Biblia jest, jak wiadomo, jednym z głównych źródeł europejskiej kultury. W ogromnym stopniu przyczyniła się do jej formowania i rozkwitu.
Biblia w kulturze jest przede wszystkim świętą księgą judaizmu i chrześcijaństwa. Jednak nie tylko - jest również wielkim autorytetem moralnym, również dla ateistów, oraz pasjonującą wszystkich opowieścią, która od wieków inspiruje artystów. Nie można przecenić wpływu Biblii na religię i kulturę europejską: wykształciła i utrwaliła monoteizm, poprzez Dekalog przekazała uniwersalne prawdy, dotyczące życia człowieka, stworzyła fundamenty etyki. Nie możemy zapomnieć również o wpływie Biblii na twórczość - jest ona bowiem niewyczerpanym źródłem symboli, gatunków, motywów oraz wątków fabularnych, a ponadto zawarte w niej wzory osobowe i filozofia życiowa pozostają aktualne do dziś.
Słowo "biblia" wywodzi się z języka greckiego, ze słowa "biblios", które pierwotnie oznaczało rdzeń papirusu, czyli rośliny, z której produkowano papier w starożytności.
Na Biblię składają się: Stary Testament, w skład którego wchodzi 45 ksiąg, oraz Nowy Testament, obejmujący 27 ksiąg.
Dużą rolę Pismo Święte odegrało w piśmiennictwie, poprzez tematykę oraz styl pisarzy miało wpływ na jego rozwój. Z Biblii wywodzą się przeróżne gatunki literackie, takie jak psalmy, treny, przypowieści, pieśni, teksty prorockie czy apokalipsy. Z reguły jednakże Biblia jest jedynie rdzeniem dzieła, wokół którego artyści tworzą swoje dzieła i z którego czerpią oni natchnienie.
Jednym z artystów, który wprost nawiązał do Biblii, był Dante Alighieri, włoski poeta. W swoim utworze pt. Boska komediapołączył eschatologię biblijną i mitologiczną, czyli wierzenia dotyczące tego, z dzieje się z człowiekiem po śmierci. Utwór podzielony jest na trzy części: Piekło, Czyściec i Raj. Nie tylko to jednak jest nawiązaniem do Biblii. Pojawia się również grzech i kara za niego. Ważna jest również symbolika liczbowa - ogromne znaczenie ma cyfra 3, będąca symbolem Trójcy Świętej, która pojawia się przede wszystkim w budowie dzieła: jest ono podzielone na trzy części, a każda z nich składa się z 33 pieśni. Również widzenie Piekła oraz Raju zaczerpnięte są wprost z Biblii - Piekło składa się z kręgów, schodzących coraz niżej, Raj zaś wznosi się coraz wyżej. Tematem Boskiej komedii jest podróż narratora, którego możemy utożsamiać z autorem dzieła, po zaświatach. Jego przewodnikami są Wergiliusz oraz jego ukochana, Beatrycze. Piekło podzielone jest na 9 części - tzw. kręgów, w których znajdują się grzesznicy podzieleni według grzechów, których się dopuścili. Na samym dole piekła znajduje się sam Lucyfer, a razem z nim przebywają tam Judasz, Kasjusz i Brutus - trzech największych zdrajców ludzkości. Przewodnikiem w tej części zaświatów jest Wergiliusz. Po niebie natomiast Dantego oprowadza Beatrycze. Podróż po niebie to przenoszenie się z jednej planety na drugą; na każdej z nich znajdują się ludzkie dusze. Ostatnie, dziewiąte niebo w kształcie białej róży to mieszkanie Boga.
Współczesnych artystów, którzy nawiązują do Biblii cechuje większa swoboda w interpretacji wątków biblijnych. Przykładem może być powieść Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa. Autor przedstawia w niespotykany sposób Szatana oraz historię Jezusa z punktu widzenia Poncjusza Piłata. Jest to utwór, który wymaga znajomości Biblii, a przynajmniej Nowego Testamentu - bez tego bowiem nie da się zrozumieć powieści w zupełności. Bez znajomości historii Jezusa, opisanej w Biblii czytelnik potraktuje Mistrza i Małgorzatę jako utwór satyryczny, wycelowany w rzeczywistość rosyjską lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Nie zrozumie natomiast drugiej płaszczyzny narracji - wydarzeń, które mają miejsce w Jerozolimie w I wieku naszej ery. Może ją jedynie odebrać jako ciekawostkę, coś, co służy wzbogaceniu akcji. Osoba, która nie zna wydarzeń opisanych w Piśmie Świętym, nie zrozumie również podwójnej roli Szatana w powieści. Jedynie ktoś, kto zna Biblię, będzie wiedział, że Szatan to upadły anioł, wyrzucony z Nieba przez Boga.
Również poezja korzysta z wzorców, motywów i tematów zawartych w Biblii. Dobrym przykładem może być tutaj wiersz Czesława Miłosza, zdobywcy Nagrody Nobla. Utwór ten to Piosenka o końcu świata. Jak wskazuje tytuł, tematem tego utworu jest koniec świata, przedstawiony jednak w całkiem inny sposób, niż ten biblijny, zawarty w Apokalipsie św. Jana. Dzień, w którym następuje koniec świata, to u Miłosza dzień zwykły, taki, jak każdy inny dzien. Nastrój, jaki panuje w świecie, jest pogodny i łagodny. W połączeniu z biblijną Apokalipsą tworzy niezwykły paradoks.
Z Pisma Świętego czerpią natchnienie również inni artyści, nie tylko pisarze. Są to na przykład malarze, a jednym z nich był Pieter Bruegel. Jednym z jego obrazów jest Wieża Babel. Tworząc ten obraz autor czerpał inspirację z biblijnej Księgi Rodzaju. Przeczytać w niej możemy, że po potopie ludzie wędrowali w poszukiwaniu miejsca, w którym mogliby się osiedlić. W trakcie tej wędrówki dotarli na równinę, gdzie postanowili stworzyć miasto i wybudować wieżę, która wierzchołkiem miała sięgać nieba. Praca szła im sprawnie i szybko, jednak podczas niej zapomnieli o Bogu. Postanowił On więc, że zmieni ich mowę tak, aby nie mogli się ze sobą porozumieć. Nie mogli więc kontynuować swojej pracy. Obraz przedstawia budowę wieży, przedstawioną najprawdopodobniej krótko po karze wymierzonej ludziom przez Boga. Chaos, panujący na obrazie, jest wyrażony przede wszystkim przez oszalałych ludzi, miotających się bezradnie, którzy nie rozumieją do końca ogromu kary, która na nich spadła. Wrażenie chaosu zwiększa kształt nieskończone budowli - rozdarty, asymetryczny.
Leonardo da Vinci, renesansowy humanista, również często nawiązywał do tematyki biblijnej. Przykładem może być malowidło naścienne pt. Ostatnia wieczerza, znajdujące się w refektarzu klasztoru przy mediolańskim kościele Santa Maria delle Grazie. Obraz ten przedstawia biblijną scenę wieczerzy Jezusa i jego uczniów, mającą miejsce w przeddzień śmierci Chrystusa. Z pozoru obraz ten jest dokładnym odwzorowaniem biblijnej sceny. Ostatnio jednak w książce pt. Kod Leonarda da Vinci jej autor, Dan Bron, przedstawił interesującą hipotezę. Mianowicie twierdzi on, że na obrazie Ostatnia wieczerza obok Jezusa siedzi nie jeden z apostołów, ale Maria Magdalena, która była jego żoną. Na obrazie zobaczyć możemy również rękę trzymającą nóż, nie należącą do nikogo - uzasadnia się to twierdzeniem, że da Vinci nie znał człowieka tak okrutnego, by mógł on być przedstawiony jako Judasz, zdrajca Jezusa.
Innym wszechstronnie wykształconym artystą renesansowym jest Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, którego znamy jako Michała Anioła. Tworzył on dzieła inspirowane Pismem świętym. Przykładem tego może być jego słynny fresk ze ściany Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie. Fresk ten przedstawia scenę sądu ostatecznego, a przedstawiona jest na nim ogromna rzesza ludzi, których Chrystus jednym ruchem ręki dzieli na zbawionych oraz potępionych. Zbawieni są unoszeni ku górze, do Boga, potępieni natomiast spadają w dół z wykrzywionymi przerażeniem twarzami, a przed nimi rozpościera się widok otchłani piekielnej oraz ich przewodnika, Charona. Motyw ten Michał Anioł zaczerpnął z biblijnej Apokalipsy Św. Jana.
Michał Anioł czerpał inspirację z Biblii również przy tworzeniu rzeźb. Wykorzystywał nie tylko postaci, ale i motywy biblijne. Jedną z najsłynniejszych rzeź Michała Anioła jest Pieta, znajdująca się w Bazylice św. Piotra w Rzymie. Rzeźba ta jest przedstawieniem sceny, w której Maryja trzyma na kolanach ciało Jezusa, właśnie zdjętego z krzyża. Wielu twórców przed Michałem Aniołem przestawiało tę scenę, ale nikt nie wyraził jej z takim wyczuciem jak on. Oglądających rzeźbę zadziwia przede wszystkim twarz Matki Bożej - spokojna, pełna łagodności i wiary w konieczność spełnienia boskich wyroków.
Inną rzeźbą Michała Anioła, która nawiązuje do Pisma Świętego, jest Dawid, znajdujący się we Florencji. Rzeźba ta ma ponad cztery metry wysokości i przedstawia jednego z bohaterów biblijnych, czekającego na walkę z Goliatem - świadczy o tym przerzucona przez ramię proca. Walka ta opisana została w Starym Testamencie, a dokładnie w 1. Księdze Samuela. Rzeźba ta jest symbolem cnót Republiki: odwagi oraz hartu ducha.
Również reżyserzy filmowi często czerpią inspirację z Biblii. Przykładem tego mogą być liczne ekranizacje życia, męki i śmierci Chrystusa. Jednym z pierwszych filmów tego typu był Jezus z Nazaretu, reżyserowany przez Franco Zaffirelliego. Ukazał się on w roku 1977 i natychmiast został dobrze przyjęty przez fanów kina oraz przez Kościół, przede wszystkim ze względu na szczerość uczuć w nim zawartych, wrażliwość oraz wydźwięk ekumeniczny. Film ten przedstawia całe życie Chrystusa - począwszy od niepokalanego poczęcia aż do męczeńskiej śmierci na krzyżu. Film ten został zrealizowany z rozmachem, w gwiazdorskiej obsadzie (Robert Powell jako Jezus Chrystus, Michael York jako Jan Chrzciciel).
Całkiem niedawno powstał kolejny film, przedstawiający męczeńską śmierć Chrystusa oraz wydarzenia ją poprzedzające. Pasja została wyreżyserowana przez Mela Gibbona, którego nazwisko znane jest w świecie filmowym. Sam ten fakt gwarantował filmowi zainteresowanie. I tak rzeczywiście się stało, obraz zainteresował wielu ludzi. Jest to wstrząsający opis ostatnich godzin z życia Jezusa Chrystusa, bardzo dramatyczny i sugestywny. Świadczy o tym między innymi 15-minutowa scena biczowania. Sprawia jednak jak największe pozory autentyczności - jest wierny historycznym oraz biblijnym przekazom, a aktorzy używają języka aramejskiego oraz łaciny. [TUTAJ MOŻNA PUŚCIĆ FRAGMENT "PASJI"]
Podsumowując: Biblia jest jednym z podstawowych źródeł kultury europejskiej, nie tylko w sferze religii i moralności, jak i w sferze artystycznej, czego dowodem były przykłady przedstawione przez mnie w tej pracy. Od chwili powstania była i pozostaje źródłem inspiracji dla artystów: pisarzy, poetów, malarzy, rzeźbiarzy, reżyserów… Tak więc Biblia była, jest i będzie źródłem natchnienia dla artystów, proces ten nie ustanie.
