W dziełach literackich ukazywane są postacie o różnych zapatrywaniach, odmiennych osobowościach, należące do różnorodnych grup społecznych i będące w różnym wieku. Każdy człowiek to niepowtarzalna jednostka, inaczej ukształtowany charakter. Dzięki temu pisarze mogą tworzyć postacie o interesującej psychice, dobre lub złe, dokonujące różnych wyborów życiowych, postępujące właściwie lub karygodnie.
Ludzie na odmienne sposoby reagują w różnych sytuacjach. Niekiedy warto kilkakrotnie pomyśleć, zanim zacznie się wprowadzać jakiś plan w czyn. Dzięki temu można uniknąć przykrych skutków zbyt pochopnych decyzji. Człowiek rozważny to ktoś, kto przed podjęciem decyzji długo rozważa wszystkie za i przeciw, stara się unikać błędów, ale potrafi uczyć się na nich, jeśli nie był w stanie uniknąć popełnienia jakiejś pomyłki. Taka osoba starannie planuje każdy kolejny dzień, próbuje ustalić listę spraw, które musi załatwić i rzadko odstępuje od swych planów. Rozsądny oznacza poważny, ostrożny, dokładny. Są to niezwykle pozytywne cechy, jednak taka osoba może wydawać się nudna, gdyż w jej życiu brakuje miejsca na niespodzianki. Dokładnie zaplanowane życie pozwala uniknąć przykrych niespodzianek, ale istnieje niebezpieczeństwo, że może zmienić się w mało interesujący schemat i stać zbyt monotonne.
W życiu można postępować też zupełnie inaczej. Zamiast nieustannie planować, można kierować się marzeniami i zdać się wyłącznie na to, co przyniesie kolejny dzień. Szaleństwo jest niezwykle istotne w życiu, gdyż dzięki niemu podejmujemy ryzyko, bez którego czasami nie da się zrobić niczego nowego i odkrywczego. Dzięki szaleństwu robimy czasami dziwne rzeczy, ale dzięki temu nasze życie nie jest nudne. Poza tym zamiast dręczyć się problemami i cały czas poszukiwać najlepszych rozwiązań, czasami lepiej jest przestać się martwić i zająć się przyjemniejszymi sprawami, mając nadzieję, że sprawy same się ułożą. Osoba szalona to ktoś zdecydowany na wszystko, potrafiący szybko podejmować decyzje, nierozważający konsekwencji swych decyzji. Postępuje spontanicznie, a jego życie toczy się w szybkim tempie, stale się coś zmienia, a każdy dzień przynosi nowe niespodzianki i zmiany wcześniejszych planów. Niestety, taki człowiek często popełnia wiele błędów, z których nie wszystkie można łatwo naprawić. Szalona postawa życiowa nie zakłada snucia poważnych planów, gdyż wszystko może się zmienić, a życie jest zbyt nieprzewidywalne, by zbyt poważnie do niego podchodzić. Osoba o szalonym podejściu do rzeczywistości nie żyje spokojnie, lecz cały czas jest w ruchu. Życie dostarcza jej wiele wrażeń i ciekawych przygód, ale często przynosi wielkie rozczarowania.
Postacią z pewnością szaloną jest Ikar, bohater antycznego mitu. Syn Dedala, genialnego architekta, to osoba ambitna, snująca plany o wzbiciu się ponad ziemię i dorównaniu ptakom w umiejętności latania. Ikar wraz z ojcem chciał opuścić wyspę, na której był uwięziony. Dedal skonstruował ogromne skrzydła z ptasich piór i wosku. Ikar nie posłuchał wskazań ojca dotyczących bezpiecznego lotu i wzbił się zbyt wysoko. Jego chęć latania przewyższyła możliwości skrzydeł. Wosk stopiły promienie słoneczne, a Ikar spadł do morza i utonął. Postąpił lekkomyślnie, ale próbował zrealizować swoje marzenia. Przeżył chwilę prawdziwego szczęścia i radości, dla której warto było poświęcić wszystko. Być może jest to postać wyznająca zasadę, że lepiej żyć krótko, ale pięknie i intensywnie. Doświadczył tego, czego pragnął i wzbił się ponad chmury, co było jego największym marzeniem.
Postać Dedala to przeciwieństwo Ikara. Jest rozważnym budowniczym, genialnym wynalazcą. Wiedział, że chce dokończyć swój lot, więc nie wznosił się zbyt wysoko, aby słońce nie roztopiło wosku. Nie potrafił zrozumieć, dlaczego jego syn nie posłuchał jego porad i postąpił tak nierozsądnie.
Mimo mądrości i rozwagi Dedala bardziej pamiętamy historię młodego pasjonata, chcącego przekraczać naturalne możliwości ludzkie. Postać Ikara przypomina nam o naszych marzeniach i tęsknotach, jest przykładem na to, że warto snuć czasem nierealne plany i wierzyć w spełnienie się pozornie niemożliwych rzeczy.
W pewnym sensie do osób kierujących się nie tylko racjonalnymi powodami należy tytułowa bohaterka dramatu Sofoklesa. Antygona nie słucha rozkazu despotycznego władcy Teb, Kreona i kierując się uczuciem, urządza swemu bratu pogrzeb. Kreona można określić postacią rozważną, gdyż w podejmowaniu decyzji kieruje się obowiązującym prawem. Antygona, osamotniona w walce przeciwko niesprawiedliwemu i bezdusznemu dekretowi, postanawia sprzeciwić się władcy. Za swój czyn została skazana na śmierć przez zamurowanie. Nie myślała o konsekwencjach swej decyzji, żałowała tego wszystkiego, z czego zrezygnowała, decydując się na pochowanie ciała brata. Jej śmierć spowodowała samobójstwo syna Kreona, a zarazem narzeczonego Antygony. Postąpiła według swych zasad, którym pozostała wierna do końca.
Bohater "Dziadów części III" Adama Mickiewicza, Konrad, to kolejny zdolny do szaleńczych czynów bohater. Myśli, że jest nadczłowiekiem, zdolnym do wielkich czynów, świadomym swej wielkości i władzy. Pragnie mieć władzę nad "rzędem dusz". Pragnie wolności, którą chciałby ofiarować rodakom i pozbawionej suwerenności ojczyźnie. Jego skłonności do zwariowanych czynów uwidoczniają się najpełniej w "Wielkiej Improwizacji". Chce rozmawiać z Bogiem, toczy z nim spór, sądzi, że jest równy Stwórcy. Wypomina Bogu błędy, jakie według niego popełnił przy stwarzaniu świata. Pokazuje w ten sposób wielkość swej pychy, stawia siebie nawet ponad Boga. Z jego szaleńczego postępowania cieszy się jedynie szatan.
W literaturze wiele jest przykładów postaci postępujących w szalony sposób, są jednak również bohaterowie postępujący spokojnie, rozsądnie, przed podjęciem decyzji dokładnie rozważających, co należy uczynić. Za taką postać można uznać Stanisława Wokulskiego, głównego bohatera "Lalki" Bolesława Prusa. Dobrze wykształcony, uparty w dążeniu do celu, przedsiębiorczy, rozważny w interesach, niezwykle pracowity człowiek zakochał się w pięknej, ale niedobrej arystokratce, Izabeli Łęckiej. Mimo desperackich prób zdobycia miłości Łęckiej, Wokulski nie traci rozsądku i poświęca się pracy. Szalenstwo miłości przegrywa z rozsądkiem, choć nie wiemy przecież, jak zakończyły się losy Stanisława.
Takich bohaterów jest w literaturze wielu. W pewnym sensie każda postać jest zarazem rozsądny i szalony. Sądzę, że w każdym człowieku istnieją te dwie strony osobowości i od nas zależy, która weźmie górę i zacznie kierować naszym postępowaniem. Niektórzy unikają poważnych problemów, radośnie spędzają czas na zabawie, nie myślą zbyt wiele o przyszłości. Inni bezustannie coś planują, nie chcę, aby cokolwiek ich zaskoczyło, w ten sposób chcąc zabezpieczyć się przed stresem i niespodziewanymi zdarzeniami. Każda z tych postaw ma swoje plusy i minusy. Szaleństwo często kończy się w tragiczny sposób, bo nieprzemyślane postępowanie rzadko przynosi dobre rozwiązania. Racjonalizm i sztywne trzymanie się wyznaczonego wcześniej planu sprawia, że często traci się najradośniejsze momenty życia. Uważam, że te dwie skrajne postawy należy równoważyć, aby osiągnąć harmonię i nie żałować tego, co mogło się zdarzyć, a nie zdarzyło, bo nie mieliśmy tego zaplanowanego. Szczęście może dać wyłącznie życie pomiędzy rozwagą a szaleństwem. Trudno osiągnąć taki stan, ale życie trwa zbyt krótko i trzeba czynić tak, aby wycisnąć z niego każdą kropelkę radości.
