Granice czasowe renesansu w Europie:

Włochy: XIV wiek- początek XVI wieku;

Północna Europa: koniec XV wieku- koniec XVI wieku.

Nazwy epoki

Nazwy "renesans" użyli uczeni dopiero w XIX wieku, pochodzi ona od francuskiego słowa "renaissance". Oznacza z jednej strony podniesienie się umiejętności, jego nowe narodzenie, z drugiej zaś powrót do kultury starożytnej, jej dokładne poznanie i naśladowanie jej wzorów i form. Wracano do starożytnej filozofii i literatury w poszukiwaniu źródeł piękna i mądrości.

Nazwa "odrodzenie" do historii literatury i sztuki została dodana przez artystę, malarza, architekta i pisarza włoskiego Giorgio Vasariego. Napisał on dzieło biograficzne włoskich artystów. Podkreślił w nim wspaniały rozkwit sztuki za sprawą inspiracji kulturą antyku.

Nurty filozoficzne w renesansie

Najważniejszym nurtem, kreującym w całości światopogląd epoki był humanizm. Ściśle wiązał się z ideałami starożytnego zainteresowania człowiekiem, jako samodzielnym i zdolnym do wielkich czynów i osiągnięć. Wynikało to z przekonania o wielkości i nieograniczoności ludzkiego umysłu, którego możliwościami i rozwojem zajmowała się ówczesna nauka. Środkiem świata dla humanistów był oczywiście człowiek. Ich motto pochodziło z Terencjusza: "Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce"

Drugim nurtem charakterystycznym dla kultury epoki była reformacja. Jej idea zawierała projekt zmian dogmatycznych i obrzędowych w Kościele. Za jej początek uważa się rok 1517, kiedy Marcin Luter zaprezentował w Wittemberdze swoje tezy o odpustach. Postulował przekład Pisma Świętego na język ojczysty każdego z narodów. To wystąpienie zapoczątkowało powstanie nowych wyznań:

- luteranizmu od wystąpienia Marcina Lutra. Podstawą jest przekonanie, że żadna władza świecka nie ma mocy odpuszczania grzechów ziemskich, więc bezzasadne jest dawanie odpustów za pieniądze, niewiele pomogą też "dobre uczynki". Uratować przed piekłem może tylko nasza ufność i wiara w bożą łaskę. Luter twierdził, że duchowni nie są jedynymi pośrednikami w przekazywaniu Biblii, ponieważ jest ona napisana do każdego człowieka, każdy może ją interpretować. Zwalczał celibat księży, dlatego, że kapłaństwo to nie święte. Proponował podporządkowanie kleru władzy państwowej i ograniczenie ich funduszy, a także ujednolicenia stanowisk kościelnych. Luter krytykował niemal wszystkie obrzędy, uznawał tylko chrzest i komunię;

- kalwinizmu od Jana Kalwina. Zgadzał się z Lutrem co do niektórych kwestii. Sam zaś wprowadził pojęcie predestynacji, czyli przekonania, że człowiek jest w chwili urodzenia przeznaczony albo do piekła albo do nieba ,on sam nie ma na to wpływu. Twierdził Kalwin, że w komunii nie ma Jezusa, to tylko symbol duchowy. Postulował teokrację, czyli związek władzy kościelnej i świeckiej. Wprowadzał bardzo surową moralność i zasady etyczne i obyczajowe, chwalił bogactwo, które jest wynikiem naszego starania się i pracy;

- arianizmu nurtu w Polsce, który był skrajnym odłamem kalwinizmu. Jego zwolennikami byli głównie chłopi, więc w założeniach zawarty był projekt zniesienia różnic stanowych. W 1658 roku zostali arianie ( czyli bracia polscy) wypędzeni z kraju.

- anglikanizm odłam Kościoła w Anglii, był w pełni podporządkowany władzy króla Henryka VIII. Pretekstem był rozwód króla z żoną, na który nie chciał zgodzić się Rzym. W tej sytuacji, chcąc się szybko uniezależnić od jego kurateli, król Henryk założył własny Kościół, sobie podległy, ożenił się z Anną Boleyn.

Terminy warte zapamiętania

- antropocentryzm, czyli umieszczenie człowieka w środku zainteresowań i dociekań;

- indywidualność, czyli przekonanie, o wyjątkowości każdego człowieka;

- szacunek dla indywidualnych osiągnięć i wyborów człowieka, który ma do nich prawo, samodzielnie się rozwija;

- wiara w ludzki rozum, racjonalne i logiczne dochodzenie do prawdziwych stwierdzeń, dzięki umysłowi możemy ogarnąć cały świat;

- irenizm, czyli ukochanie spokoju i zgody w stosunkach międzyludzkich i międzynarodowych. Wyznawcą i propagatorem jej także w dziedzinie wyznań był Erazm z Rotterdamu;

- machiawelizm, czyli postawa, zwłaszcza rządzących, przyjmująca za najważniejsze interesy państwowe i publiczne, ale przy ich załatwianiu kieruje się zasadą: "cel uświęca środki"

- utopia, czyli projekt idealny, ale raczej niemożliwy do zrealizowania, w renesansie powstawały utopie państwa;

- egalitaryzm, czyli przekonanie, że te same prawa dotyczą wszystkich ludzi.

- ład i harmonia, wyrażały renesansowe idee symetrii, spokoju i porządku; była celem artystów wszystkich dziedzin oraz filozofów;

- formalizm nakazywał w sztuce i filozofii stosowanie się do określonych norm.

Gatunki literackie uprawiane w renesansie

Ze "Słownika terminów literackich":

"Sielanka to gatunek literatury obejmujący utwory tematycznie związane z życiem pasterzy, rolników, rybaków, myśliwych, mające postać lirycznego monologu, najczęściej poprzedzonego lub przeplecionego opisem lub dialogiem." W Polskim renesansie tworzyli je Jan Kochanowski: "Pieśń świętojańska o Sobótce", "anty sielankę" "Żeńcy" natomiast napisał Szymon Szymonowic

"Anakreontyk to utwór poetycki sławiący uroki życia, erotykę, wino, wesołe biesiady, nawiązujący do tematyki, stylu i miar wierszowych ukształtowanych przez Anakreonta". U nas pisał je Kochanowski: "Pieśń IX" i "Pieśń XX" z ks. I.

"Pieśń to najstarszy i najbardziej powszechny gatunek poezji lirycznej związany genetycznie z muzyką. W najdawniejszej tradycji antycznej pieśń występowała jako składnik zbiorowych obrzędów. Termin pieśń używany był często jako synonim utworu lirycznego w ogóle. W budowie utworów pieśniowych zachowane zostały: organizacja stroficzna, tendencja do wyrazistej rytmizacji, liczne paralelizmy leksykalne i powtórzenia".

"Tren to jeden z gatunków poezji żałobnej ukształtowany w starożytnej Grecji; pieśń lamentacyjna o charakterze elegijnym, wyrażająca żal z powodu czyjejś śmierci, rozpamiętująca czyny i myśli zmarłego oraz zawierająca pochwałę jego zalet i zasług". Na grunt polskiej literatury przeniósł go Jan Kochanowksi.

"Traktat to rozprawa, zazwyczaj obszernych rozmiarów, podejmująca podstawowe problemy danej dziedziny wiedzy; występuje często w tytułach prac filozoficznych"

"Kazanie to przemówienie religijne wygłaszane przez kapłana w trakcie stałych bądź okolicznościowych uroczystości liturgicznych, komentujące ewangelie, wykładające podstawy wiary bądź przekazujące nauki moralne. Kazania bywają wybitnymi utworami literackimi, niekiedy publikowane są ich zbiory". W Polsce powstały "Kazania sejmowe" Piotra Skargi.

"Figlik to w poezji staropolskiej zwięzły utwór o charakterze żartobliwym lub satyrycznym, w którym zostają podpatrzone zabawne przejawy ludzkich zachowań i komiczna sytuacje, przeważnie z życia dworskiego i szlacheckiego".

"Fraszka to drobny utwór poetycki wierszem, często o charakterze żartobliwym , oparty na dowcipnym pomyśle, będący odmianą epigramatu. Nazwę gatunku wprowadził z języka włoskiego Jan Kochanowski. Dawniejsza fraszka operowała przede wszystkim dowcipem sytuacyjnym, miała często charakter zabawnej scenki opowiedzianej wierszem, opiera się głównie na dowcipie językowym, chętnie podejmująca przekorną grę ze zwrotami i powiedzeniami mowy potocznej, a także ze skostniałą frazeologią wyspecjalizowanych stylów językowych".

"Nowela to prozaiczny utwór epicki niewielkich rozmiarów o skondensowanej i wyraziście zarysowanej akcji. Zasadnicze cechy to: zwięzłość wynikająca z eliminacji motywów luźnych, prostota i przejrzystość fabuły, punkt kulminacyjny".

POSACIE POLSKIEGO ODRODZENIA

1. Mikołaj Rej

"Żywot człowieka poczciwego"

Wchodzi w skład "Źwierciadła", prezentuje idealny obraz ludzkiego żywota, dlatego zapisuje się do szeregu utworów parenetycznych. Proponowanym tu przez Reja wzorem jest "człowiek poczciwy", ale przede wszystkim jednak szlachcic. Obok tego pojawia się wizja wsi, w której żyje gospodarz, mądrze zarządzający swoimi włościami. Poeta opisuje zasady kierujące jego życiem, wartości, które uznaje za najważniejsze. Rej przedstawia po kolei etapy życia człowieka i towarzyszące temu decyzje. Zawiera ten utwór mnóstwo wskazań i porad, wynikających z parenetycznego charakteru tekstu. Przedstawiając wizerunek szlachcica, pisze zarówno o powinnościach młodego, jak i starszego człowieka. Dojrzały, zdaniem Reja, musi szanować swoje pochodzenie, być z niego dumnym, a także polskie korzenie, służyć narodowi i cnocie. Aby uwidocznić niektóre z cech pozytywnych, tworzy wzory niegodne, złe. Poza uwagami, odnoszącymi się do życia, Rej snuje także bardziej ogólne rozważania moralne, teologiczne: "Gdy już poćciwy człowiek rozważy powinności śmierci, jako jej ma czekać i jakiego żywota do czasu swego przyszłości używać ma?" Śmierć należy do naturalnej kolejności rzeczy, więc nie trzeba się jej bać. Wynika to z filozofii stoickiej, zalecającej umiar, oraz epikurejskiej- używanie przyjemności. To stanowi całość życia ludzkiego, który proponuje Rej.

"Księga I"

Na początek pisze Rej na temat stworzenia człowieka i wynikających z tego obowiązków- jednym z nich jest posługiwanie się rozumem, który otrzymaliśmy od Boga. Następnie przechodzi Rej do wspomnianej charakterystyki kolejnych odcinków życia. Tu pisze o dzieciństwie i wieku młodym. Dzieci mogą się bawić, ponieważ nauką zajmą się później, gdy jako starsze trafią pod opieką możnych lub do wojska. Tu nauczą się wszystkich przydatnych w życiu umiejętności.

"Księga II"

Zastanawia się tu nad ważnymi krokami, jakie musi podjąć człowiek- ożenić się, wybrać jakieś zajęcie, które musi sumiennie wypełniać, niezależnie czy będzie posłem, czy gospodarzem. To zadecyduje o jego cnocie i etyce. Udowadnia autor, że światem rządzi natura, uzależnia od swojego rytmu: "Rok na cztery części rozdzielon".

"Księga III"

Rej opisuje tu majestat, który niesie ze sobą starość. Jest to wiek mądrości, który w pełnie pozwala ocenić swe życie. Niesie powagę i honor.

"Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem, a Plebanem"

Utwór ten jest głosem Reja w sprawie pogarszających się stosunków między szlachtą a duchowieństwem, które w dalszej perspektywie bardzo źle wpływają na sytuację w Polsce, państwo jest bowiem okradane, nierozważnie rządzone i bezmyślnie zorganizowane. Obwinia za to Rej szlachtę i kler, którzy nadużywają swoich stanowisk dla prywatnych celów, nie mając na względzie potrzeb ogółu. W "Krótkiej rozprawie..." tę dosadną krytykę wkłada w usta swoich bohaterów, którzy oskarżają siebie nawzajem, co jest dowodem ich winy. Trafnie komentują tą sytuację słowa Chłopa, którego stan, najmniej winny, jest najbardziej pokrzywdzony:

"Ksiądz Pana wini, Pan Księdza,

a nam prostym zewsząd nędza."

2. Andrzej Frycz Modrzewski

Ten najwybitniejszy polski publicysta stworzył dzieło "O poprawie Rzeczpospolitej", będący traktatem postulującym potrzebne reformy. Ich brak zauważa autor, śledząc życie publiczne, obrady sejmu, obyczajowość w XVI- wiecznej Polsce. Traktat składa się z następujących części:

"Księga O obyczajach"

Autor jest przekonany, że wszyscy ludzie są dobrzy, ponieważ dzięki rozumowi, który mają, mogą poznać, co jest uczciwe. Zło wynika z ich nieświadomości, toteż kontrolę nad obyczajowością chce powierzyć Frycz państwu. Postuluje on też surowe rozprawienie się z nieukami i próżniakami oraz samowola społeczną. Autor nie namawia do zabawy i wystawnych strojów, tylko do skromności. Ceni za to narodową tradycję.

"Księga O prawach"

Pisze Modrzewski, że "bez praw nie może być prawdziwej wolności". Wszyscy powinni być równi wobec prawa, które muszą koniecznie sprawdzać się w rzeczywistości społecznej. Źródło dobrego prawa jest "Pismo Święte".

"Księga O wojnie"

Uważa Modrzewski wojny za niepotrzebne zło, przynoszące śmierć niewinnym ludziom, a wcale nie rozwiązujące sporów. Przynoszą one korzyść niecnym ludziom, którzy chcą udowodnić swoją wielkość. Uzasadnia on tylko wojny w obronie granic i niepodległości państw, a te powinny być doskonale zaplanowane. Konflikty między dwoma państwami można, zdaniem Frycza, rozwiązać polubownie, na drodze pokojowej, z pożytkiem dla obu stron.

"Księga O kościele"

Stoi na stanowisku przeciwnym niż Kościół- postuluje jego reformę i niezależność od papieża. Zauważa, że kler zbytnio przywiązuje wagą do wartości materialnych zamiast do duchowych, gani takie zachowanie.

"Księga O szkole"

Jako prawdziwy humanista ceni niezwykle sumienne wykształcenie, gani ludzi głupich. Postuluje, aby więcej datków przeznaczać na oświatę i książki. Uczeni ludzie mogą przysłużyć się ojczyźnie. Trzeba odseparować szkolnictwo, choć w części, od duchownych. Niemniej ważna jest znajomość religii, ponieważ z nią łączą się obyczaje, moralność i wiedza ogólna.

To trzeba wiedzieć o reformach proponowanych przez Modrzewskiego

- równość obywateli względem przepisów i praw;

- ogół obywateli powinno wspólnie wybierać króla;

- należy unikać wojny, a konflikty eliminować drogą negocjacji;

- trzeba unowocześnić szkoły i inwestować w nie większe pieniądze;

- wszyscy ludzie są w środku dobrzy;

- państwem należy rządzić mocną i surową ręką, zgodnie z zasadami;

- każdy ma prawo wybrać sobie religię.

3. Piotr Skarga

"Kazania sejmowe"

Są one rezultatem głębokiej refleksji kaznodziei królewskiego i jego doradcy księdza Piotra Skargi. Zauważał on wiele nieprawidłowości w funkcjonowaniu polskich praw i sądów, a także armii. Widział, ż Polska staje się biedniejsza, ponieważ jej obywatele okradają ją i oszukują, napełniając własne skarbonki. Skarga postuluje zmiany, najpierw jednak chce uświadomić obywatelom "choroby Rzeczpospolitej":

- zbyt małe przywiązanie do ojczyzny;

- kłótnie i rozłam wewnętrzny;

- krzewienie się reformacji;

- słaba władza królewska;

- złe prawo karne;

- łamanie bożych przykazań.

Warty zapamiętania jest obraz, który rysuje w naszej wyobraźni Skarga, przedstawiając ojczyznę jako matkę i okręt, bliski zatopienia ("Kazanie II"). Ojczyzna jest oszukiwana przez obywateli, choć kocha ich jak matka dzieci. Nie umieją oni odwdzięczyć się za nic, co daje im ojczyzna. Sytuację natomiast w kraju porównuje do sytuacji na statku, kiedy wszyscy chronią swoje dobytki przed utratą, nie mając na względzie, że jeśli nie uratują całego statku, to i tak wszystko przepadnie.

Skarga uczy Polaków poszanowania dla tego, co wspólne wszystkim ludziom, ponieważ to liczy się przede wszystkim. Jeśli nadal będzie panował nieporządek, to szybko kraj popadnie w nędzę. "Kazania sejmowe" pokazują, co powinno być ważne dla prawych obywateli.

4. Jan Kochanowski

Był to poeta dokładnie i starannie wykształcony, prawdziwy umysł renesansowy. W kręgu jego zainteresowań leżała przede wszystkim własna kultura literacka oraz bogata literatura i sztuka antyku. Poznał ją bardzo dokładnie dzięki wieloletnim studiom języków starożytnych- łaciny, greki i hebrajskiego. Utwory Kochanowskiego zdradzają też jego znajomość systemów filozoficznych. Przeniósł on na grunt naszej literatury gatunki, rozwinięte w antyku, a wznowione w renesansie: pieśń, fraszka, elegia, tragedia. Kochanowski przełożył na język polski "Psałterz Dawidów", a także parafrazował "Pieśni" Horacego. Poeta dbał także o stylistykę artystycznego języka polskiego, który dzięki niemu rozwinął się w literaturze. Jego utwory odzwierciedlają renesansowe ideały.

"Pieśń o spustoszeniu Podola"

Przedstawia w "Pieśni V" tragiczny obraz po bitwie polsko- tatarskiej, jaka odbyła się 1575 roku. Powodem klęski mogło być bezkrólewie w Polsce, kiedy król Henryk Walezy zbiegł do Francji. Ta pieśń należy do pieśni patriotycznych, poeta nie chce być obojętny wobec spraw dla Polski ważnych, dlatego uprzytomnia Polakom, że po części powinni wziąć odpowiedzialność za porażkę. Najeźdźcy to dzikusy, pozostający daleko w tyle za Polakami, a jednak to oni wygrali. Poeta wzbudza wstyd w szlachcie, teraz nadszedł już najwyższy czas, by pomyśleć o zmianach w państwie, w przeciwnym razie grożą nam jeszcze dotkliwsze klęski. Postuluje więc, aby sprawniej zorganizowali obronę kraju i zbrojną armię. Jest zaniepokojony tym, że szlachta bogaci się sama, a państwo nie ma pieniędzy na utrzymanie wojska. Krytykuje to zjawisko, często posługuje się ironią w charakterystyce polskiej społeczności szlacheckiej: "pozno puklerza przebici macają" Żąda poeta większego zainteresowania sprawami polityki i sytuacją gospodarczą, ponieważ jest to kwestia dotycząca wszystkich obywateli.

"Pieśń świętojańska o sobótce"

W tej pieśni mamy obraz wsi, która jest krainą spokoju i szczęścia. Na początku wyjaśnia Kochanowski święto, które opisuje dalej: to najdłuższa noc, noc świętojańska w roku i obrządki jej obrządki. Jej wydźwięk jest apoteozą życia wiejskiego, pracy jej mieszkańców.

Najbardziej znana i wymowna jest "Pieśń Panny XII". Chcąc pokazać zalety życia na wsi Kochanowski przeciwstawia je życiu w mieście i na morzu. Mieszczanie i żeglarze żyją niespokojnie, szybko, natomiast rolnicy gospodarują swoimi włościami, dzięki temu mają zajęcie, pożywienie i satysfakcję. Tutaj każdy ma określone zajęcie- właściciel opiekuje się wszystkim, jego żona prowadzi dom, dzieci bawią się i przygotowują do obowiązków.

"Czego chcesz od nas, Panie"

Jest to pieśń pochwalna, poeta nie może nadziwić się, nad pięknem i ładem przyrody, w której wszystko ma swój sens i miejsce. Wie, że sprawcą tego działa jest dobry Bóg- artysta, który z miłości do człowieka umieścił go na ziemi. Człowiek jest częścią tego świat, świadomy tej myśli pragnie jakoś odwdzięczyć się Bogu, chwali więc całe stworzenie i zalety mieszkania na łonie przyrody.

"Odprawa posłów greckich"

Jest to pierwsza tragedia polska, wzoruje się na wzorze antycznym i z mitologii czerpie swój temat, pochodzący z historii wojny trojańskiej. Kwestia, którą porusza Kochanowski, czyli ważniejsza jest racja jednostki, czy państwa, jest ponadczasowa. Bohaterowie dramatu zastanawiali się, czy Helena ma pozostać w Troi, jak chciał Aleksander, czy ma być zwrócona posłom, aby zapobiec wojnie. Przedstawia Kochanowski postacie, które symbolizuję pewne typy zachowania: człowiek prawy- Antenor i jego przeciwnik, egoista- Aleksander. Zarówno problem, jak i postacie są w interpretacji współczesnej przeniesione z Troi do Rzeczpospolitej. Celem Kochanowskiego było uświadomienie Polakom kilku wad, które mogły negatywnie zaważyć na sytuacji kraju- słaby król, szlachta, która przestała szanować wartości moralne i narodowe. Dramat ten stanowi poetyckie ostrzeżenie dla Polaków.

"Na sokalskie mogiły"

Ma charakter ściśle patriotyczny. Kochanowski daje lekcje Polakom: śmierć poniesiona w walce za swój naród przynosi wieczną chwałę.

"Na lipę"

Podmiotem mówiącym w tej fraszce jest lipa: "Gościu siądź pod mym liściem". Poeta chwali drzewo, ponieważ daje ono ukojenie przed słońcem nie tylko ludziom, ale też jest schronieniem dla ptaków, które pięknie śpiewają i pszczołom, które doją miód. Tak kreśli Kochanowski sielski obraz natury, w której człowiek ma szczęście żyć. Daje mu ona wiele swoich darów, pozwala odpocząć na swym łonie.

"Na dom w Czarnolesie"

Tu Kochanowski przedstawia wszystkie istotne wartości, o które modli się podmiot- spokojne i zdrowe życie w małym, ale przytulnym domu, stateczność, przychylność ludzi. To jest dla niego Arkadia.

"O Kapelanie"

Żartobliwa fraszka, która prześmiewa niekoniecznie skromnych i pobożnych księży. Bohater fraszki spóźnił się na odprawianą przez siebie Mszę św., ponieważ, za długo spał. Zdradził się sam, mówiąc, że może to potwierdzić królowa.

"O Kaznodziei"

Kochanowski wyszydza księży, którzy nie potrafią być konsekwentni i dawać przykładu swoim wiernym. Pouczają na kazaniach, ale sami postępują odwrotnie do swych rad.

"O Doktorze Hiszpanie"

Jest to pogodna fraszka, której bohater, Rozjusz, jak dowiadujemy się od jego współbiesiadników, koniecznie chciał iść spać, ale gdy leżał już w łóżku, przyszli do niego i namówili do picia. Zakończenie jest bardzo śmieszne, wypowiada je sam zainteresowany: "Szedłem spać trzeźwo, a wstaję pijany"

"O żywocie ludzkim"

Jest to utwór filozoficzny, zmusza nas do refleksji, na temat naszego ziemskiego życia, które jest niezwykle ulotne i kruche, rządzone przypadkami szczęśliwymi, bądź nie. Wyraża w niej poglądy stoików- trzeba przyjąć to, że czas płynie.

"Do gór i lasów"

Jest to fraszka autobiograficzna i refleksyjna, poeta wspomina swoje życie, znalazł się w różnych sytuacjach, dzięki którym nauczył się korzystać z chwili radości:

"Dalej co będzie? Śrebrne w głowie nici,

a ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci."

"O miłości"

Miłość jest najważniejszym uczuciem z życiu. Tu przedstawią ją w nieco komicznym świetle: za pomocą bardzo wysokiego języka pisze o miłości lekkiej, flircie.

"Ku Muzom"

Do nich zwraca się, by zachowały w pamięci jego twórczą pracą.

"Psałterz Dawidów"

Kochanowski jest też autorem przekładu na artystyczny język polski niektórych psalmów. Stanowią one o niezwykłym kunszcie języka.

Elementy filozofii życiowej Kochanowskiego

"Stateczny umysł "

Wynika z filozofii starożytnych, życie według niego pozwala nam szczęśliwie żyć, ponieważ rezygnujemy z niepotrzebnych wzruszeń i egzaltacji. Trzeba korzystać z tego, co niesie nowy dzień, cieszyć się nim, a nie martwić, o to, co będzie jutro.

"Patrzaj jako śnieg po górach się bieli"

Zaduma, którą snuje człowiek nad swoim żywotem na ziemi. Trzeba wierzyć w Boga, ponieważ dzięki niemu możemy coś osiągnąć, On nad nami czuwa. Nasze osiągnięcia są raczej nietrwałe, ale nie powinien to być powód do zmartwień, lepiej być odważnym.

"Nie wierz Fortunie"

Człowiek musi starać się o zdobycie cnoty i innych zalet, które są wynikiem naszej wewnętrznej pracy. Wszystko pozostałe możemy utracić lub zyskać w wyniku zabaw Fortuny, która rządzi naszym losem. Należy być bacznym na jej pułapki, ale też nie wolno zbytnio przywiązywać się do rzeczy materialnych, ponieważ one nie dają trwałego szczęścia.

"Nie porzucaj nadzieje..."

Człowiek powinien być optymistą życiowym, nic nie trwa wiecznie, więc mijają rzeczy przyjemne, ale i smutne. Trzeba nauczyć się radości z korzystania z chwili. Życie ma wiele stron, pozytywnych i negatywnych, dlatego jest różnorodne. Trzeba rozwagi, aby nie stracić tego, co w życiu ważne.

"Miło szaleć, kiedy czas po temu..."

Bardzo ważna w życiu jest dobra zabawa przy muzyce i winie, one też są składnikiem naszego życia, dlatego nie można ich pominąć. Poza tym przy okazji zabawy i przyjemności łatwo uświadomić sobie, że ludzie są równi, nie powinni się kłócić. To daje nam szczęście i umiejętność korzystania z chwili obecnej. Pamiętać należy oczywiście o umiarze.