Gotyk - styl ten przejawia się przede wszystkim w europejskiej sztuce i trwa od II połowy XII do XV wieku . Jego kolebka byłą Francja. Bogate, dekorowane (witraże, bogate dekoracje), strzeliste budowle (głównie katedry) sprawiały wrażenie ruchu. Najsłynniejsza chyba budowla sakralna tego okresu to katedra Notre Dame w Paryżu, w Polsce są to budowle w Gdańsku czy Wrocławiu.
Konstrukcja świątyni , dokładnie rozplanowana, podzielona na ściśle określone części wyrażała logikę i nieskończoność Boga, odpowiadała średniowiecznej scholastyce.
Lekkość, kruchość strzelistych budynków podkreślały średniowieczny teocentryzm, poddanie życia człowieka Bogu. Wnętrze emanuje pięknem i patosem, na co wpływają liczne elementy, m.in. harmonijne zdobienia, bogate witraże, polichromia, ostre łuki, sklepienie krzyżowo-żebrowe zdobionego sufitu
W stylu gotyckim budowane były również ratusze, zamki, barbakany (architektura świecka).
Wiele gotyckich budowli znajduje się w Krakowie (barbakan, ratusz). W tutejszym kościele Mariackim jest również piękny późnogotycki ołtarz z centralną sceną zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Wyrzeźbiony w drewnie lipowym przez Wita Stwosza z Norymbergii w latach 1477-1489 zachwyca bogatą polichromią (wielobarwnością, intensywnością kolorów). Modelami rzeźbiarza byli ówcześni mieszkańcy miasta. To ich rysy odnaleźć można w przedstawionych postaciach.
Postać Maryi zachwyca subtelnością, delikatnością (spojrzenie, gest dłoni, piękno sylwetki i twarzy). Taki idealny wizerunek postaci jest zgodny z ówczesną hagiografią (żywotopisarstwem świętych). Delikatne postaci przybierały również wyobrażenia innych kobiet.
Piękno gotyckich budowli, ich "uduchowienie" wskazywały na ideę boskiej harmonii i syntezy wszechrzeczy.
Klasycyzm - to kierunek w literaturze i sztuce nawiązujący do wzorów antycznych (greckich, rzymskich), popularny zwłaszcza w XVII i XVIII wieku. Kolebką XVII-wiecznego klasycyzmu jest Francja, a główną inspiracją zainteresowania antykiem - formy i motywy zachowane wśród ruin Rzymu lub odkrytych w Pompei i Herkulanum
Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa: "classicus", tj. pierwszorzędny, pierwszej klasy. Współczesny klasycyzm nazywany jest neoklasycyzmem i obejmuje wszystkie tendencje w kulturze XIX, XX wieku nawiązujące do sztuki antycznej i klasycznej wieku XVII/XVIII.
Klasycyzm związany jest z filozofią racjonalną, która harmonijnie łączyła piękno i prawdę, ukazywała porządek świata i wierzyła w istnienie Absolutu, wiecznej i niezmiennej istoty zjawisk.
Klasycystyczny program poetycki sformułował Mikołaj Boileau w swojej "Sztuce poetyckiej" ("L'art Poetique").
Najważniejsze są w literaturze według niego starożytna zasada mimesis (wiernego naśladownictwa), decorum (stosowności, przystojności), harmonijna kompozycja.
Boileau powtarza swoim programem za Arystotelesem, że poeta "bądź przedstawia rzeczy takimi, jakimi były lub są, bądź takimi, za jakie uchodzą i jakimi się zdają być, bądź jakimi być powinny".
W Polsce program klasycyzmu literackiego sformułowali: Filip Neriusz Golański w rozprawie "O wymowie i poezji" (1786) oraz Franciszek Kasawery Dmochowski w "Sztuce rymotwórczej" (1778), rodzimym przekładzie "Sztuki poetyckiej".
Klasycyzm przejawiał się w polskiej literaturze już w czasach Augusta III. Nawiązywano wówczas do rodzimego renesansu, sztuki antyku, literatury francuskiej XVII wieku.
Do obozu oświeceniowych klasycystów należeli Ignacy Krasicki, Franciszek Bohomolec, Adam Naruszewicz, Stanisław Trembecki. Poruszali oni ówczesne polskie tematy społeczno-polityczne (satyry Krasickiego, Naruszewicza, "Powrót posła" Juliana Niemcewicza), ale i prawdy uniwersalne (bajki Krasickiego).
Klasycyzm pojawia się również w XVIII-wiecznej architekturze, malarstwie i muzyce. Przykładem mogą tu być warszawskie Łazienki (wybudowane w latach 1774-1795 według projektu Merliniego i Kamsetzera) , obrazy Jeana Augusta Dominique Ingresa ("Źródło", "Wielka odaliska") oraz opery klasyków wiedeńskich - Haydna, Mozarta, Beethovena.
Włoskie słowo "barroco" - oznaczające napuszony, dziwaczny (styl) i portugalskie "barroco" - perła o nieregularnym kształcie najlepiej charakteryzują charakter baroku. Kierunek ten obowiązywał w literaturze, sztuce i muzyce europejskiej od II połowy XVI do II połowy XVIII wieku. Niektórzy dzisiejsi badacze sztuki nazywają barok "epoką zdziczenia sztuki i obyczajów", odmawiają mu norm estetycznych, harmonii, wdzięku. Nie jest to prawda, chociaż przerost formy nad treścią jest nadrzędną cechą kierunku.
W Polsce barok w literaturze zapoczątkowali Jan Kochanowski swoimi "Trenami" i Mikołaj Sęp-Szarzyński jako autor sonetów.
W literaturze barokowej popularnością cieszyły się: hagiografia (żywoty świętych) oraz przekłady i interpretacje "Pisma św.". Często łączono motywy biblijne i mitologiczne, sztuka malarska i architektoniczna przeznaczona była dla wszystkich, wyrażała światopogląd epoki.
Dominował teocentryzm, mistycyzm, dysharmonijna koncepcja człowieka wokół opozycji boska dusza- grzeszne ciało, negacja doczesnego świata (motyw "vanitas). Barok łączył sprzeczności - obok vanitas pojawiała się zmysłowość, erotyzm, biologizm życia.
Malarstwo, rzeźba i budownictwo cechują: mitologiczno-biblijne inspiracje, dynamizm, kontrastowość, asymetria, atektoniczność (kompozycja otwarta), światłocień, falistość linii, silna ekspresja. Przykładami są "Lekcja anatomii doktora Tulpa" Hermensza Rembrandta van Rijn, "Zmartwychwstanie" El Greco, "Porwanie Sabinek" Petera Paula Rubensa. Kanony ludzkiego piękna odbiegały od dotychczasowych. Człowiek baroku jest otyły, monumentalny, Wisława Szymborska w wierszu "Kobiety Rubensa" pisze:
"Waligórzanki, żeńska fauna (...) Córki baroku. Tyje ciasto w dzieży, parują łaźnie, rumienią się wina, cwałują niebem prosięta obłoków, rżą trąby na fizyczny alarm".
Miłość barokowa jest więc przede wszystkim fizycznym doznaniem, ucztą dla zmysłów.
Rozwija się poezja dworska, zmanieryzowana, kunsztowna. Mają na nią wpływ ówczesne kierunki: włoski marinizm, hiszpański gongoryzm, angielski eufeizm, francuski preciosite.
Najpopularniejszym polskim poetą dworskim jest Jan Andrzej Morsztyn, autor "Do trupa", "Niestatku", "O sobie" , "Śmierci Perlisi". Daniel Naborowski godzi w duchowość ("Marność") i zmysłowość ("Na oczy królewny angielskiej..."). Jan Chryzostom Pasek pisze sarmackie "Pamiętniki", a Wacław Potocki "Wojnę chocimską".
Jest więc barok epoką sprzeczności, kontrastów, ale interesującą i wciąż wzbudzającą zainteresowanie.
Mimo że powyższe kierunki należą do przeszłości t o ich cechy, motywy, techniki artystyczne są wciąż aktualne, świadczą o tym liczne współczesne nawiązania.
