Renesans jest rozpoznawalny przede wszystkim dlatego, że niebywale dużo uwagi poświęca on człowiekowi i jego życiu doczesnemu. To było zupełnie sprzeczne z założeniami i kulturą średniowieczną, która wykształcił o wiele bardziej rygorystyczny model życia, związany z surową obyczajowością i ascezą w życiu codziennym. Filozofia i światopogląd średniowieczny, opierający się na scholastyce i skromności, został szybko wyparty przez wykształconych i odważnych ludzi renesansu, którzy byli wrażliwi i otwarci, posiadali wielką kulturę osobistą.
Renesansowe rozumienie człowieka jest tematem literatury tego okresu. Przedstawię tu dwa utwory polskich poetów humanistycznych.
Za najwybitniejszą i najlepiej wykształconą postać polskiego odrodzenie, który zajmował się m.in. wizją człowieka, uważa się Jana Kochanowskiego. "Pieśń świętojańska o Sobótce" przedstawia optymistyczny i radosny obraz życia na wsi, wśród przyrody. Poeta udowadnia swoim czytelnikom zalety takiego życia . Jest ono przede wszystkim niezmienne, bezpieczne, wypełnione pracą, która przynosi widoczny efekt. Na wsi żyje się dostatnio, spokojnie, można tam poczuć boską opiekę. Człowiek zajmuje się głównie uprawą pól i sadów, a także hodowlą zwierząt, co przynosi mu satysfakcję, uspakaja go i zapewnia dostatniość. Pracę w polu kończy i wieńczy wypoczynek i zabawa z przyjaciółmi. Takie właśnie życie pozwala pozostać ludziom uczciwymi i pobożnymi, nie musi się on zmagać z pokusami całego świata. Kochanowski przeciwstawia życie wiejskie, dworskiemu, handlarskiemu i żeglarskiemu, ponieważ on kojarzą mu się z niestałością, przemocą, oszustwami, zanikiem morałów. Przedstawia on życie sielankowe.
Za reprezentanta literatury polskiego renesansu uważa się również Mikołaja Reja. Wyraz swoim przemyśleniom nad koncepcją świata dał w "Żywocie człowieka poczciwego". Należy on do literatury parenetycznej, która propagowała pewne typy postaw, które miały odwzorowywać cnoty do naśladowania dla odbiorców. Rej tworzy tu ideał szlachcica, właściciela gospodarstwa ziemskiego, wiodącego uczciwy i stateczny żywot. Autor zamieszcza tutaj bardzo dużo rad, dotyczących wychowania dzieci i młodzieży. Dużo miejsca poświęca wiekowi dorosłemu człowieka. Bycie szlachcicem przynosi zaszczyt i chwałę, ale też zobowiązuje do służenia ojczyźnie, a także życia w cnocie. Rejowi do lepszego zobrazowania służą sceny anty wzorcowe. Przedmiotem kpin są naśladowcy cudzoziemszczyzny, ludzie pretensjonalni, snobistyczni i krzykliwi.
Według Reja idealny szlachcic powinien, wzorem bohatera, zamieszkać na wsi. Tam życie jest spokojne, można korzystać z dobrodziejstw, jakie niesie natura we wszystkich porach roku, jesienią np. połów ryb i zbieranie plonów. Przedmiotem refleksji Reja jest również kwestia właściwego ożenku, pracy, rozrywki, obowiązków obywatelskich. Szlachcic jest pogodnym i spełnionym człowiekiem, który jest przygotowany na śmierć dobrym życiem. Wyraża tu autor filozofię stoicką, zalecającą umiarkowanie i cnotę, kierowanie się intelektem, nie uleganie zbędnym emocjom, a także epikurejską, która kładzie naciska na korzystanie z dnia teraźniejszego i wynikających z niego przyjemności, które z pewnością zapewnia życie na łonie natury.
Mikołaj rej zawarł w "Żywot człowieka poczciwego" całą swoją prostą filozofię życiową, która wynikała z jego myśli, wniosków, obserwacji, a także doświadczenia życiowego. Dzieło to można też uznać, za biografię autora przynajmniej w części. Rej daje czytelnikowi wiele wartościowych wskazówek, które mają pomóc w ukształtowaniu własnej osobowości i znalezieniu w sobie radości, wiary, sprawiedliwości, uczciwości, skromności, miłości. Rej uważa te cechy za najważniejsze w życiu człowieka.
