Dwie nazwy używane wymiennie: renesans i odrodzenie. Określają one okres w kulturze, trwający przez XV i XVII wiek. Nieco wcześniej rozpoczął się on w miastach włoskich, bo już w XIV wieku. Terminu "odrodzenie" użył jako pierwszy Giorgio Vasari, na nazwanie nowych tendencji w sztuce włoskiej.
Dla rozwoju epoki renesansu kluczowym pojęciem jest humanizm. Dziedziną działalności człowieka, która miała w pełni realizować postulaty i założenia nowego światopoglądu była sztuka. Człowiekowi przypisał renesans wiele możliwości i zdolności, dzięki którym mógł on kształtować swoją osobowość i otaczającą rzeczywistość. W literaturze, malarstwie i rzeźbie, odtwarzano więc wnętrze człowieka, ale też harmonię przyrody. Wzory czerpano zaś z kultury antycznej.
Włochy były też krajem, w którym najwcześniej ukształtowały się nowe nurty w sztuce. Było to już na początku XV stulecia. Do pozostałych krajów Europy dotarły one w wieku XVI. Architektura sięgała po wzorce antyczne. One przypomniały o wspaniałych, idealnie wywarzonych proporcjach, podziałach. Według nich projektowano budowle pełne symetrii, nowe budynki świeckie. Przyjęto antyczny porządek architektoniczny i wzory zdobnicze. Renesans to też rozwój budownictwa sakralnego. Rozwinęła się też urbanistyka. Nową metodą przedstawiania była perspektywa, zachowanie idealnych proporcji, ruchu postaci.
Duże było również znaczenie odkryć geograficznych, które zmieniły obraz świata, sposób jego rozumienia. Na nowo ukształtowano myślenie ludzkie o świecie. Dotarcie do nowych, zamorskich ziem, rozszerzyło horyzonty myślowe renesansowych ludzi, ale też zwiększenie ilości pieniędzy na rynku europejskim. To z kolei wpłynęło na rezygnację z ascetyzmu na rzecz wystawne życie mieszkańców. W konsekwencji bogaciły się miasta, wzrastały inwestycje, rozwijała się architektura i sztuka. Ważnym czynnikiem historycznym, warunkującym rozwój renesansu, były także nowopowstałe państwa, które zmieniły mapę europejską. Zakończył się uniwersalizm kulturowy i językowy, rozwijały się bowiem języki narodowe. Jednym z najważniejszych odkryć nie tylko renesansu, ale też kultury w ogóle był druk. Pozwolił on na rozwój i upowszechnienie literatury. Kościół i obyczaje zmieniła natomiast reformacja.
