanie. Jest to również dowód na zmianę, jak zaszła w Kościele i jej nauce, która zwraca się w renesansie na człowieka, a odwraca od teocentrycznej wizji świata.
Refleksję na temat życia odnajdziemy u Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Rozumiał nasze ziemskie życie w kategorii ciągłego boju, walki duszy z pokusami. W "Sonecie V" ("O nietrwałej miłości rzeczy świata tego") przedstawia człowieka, który przeżywa wewnętrzne rozdarcie, spowodowane sprzecznymi uczuciami "(...) z żywiołów utworzone ciało (...) zawodzi duszę, której wszystko mało". Cielesność człowieka, podobnie jak w średniowieczu rozumie poeta jak miejsce, w którym kłębią się wszelkie złe strony naszej egzystencji, ponieważ potrzebuje ono ulotnej zmysłowości, dóbr materialnych, pieniędzy i chwały. Duszę jest trudniej zaspokoić, ponieważ potrzebuje ona Boga, piękna wiecznego, spokoju i zjednoczenia, z tym co wzniosłe. Szarzyński zastanawia się w tym wierszu nad kształtem ludzkiego wnętrza, tego, co się z nim dzieje, zawiera on więc w utworze tematykę filozoficzną.
W podsumowaniu należy zwrócić uwagę, że w renesansie mamy do czynienia z bardzo optymistyczną wizją świata, która skoncentrowana jest na człowieka i możliwość spędzenia przyjemnego życia na ziemi. Humanizm zobowiązuje także człowieka do interesowania się losami narodu, co dopełnia ludzkiej egzystencji. Późny renesans przynosi z kolei refleksję nad przemijalnością ludzkich spraw,
