Twórczość Jana Kochanowskiego ma charakter bliski każdemu człowiekowi. Stała się wzorem dla wszystkich poetów następnych pokoleń. Kochanowskiego nazwano "ojcem literatury polskiej". Poeta dał dowód głębokiego patriotyzmu. Poruszał aktualne problemy, krytykował ówczesne społeczeństwo. W "odprawie posłów greckich" poprzez Troje potępił egoizm, przekupstwo, walkę o wpływy polityczne, zanik patriotyzmu ówczesnej magnaterii polskiej. Pouczał obywateli, iż brak zainteresowania sprawami kraju może doprowadzić do jego upadku. Poeta wyraził troskę o losy państwa. Do polskich senatorów i posłów zwracał się: "Wy, którzy Pospolita Rzeczą władacie" Król Priam przypomina króla Zygmunta Augusta, chwiejnego i niezdecydowanego w swych decyzjach.
"Fraszki" Kochanowskiego wyrażają myśli na tematy związane z człowiekiem, życiem i światem. Poeta ukazuje życie dworskie, portrety znajomych, scenki obyczajowe, aktualne wydarzenia. "Na dom w Czarnolesie" to fraszka chwaląca dom jako jedna z ważniejszych wartości życia ludzkiego. Jawi się dom jako oaza spokoju. A człowiek chętnie wraca myślami do swojego domu i dzieciństwa. We "Fraszkach" widoczny jest wpływ filozofii stoickiej i epikureizmu. Poeta wychwala życie na wsi w "Pieśni świętojańskiej o Sobótce". Utwór to arkadyjski obraz wsi, która pozwala człowiekowi na szczęśliwe i spokojne życie. Pochwała pracy, życia rodzinnego. Wieś to Arkadia, miejsce spokoju i radości.
W hymnie "Czego chcesz od nas Panie" autor składa w imieniu wiernych hołd Stwórcy. Bóg jest wszechmocnym Panem, który zadbał o pożywienie i urodę ziemi. Wierni proszą o opiekę:
"Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie
Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi;
jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi !"
Bóg to istota hojna, dobra i opiekuńcza, wiara jest w życiu człowieka bardzo ważna.
Kochanowski wypowiada się na temat cnoty w "Pieśni XII", uważa że człowiek powinien godnie żyć, a cnota jest nagrodą sama w sobie. Poświęcenie się sprawom ojczyzny jest sposobem na prowadzenie, cnotliwego, godnego życia.
W "Trenach" Kochanowski jawi się jako zrozpaczony ojciec, przeżywa śmierć córki Urszulki. Można w nich zauważyć narastanie bólu, cierpienie, pretensje do Boga, zachwianie wiary, a wreszcie pogodzenie się z wolą Stwórcy i uspokojenie, zgodnie ze słowami matki poety : "Ludzkie przygody/ ludzkie noś".
Poeta był twórcą pięknej polszczyzny, dbał o jasność w wyrażaniu swoich myśli. Potrafił przekonać czytelnika o słuszności swoich poglądów. Jego poezja stała się wzorem dla wszystkich poetów. Każdy czytelnik w uczuciach poety może odnaleźć swój stosunek do spraw bliskich, miłości, przyjaźni, zabawy, radości, ale także smutku i cierpienia. Poeta chwalił naturę, piękno świata, afirmację życia według maksymy "Carpe diem". Należy dążyć do szczęścia, ale zachować też umiar i męstwo. Każdy człowiek przecież dąży do szczęścia i radosnych chwil w życiu. Podawał recepty na prawe życie: czyste sumienie, harmonia, cnota, troska o losy ojczyzny. "Miło szaleć, kiedy czas po temu" ("Pieśń XX), "ale to grunt wesela prawego, kiedy człowiek sumienia całego ani czuje w sercu żadnej wady" ("Pieśń II).Utwory Kochanowskiego przemawiają do każdego współczesnego odbiorcy.
