Granice okresów literackich nie są ściśle określone, mają umowny charakter. Za daty rozpoczynające i kończące poszczególne epoki przyjmuje się najbardziej reprezentatywne wydarzania. Czas trwania danych kierunków jest różny w różnych państwach, ponieważ wpływają na to indywidualne czynniki, przede wszystkim kulturowo-społeczny rozwój danego społeczeństwa.
Na upadek filozofii pozytywistycznej wpłynęły różne czynniki, najważniejsze z nich, to: gwałtowny wyż demograficzny, migracja ludności do miast, technicyzacja życia (ujemne skutki rozwoju cywilizacyjnego, niekorzystne zmiany społęczno-0-gospodarfcze), masowość literatury (usprawnienie druku), wyrównywanie różnic intelektualnych poprzez swobodniejszy dostęp do szkolnictwa i jego wyższy poziom, katastroficzne nastroje końca wieku (dekadentyzm, filozofia Schopenhaurea), konflikty społeczne spowodowane przez kapitalizm.
W powyższych warunkach zaczynają się kształtować nowe tendencje światopoglądowe, nowe programy artystyczne. Pada przekonanie o wielkości ludzkiego rozumu, nieograniczonych możliwościach intelektu, wiedzy. Nie wystarcza już scjentyzm i filozofia utylitarna (użyteczna). Ludzie odczuwają powszechny kryzys pozytywistycznego programu. Człowiek odczuwa własną sprzeczność, ale i konflikt, dysharmonię świata. Wzrasta lęk przed wiekiem XX, poczucie zagrożenia. Stąd potrzeba nowych rozwiązań, godzących wiarę i naukę kościoła katolickiego) ze współczesną cywilizacja.
Modernizm wkracza do Europy Zachodniej około 1880 roku, ale już wcześniej w literaturze narastają nowe tendencje (twórczość Emila Zoli, Fiodora Dostojewskiego). Zola w swojej "Powieści eksperymentalnej" udowadnia: "Dzieło literackie jest to wycinek rzeczywistości", Dostojewski wskazuje na wewnętrzna rozdarcie człowieka i zbawienna rolę chrześcijańskiej etyki.
W Polsce modernizm zapowiadają dojrzałe powieści Prusa ("Emancypantki", "Faraon", nowela "Sen"), wystąpienia Orzeszkowej ("Ad Astra"), Sienkiewicza ("Quo vadis").
Pisarze coraz wyraźniej dostrzegają kryzys pozytywistycznych założeń, godzą najnowsze odkrycia naukowe z wiarą, czego doskonałym przykładem jest wykład profesora Dębickiego, bohatera "Emancypantek", w którym łączy odkrycia naukowe z wiarą, omawia związek "Biblii" z nauką, mówi np. o "trzecim wymiarze", liczbach absolutnych w matematyce). Ukazują też zmysłową niepoznawalność świata (wizja chorego, majaczącego w gorączce studenta z noweli "Sen"), istnienie Tajemnicy, Absolutu, ciągłości cywilizacji (mędrzec Mefres z "Faraona").
Wzrasta rola naturalistów (Adolf Dygasiński), ukazują się czasopisma popularyzujące nowe tendencje, wzrasta rola Krakowa jako centrum kulturowego kraju, to on staje się kolebką i centrum Młodej Polski. Młodzi inteligenci, studenci uniwersytetu, szkoły Sztuk Pięknych interesowali się nowinkami z Europy zachodniej. Bez językowych barier (językami wykładowymi był niemiecki i francuski), zapoznawali się z najnowszymi filozofiami (Schopenhauer, Nietzsche, Bergson), poglądami społecznymi i literackimi.
Obok fizjologicznej koncepcja człowieka głoszonej przez naturalizm rodzą się impresjonizm, ekspresjonizm, symbolizm. Wzrasta krytyka filisterstwa, czego późniejszym ukoronowaniem jest w literaturze tragifarsa kołtuńska Gabrieli Zapolskiej pt. "Moralność pani Dulskiej". Inteligencja i artyści polscy, głownie krakowscy zaczynają krytykować pozytywistyczną wizję świata, głosić nowe przekonania.
Początek Młodej Polski datuje się umownie na rok 1890. Wtedy to właśnie debiutuje Kazimierz Przerwa-Tetmajer. W roku 1891
wydaje I tom poezji , w trzy lata później (1894) - tom. A właściwie serię II. Debiut poety ma więc miejsce jeszcze przed najważniejszymi dyskusjami i publicznym ogłoszeniem nowego programu artystycznego ("Confiteor" Przybyszewskiego - 1899, "Walka ze sztuką" Zenona Przesmyckiego, "Młoda Polska" Artura Górskiego).
