Motyw historii w literaturze

LITERATURA LAT WOJNY I OKUPACJI

INFORMACJE O AUTORZE

CHARAKTERYSTYKA TWÓRCZOŚCI POD WZGLĘDEM UJĘCIA MOTYWU HISTORII

Krzysztof Kamil Baczyński urodził się w 1921 roku, był jedynym dzieckiem Stefanii i Stanisława Baczyńskich. Ojciec był znanym i cenionym krytykiem literackim. Pisanie wierszy rozpoczął już w gimnazjum, szybko stał głosem pokolenia Kolumbów, a więc twórców urodzonych po 1920 roku. W czasie wojny wstąpił do konspiracyjnego oddziału, był podchorążym słynnego batalionu Armii Krajowej "Zośka". W życiu Baczyńskiego pojawiła się wielka miłość w osobie Barbary, której poświęcił wiele pięknych erotyków.

Poeta zginął w czwartym dniu powstania warszawskiego w Pałacu Blanka, miał zaledwie 23 lata. Pozostawił po sobie dwa okupacyjne zbiory wierszy: "Wiersze wybrane" (1942) i "Arkusz poetycki" (1944) podpisane pseudonimem Jan Bugaj.

Żona poety zginęła kilka dni później, była w ciąży.

Powojenny wybór jego wierszy został zebrany w tomie "Śpiew z pożogi" (1947 r.)

W chwili wybuchu II wojny światowej Baczyński miał zaledwie 18 lat, był jeszcze dzieckiem, utracił szanse na dojrzewanie do dorosłości. To historia zmusiła go do szybkiego stania się dojrzałym i odpowiedzialnym. Wraz z utratą niepodległości przez Polskę, młodość musiała przyjąć ciężar ponad własne siły.

Bohater liryków Baczyńskiego jest osaczony, napadnięty przez historię. Jest jeszcze chłopcem, a musi podejmować decyzje jak dorosły, co najważniejsze musi walczyć i zabijać:

"bo nie nadąża chłopięce ciało,

a ciemność stoi i grzmi, i grzmi" ("Z lasu")

Częstym bohaterem wierszy jest dziecko, które musi stać się bojownikiem o wolność. Postać dziecięca jeszcze bardziej podkreśla tragizm historii, jego przymusowy udział w historycznych wydarzeniach. Zadaniem Baczyńskiego powinnością każdego człowieka jest dokonanie wyboru wobec historii i losu. Wybór Baczyńskiego wiąże się z cierpieniem, dlatego liczne są w jego poezji obrazy cierpienia, pełne grozy wizje masakry ciała. Pojawiają się motywy obciętych głów, krwawiących dłoni, wyłupanych oczu, rozbitych czaszek. Te obrazy wraz z "łąkami krwi", "krzyżami nad grobami", "czarnymi pochodami spalonych jak węgiel ciał" tworzą poetycki pejzaż realiów okupacyjnej codzienności.

Choć historia postawiła trudne warunki Polakom, to jednak poeta wierzył w słuszność podjętej walki, wypowiada się o tym w wierszu "Polacy". Silna była również wiara poety w Boga, dzięki niej potrafił znosić okrucieństwo czasu wojny.

Wiersze wojenne Baczyńskiego to dokument refleksji "tragicznego pokolenia", skazanego na zagładę, pobierającego edukację w czasach pogardy dla człowieczeństwa.

Najważniejsze wiersze: "Pokolenie", "Z głową w karabinie", "Elegia o chłopcu polskim", "Ten czas", "Deszcz", "Historia".

Tadeusz Gajcy urodził się w 1922 roku w Warszawie. Studiował polonistykę na tajnym UW, należał do organizacji Konfederacja Narodu, był żołnierzem AK. Debiutował wierszami w piśmie "Sztuka i Naród", którego był redaktorem. Wydał tomik wierszy "Widma" pod pseudonimem Karol Topornicki.

Zginął w powstaniu warszawskim w 1944 r. Na Starym Mieście.

Heroiczna śmierć poety osnuła jego postać i dorobek legendą. Gajcy był autorem dramatów "Homer i Orchidea" oraz "Misterium niedzielne".

Twórczość Gajcego nawiązywała do poezji katastroficznej z lat 30. , pełna jest przeczuć grozy i katastrofy. Jednocześnie jako twórca głosił potrzebę heroicznego czynu, uważał, że poeta powinien być przewodnikiem i wychowawcą narodu.

Podobnie jak Baczyński odczuwał rozdarcie pomiędzy potrzebą tworzenia a obowiązkiem walki. Wyraża to wiersz "Wczorajszemu", w którym poeta mówi, że dawniej ufał w moc poezji, a gdy przyszłą wojna, trzeba było stanąć do walki:

"Nie wiedziałeś, że dłoń, którą uczyłeś śpiewać,

potrafi nienawidzić i pięścią grubieć pełną,

gniewu unosić żagiew".

Gajcy chciał tworzyć wiersze o tematyce wojennej, zagrzewające do walki, jednak poezja nie była w stanie oddać wojennych okrucieństw; subtelnemu językowi poetyckiemu nie przystoi opisywać twardą rzeczywistość wojenną:

"Myślałeś: będzie prościej,

A tu słowa, śpiewne słowa trzeba zamieniać,

By godziły jak oszczep".

Tadeusz Różewicz urodził się w 1921 r. W Radomsku. W czasie wojny utrzymywał się z pracy fizycznej, walczył w partyzanckim oddziale AK. Po zakończeniu wojny studiował historię sztuki na UJ w Krakowie. Za właściwy debiut uważa się poetycki tomik pt. "Niepokój". Różewicz opublikował wiele tomików wierszy: "Czerwona rękawiczka", "Poemat otwarty", "Zielona róża", "Płaskorzeźba". Różewicz jest wybitnym dramaturgiem; twórcą dramatu awangardowego: "Kartoteka", "Stara kobieta wysiaduje", "Białe małżeństwo".

Różewicz jest laureatem literackiej nagrody NIKE. Mieszka we Wrocławiu.

Debiutancki tom pt. "Niepokój" (1947) przynosi nowe ujęcie tematu historii i zarówno pod względem formy, jak i treści. Poezja Różewicza pozbawiona jest rymów, oszczędna w użyciu metafor, lakoniczna. Taka forma łączyła się z treścią głoszącą totalne zwątpienie we wszelkie wartości:

"To są nazwy puste i niejednoznaczne:

człowiek i zwierzę".

Dla poety wojna oznaczała katastrofę kultury, cywilizacji, moralności. Okrucieństwa wojny na zawsze odcisnęły piętno na psychice poety. Odwrócił się od religii, narodowych mitów i symboli (orzeł biały jest dla niego "ptaszkiem na gałązce"), nawet walka w obronie kraju nie jest dla niego bohaterstwem ("jestem mordercą"). Podmiot liryczny wierszy Różewicza wyraża poczucie zagrożenia, zagubienia, rozbicia osobowości, absurdu. Ocalenie z rzezi II wojny światowej nie stanowi pocieszenia, poeta nie postrzega tego jako cudownego uratowania życia. Dla Różewicza życie po wojnie jest nie do pomyślenia, jest niemożliwe, a ocalenie równa się zdradzie tych, co zginęli.

Najważniejsze utwory: "Ocalony", "Drzewo", "Zostawcie nas", "Niejasny wiersz", "Cierń", "W świetle lamp filujących", "Nożyk profesora", "Bajka"

Miron Białoszewski urodził się w 1922 r. w Warszawie. Studiował przez rok polonistykę na tajnym UW. Nie brał udziału w wojnie jako żołnierz. Po upadku powstania warszawskiego został wywieziony na przymusowe roboty do Niemiec, skąd powrócił w 1945 r. Był założycielem eksperymentalnego Teatru na Tarczyńskiej (zwanego później Teatrem Osobnym). Debiutancki tom pt. "Obroty rzeszy" stał się wydarzeniem, zaskoczył pojawieniem się zjawisk życia potocznego i poszukiwaniem w nich niezwykłości. Białoszewskiego interesowały procesy wzajemnego oddziaływania i przenikania języków, słów, głosów otaczających nas w życiu codziennym. Poeta stworzył nurt poezji lingwistycznej, odwołującej się do języka, w nim upatrującej atrakcyjność.

Białoszewski zmarł w 1983 roku.

Pojawia się w "Pamiętniku z powstania warszawskiego", który jest relacją z wydarzeń tamtego czasu z perspektywy cywila. Białoszewski nie brał bezpośredniego udziału w powstaniu, dzielił los cywilnych mieszkańców, a więc poznał wędrówkę po kryjówkach (piwnicach, kościołach), trud zdobywania pożywienia. Pamiętnik dokumentował walkę mieszkańców o przetrwanie, ich życie piwniczne, walkę z głodem, bombardowania. Utwór przedstawia kolejne fazy zniszczenia stolicy.

Ważne jest to, że Białoszewski przez ponad 20 lat poszukiwał odpowiedniego języka, którym mógłby opisać wydarzenia powstania. "Pamiętnik" uznano za utwór "antybohaterski", ponieważ ukazał powstanie odarte z patosu i legendy. Utwór Białoszewskiego ukazał prawdę o ludziach żyjących w ustawicznym zagrożeniu, przerażonych okrucieństwem wojny.

Tadeusz Borowski urodził się w 1922 roku na Ukrainie, w 1932 r. przybył do Warszawy, w której studiował polonistykę na tajnym UW. Był współpracownikiem lewicującego pisma konspiracyjnego "Droga". Aresztowany i więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych: w Auschwitz oraz Dachau. Przeżył, w 1946 r. powrócił do Warszawy i rozpoczął aktywne życie literackie i publiczne. Był współautorem zbioru opowiadań dokumentalnych pt. "Byliśmy w Oświęcimiu", czołowym publicystą pisma "Nowa Kultura". Sympatyzował z komunistami.

W 1951 r. popełnił samobójstwo.

Borowski był więźniem obozu koncentracyjnego, podobnie jak jego ukochana Maria Rondo. Z obozowych przeżyć zrodziły się opowiadania zebrane w zbiorze "Pożegnanie z Marią". Ukazują one realia życia obozowego, oprócz fragmentów odsłaniających proceder masowych egzekucji, opisują codzienne życie więźniów, ich zachowania. Czytelnik poznaje ich w sytuacjach zdobywania żywności, rywalizacji o wpływy, handlu wymiennego, drobnych oszustw. Borowski ujawnił prawdę o człowieku zlagrowanym, który aby przeżyć musi zaakceptować reguły obozowej gry, a to oznacza udział w zbrodni. Przetrwanie umożliwiała całkowita bierność wobec okrucieństw hitlerowców, przyjmowanie śmierci innych z obojętnością.

Dla Borowskiego najwyższą wartością była miłość i poezja, zaprzeczeniem tych wartości stała się okrutna rzeczywistość.

"Pożegnanie z Marią" charakteryzuje chłodna, ironiczna, poprzestająca często na samej tylko rejestracji faktów i opisie ludzkich zachowań relacja. Była to również relacja prowadzona z indywidualnego punktu widzenia, dlatego miała prawo różnić się od bohaterskich ujęć.

Gustaw Herling- Grudziński urodził się w 1919 roku w Kielcach. Debiutował jako uczeń w czasopiśmie "Kuźnia Młodych". W 1939 roku znalazł się na terenie ZR, gdzie w 1940 roku został aresztowany za polskie pochodzenie. Przebywał w radzieckich łagrach pod Archangielskiem. Swoje zwolnienie z obozu wywalczył głodówką protestacyjną, gdy głoszono amnestię dla polskich więźniów, Grudzińskiego pominięto. Był żołnierzem armii gen. Władysława Andersa, z którą przedostał się do Włoch. Tam brał udział w bitwie pod Monte Cassino, za którą otrzymał order Virtuti Militari. Po wojnie osiadł we Włoszech na stałe. Był współpracownikiem Instytutu Literackiego w Paryżu, pisał dla paryskiej "Kultury" i londyńskich "Wiadomości". Książkę "Inny świat" wydał w przekładzie angielskim w Londynie.

Zmarł w Neapolu w 2000 roku.

Grudziński w swojej książce "Inny świat" opisuje okrutną i odrażającą rzeczywistość komunistycznego obozu koncentracyjnego, zwanego łagrem. Dla pisarza obóz to "inny świat", w którym panują inne prawa, obyczaje, zasady. Utwór jest wstrząsającym zapisem przeżyć i doświadczeń pisarza oraz jego współwięźniów. Obóz sowiecki dążył do fizycznego i psychicznego złamania człowieka, do doprowadzenia go do stanu, w którym "uczucia i myśli obluzowują się", człowiek jest otępiony, zobojętniały.

Grudziński odtwarza łagrowy świat, lecz jest to chłodna i pozbawiona emocji relacja. Pisarz skupia się na zarejestrowaniu zachowań więźniów zniewolonych przez totalitaryzm, ich walce z tym zniewoleniem. Grudziński próbował ocalić godność człowieka w tych nieludzkich warunkach.

"Inny świat" dostarcza również wiedzy na temat człowieka: granic jego wytrzymałości, poddania lub walki, zaniku moralności i godności człowieka.

Zofia Nałkowska urodziła się w 1884 r. w Warszawie, w której przebywała aż do zakończenia wojny. Ukończyła prywatną pensję w Warszawie oraz tajny Uniwersytet Latający. Była współzałożycielem Związku Zawodowego Literatów Polskich i Pen Clubu, była również członkiem Polskiej Akademii Literatury. Debiutowała wierszami oraz pierwszymi opowiadaniami w wieku kilkunastu lat. Obok rozwijania własnej twórczości zajmowała się również pomocą początkującym pisarzom: Poli Gojawiczyńskiej, Brunonowi Schulzowi. Po wojnie prowadziła aktywne życie publiczne: była członkiem Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich, pracowała w Krajowej Radzie Narodowej, była posłanką.

Zmarłą w 1954 r.

"Medaliony" są rezultatem prac Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich, której członkiem była pisarka. Opowiadania Nałkowskiej są suchą relacją pozbawioną emocji, komentarzy, sądów wartościujących, przez co jeszcze silniej oddziałują na czytelnika, przerażają.

Nałkowska opisuje ludzi, których zniszczył hitleryzm, zatracili oni moralność (są obojętni na śmierć), oswoili się z okrucieństwem życia obozowego. Pisarka ukazała niemieckich naukowców w osobie doktora Spannera produkującego mydło z ludzi, transport kobiet do obozu, komory gazowe. Tytuł "Medaliony" nawiązuje do medalionów nagrobkowych, portretów zmarłych ludzi umieszczanych na nagrobkach- opowiadania Nałkowskiej są literackimi portretami ludzi, którzy przetrwali.

"Medaliony" rozpoczynają się mottem:

"Ludzie ludziom zgotowali ten los"

Wyraża ono gorzką refleksję: jak człowiek mógł być zdolny do tak straszliwej zbrodni.

Jej znane utwory: "Granica", "Romans Teresy Hennert", "Medaliony"

WOBEC TOTALITARYZMU

INFORMACJE O AUTORZE

CHARAKTERYSTYKA TWÓRCZOŚCI POD WZGLĘDEM UJĘCIA MOTYWU HISTORII

Czesław Miłosz urodził się w 1911 roku w Szetejniach nad Niewiażą na Litwie. Młodość spędził w Wilnie, tam zdobył wykształcenie na Uniwersytecie Stefana Batorego, na którym studiował prawo oraz polonistykę. Był współzałożycielem grupy poetyckiej "Żagary". Zanim przeniósł się do Warszawy, podróżował po Europie; był w Niemczech i Francji. Za właściwy debiut poetycki uważa się tomik "Trzy zimy", który sygnalizował odejście od poetyki Żagarów, zapowiadał dojrzały okres twórczości.

Wojnę spędził w Warszawie i Wilnie, nie brał udziału w powstaniu warszawskim. Twórczość okupacyjną zebrał w tomiku "Ocalenie", wydanym w ostatnim roku wojny.

Po wojnie rozpoczął karierę dyplomatyczną: był konsulem w Nowym Jorku, sekretarzem ambasady polskiej w Paryżu. Początkowo angażował się w życie państwa stalinowskiego. 1.02.1951 r. ogłosił publicznie, że postanowił wybrać los uchodźcy politycznego. Znalazł pomoc i opiekę ze strony paryskiej "Kultury", dla której stał się współpracownikiem.

W 1960 r. opuścił Europę i udał się do USA, gdzie rozpoczął pracę wykładowcy na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley.

W 1980 r. otrzymał literacką Nagrodę Nobla.

Po 30 latach nieobecności odwiedził Polskę, do ojczyzny będzie przyjeżdżać aż do końca życia.

Miłosz zmarł 14.08.2004 roku.

Miłosz był autorem traktatu opisującego postawę inteligencji wobec stalinizmu pt. "Zniewolony umysł" (1953 r.). Próbował ustalić przyczyny zaakceptowania ideologii komunistycznej, wśród nich upatrywał: wojenne doświadczenia, rozczarowanie Zachodem, upadek wartości moralnych, chęć przynależenia do grupy. Intelektualiści nie akceptowali jednak bezkrytycznie komunizmu, nie mogli otwarcie głosić swoich poglądów, dlatego bronili się "grą uprawianą w obronie własnych myśli i uczuć". Był to tzn. KETMAN, który polegał na ukrywaniu swoich myśli i poglądów, pozornej zgodzie na komunizm.

Druga część książki poświęcona byłą czterem pisarzom nie wymienionym z imienia i nazwiska, lecz oznaczonym greckimi literami: Alfa to Jerzy Andrzejewski, czyli moralista, z początku katolik, a następnie komunista, Beta to Tadeusz Borowski, były więzień obozu koncentracyjnego, nihilista, samobójca, Gamma- Jerzy Putroment, był stalinowcem, Delta, czyli K. J. Gałczyński, nałogowy alkoholik. Dla Miłosza komunizm pozostał ideologią narzuconą siłą i nigdy nie zaakceptowaną przez Polaków.

Tadeusz Konwicki urodził się w 1926 r. w Nowej Wilejce na Wileńszczyźnie, prozaik, eseista, reżyser filmowy. Był żołnierzem AK na Wileńszczyźnie. Pracował w pismach "Odrodzenie" i "Nowa Kultura". Debiutował powieścią produkcyjną "Przy budowie" (1950).

Jest autorem powieści: "Rojsty", "Dziura w niebie", "Sennik współczesny", "Kronika wypadków miłosnych", "Bohiń", "Czytadło".

Reżyserował filmy: "Ostatni dzień lata", "Salto", "Jak daleko stąd, jak blisko", "Lawa" (według "Dziadów" A. Mickiewicza), "Dolina Issy" (powieść Cz. Miłosza).

Głównym tematem twórczości Konwickiego jest rozrachunek z historią, z II wojną światową i rzeczywistością, jaka po niej nastąpiła.

Najważniejszym dziełem jest "Mała apokalipsa" (1979). To groteskowy utwór ukazujący życie zsowietyzowanej stolicy. Akcja utworu toczy się w nieokreślonym czasie, lecz czasie ostatecznym dla Polski. Kraj staje się częścią ZSRR, biało- czerwona flaga zostaje zastąpiona radziecką, coraz więcej Rosjan przybywa do Warszawy. Sytuacja jest katastrofalna: brakuje prądu, gazu, wody, żywność sprzedawana jest na kartki. W kraju odbywają się manifestacje, pochody, wizyty dostojnych gości, a pojedynczy człowiek jest nieustannie śledzony, inwigilowany.

Pisarz ukazał bezsilność jednostki wobec nieludzkiego systemu władzy.

Leopold Tyrmand urodził się w 1920 roku w Warszawie. Był wybitnym prozaikiem, dziennikarzem, publicystą, krytykiem muzycznym. Wojnę spędził na terenie ZR, gdzie pracował jako dziennikarz. Po zajęciu Wilna przez Niemców, początkowo ukrywał się z powodu żydowskiego pochodzenia, lecz w końcu dobrowolnie zgłosił się na roboty do Niemiec. Koniec wojny został go w obozie w Norwegii. Powrócił do kraju, współpracował z "Przekrojem" i "Tygodnikiem Powszechnym". Tyrmand był miłośnikiem i popularyzatorem jazzu w Polsce. W 1965 r. wyemigrował do USA. Tam zmarł w 1985.

Jego najbardziej znane utwory: "Zły" (1995), "Gorzki smak czekolady Lukullus" (1957), "Dziennik 1954".

"Dziennik 1954" (1980) opisuje życie Polaków w ostatnich latach stalinizmu. Poznajemy go jako odważnego młodzieńca, który odważył się pokazywać na ulicy w skarpetkach kolorowych, podczas gdy wszyscy chodzili umundurowani. Tyrmand ośmielał się żyć według swoich zasad: słuchał jazzu, interesował się Zachodem, uwodził dziewczyny. W ten sposób bronił wolności jednostki.

Sławomir Mrożek urodził się w 1930 roku w Borzęcinie. Jest znanym prozaikiem, publicystą, satyrykiem. Od 1963 r. przebywał na emigracji, początkowo we Włoszech, Francji, następnie w Meksyku. Od 1996 roku mieszka w Krakowie.

Debiutował tomem opowiadań "Opowiadania z Trzmielowej Góry" (1953 r.). Twórczość Mrożka ma satyryczny charakter, zmierza do ośmieszenia świata i ludzkich zachowań.

Mrożek opublikował "Słoń" (1957), "Wesele w Atomicach" (1959), "Tango" (1964), "Emigranci" (1974), "Miłość na Krymie" (1994).

"Tango" stanowi diagnozę współczesnego kryzysu społeczno- obyczajowego, przedstawiona w nim rodzina stanowi modelowy obraz społeczeństwa. Mrożek ukazuje skutki wpływu ideologii na ludzkie życie oraz konsekwencje anarchii. Utwór prezentuje problem władzy i siły, bezsilności inteligencji. W "Tangu" władzę zdobywa Edek za pomocą siły i zastraszania. Taniec, który wykonał z wujem jest symbolem pozornego rozwoju państwa: raz w przód, raz w tył, dokładnie takie kroki są w tangu. Mrożek w swoim utworze ujawnia klęskę ideałów głoszonych przez nowoczesne awangardy oraz niemożność powrotu do tradycyjnych wartości.

kard. Stefan Wyszyński Stefan Wyszyński urodził się w dniu 3 sierpnia 1901 r. w miejscowości Zuzela nad Bugiem, na pograniczu Podlasia i Mazowsza. Polska rozdarta była wówczas między trzech zaborców. Zuzela pozostawała pod panowaniem rosyjskim. Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie i Łomży wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku, gdzie 3 sierpnia 1924 roku został wyświęcony na kapłana. Po czterech latach studiów na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na Wydziale Prawa Kanonicznego i Nauk Społecznych uzyskał stopień doktora. W okresie Powstania Warszawskiego ksiądz Wyszyński pełnił obowiązki kapelana grupy "Kampinos" AK działającej w Laskach i okolicy oraz szpitala powstańczego w Laskach. 22 października 1948 ks. Biskup Wyszyński został wybrany Arcybiskupem Gniezna i Warszawy i Prymasem Polski. Aby chronić Kościół i Naród od napięć i rozlewu krwi Prymas Wyszyński podjął decyzję zawarcia "Porozumienia" podpisanego przez przedstawicieli Episkopatu i Władz Państwowych (14 II 1950). Wyszyński został Kardynałem, nie mógł jednak pojechać do Rzymu po kapelusz kardynalski, ponieważ nie otrzymał paszportu. 25 IX 1953 Stefan kardynał Wyszyński został aresztowany i wywieziony z Warszawy. Przebywał kolejno w Rywałdzie Królewskim koło Grudziądza, w Stoczku Warmińskim, w Prudniku koło Opola, w Komańczy w Bieszczadach. Dnia 26 października 1956 r. Kardynał Wyszyński został uwolniony. W okresie rodzącej się "Solidarności" Prymas Tysiąclecia pozostawał ośrodkiem równowagi i spokoju społecznego. Zatroskany o pokój w Ojczyźnie i dobro ludzi ustawicznie wzywał do odpowiedzialności. Zmarł 28.05.1981 roku.

"Zapiski więzienne" powstały w okresie odosobnienia Kardynała. Jest to dokument ukazujący nie tylko codzienne życie w samotności więziennej, zawiera on również osobiste refleksje i przemyślenie na temat sytuacji Kościoła w Polsce. "Zapiski" są świadectwem niezłomności i odwagi.

OPISYWANIE PRL

INFORMACJE O AUTORZE

CHARAKTERYSTYKA TWÓRCZOŚCI POD WZGLĘDEM UJĘCIA MOTYWU HISTORII

Marek Hłasko urodził się w 1934 roku. Miał trudne dzieciństwo, bardzo kochał swoją matkę, dlatego nie mógł się pogodzić, gdy po rozwodzie z mężem związała się z innym mężczyzną. Hłasko bardzo wcześnie zaczął pracować, w wieku 16 lat został kierowcą. Z tych doświadczeń powstało opowiadanie "Baza sokołowska" (1954), które przyniosło mu sukces i zachęciło do dalszego pisania.

W 1958 r. wyjechał do Berlina Zachodniego, sytuacja polityczna w kraju zmusiła go do pozostania na emigracji do końca życia. Hłasko prowadził tułaczy tryb życia, mieszkał w Izraelu, Paryżu, Berlinie Zachodnim, Monachium. Znany był z licznych romansów, związał się m. in. z Agnieszką Osiecką. Już za życia jego postać owiana była legendą. Hłasko zmarł w wyniku zażycia zbyt wielkiej ilości środków nasennych w 1969 r. w Wiesbaden w Niemczech.

Jego twórczość była bardzo obfita, składały się na nią: "Pierwszy krok w chmurach" (1956), "Cmentarze", "Wszyscy byli odwróceni", "Piękni dwudziestoletni", "Sowa, córka piekarza", "Sonata marymoncka".

Twórczość Hłaski ukazywała atmosferę lat komunizmu: poczucie zwątpienia i bezsensu, panowanie propagandy, brak pozytywnych wartości. Nawet miłość nie gwarantowała ocalenia, o czym mówi opowiadanie "Pierwszy krok w chmurach". Jednocześnie twórczość Hłaski przeciwstawiała się literaturze socrealistycznej, była objawieniem. Charakteryzowały ją: dialogi jak z amerykańskich filmów, pesymizm, "męski" język, brutalność.

Miron Białoszewski

Białoszewski debiutował w 1956 r. tomem poetyckim "Obroty rzeczy". Jego poezja była dużym zaskoczeniem dla odbiorców, jej tematem stały się przedmioty codziennego użytku (krzesło, durszlak, podłoga). Poeta w swoich utworach wykorzystywał mowę potoczną, rejestrował odgłosy codzienności (szumy, gwizdy). Białoszewski odnowił oblicze liryki, łącząc w niej metaforykę z codziennością. Poeta wprowadził do wierszy codzienność.

Stanisław Grochowiak urodził się w 1934 r. w Lesznie. Debiutował tomikiem poetyckim pt. "Ballada rycerska". Był redaktorem naczelnym czasopisma "Współczesność". Współpracował z czasopismami "Nowa Kultura", "Poezja", "Miesięcznik Literacki". Uznawany był za głównego przedstawiciela "Współczesności", był głosem tego pokolenia, zaznaczył swoją obecność jako poeta buntujący się przeciw zakłamaniu, konformizmowi.

Opublikował zbiory poetyckie: "Menuet z pogrzebaczem" (1958), "Agresty" (1963), powieści i opowiadania: "Plebania z magnoliami", "Lamentnice".

Poezja Grochowiaka wpisywała się w nurt zwany turpizmem, szukała inspiracji w brzydocie, uciekała od opisywania świata według kanonów piękna. Wiersze poety różniły się od twórczości, która realizowała zasady socrealizmu, były głosem indywidualnego artysty.

Andrzej Szczypiorski urodził się w 1924 r. w Warszawie. Pracował jako radca kulturalny ambasady polskiej w Danii w służbie dyplomatycznej PRL, był dziennikarzem prasowym i radiowym. Jego twórczość analizowała stosunki polsko - niemieckie z perspektywy II wojny światowej.

Najbardziej znane utwory: "Czas przeszły, "Początek", "Msza za miasto Arras".

Szczypiorski zmarł w 2000 r. w Warszawie.

Powieść "Początek" porusza problem funkcjonowania Żydów w społeczeństwie, ukazuje różne postawy Polaków, Niemców, a nawet samych Żydów do własnego narodu w czasie II wojny światowej. Pojawiają się postacie pozytywne, jak i negatywne zasługujące na potępienie za dręczenie i donoszenie na Zydów.

Ryszard Kapuściński urodził się w 1932 roku. Jest najwybitniejszym polskim reportażystą. Pracował jako korespondent Polskiej Agencji Prasowej w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej.

Reportaże: "Chrystus z karabinem na ramieniu" (1975), "Imperium" (1993), "Podróże z Herodotem"

Jego utwory poświęcone są problemom politycznym, społecznym, obyczajowym i kulturowym. Pisarz rejestrował w nich własne obserwacje i spostrzeżenia. Utworem o szczególnym znaczeniu jest "Cesarz" - opowieść o cesarzu Etiopii i jego dworze ujawniająca mechanizmy systemu totalitarnego.

POEZJA STANU WOJENNEGO

INFORAMCJE O AUTORZE

CHARAKTERYSTYKA TWÓRCZOŚCI POD WZGLĘDEM UJĘCIA MOTYWU HISTORII

Zbigniew Herbert urodził się w 1924 r. we Lwowie. Podczas wojny był żołnierzem Armii Krajowej. Był człowiekiem wykształconym (polonistyka, prawo, ekonomia), wytrawnym znawcą kultury antyku. Debiutował tomem wierszy "Struna światła" (1956). W czasie panowania komunizmu jego utwory były zakazane, ukazywały się więc w drugim obiegu. Bardzo szybko stał się najwybitniejszym poetą literatury wpółczesnej. Zmarł w 1998 r.

Dorobek Herberta: "Hermes, pies i gwiazda", "Studium przedmiotu", "Pan Cogito", "Raport z oblężonego miasta", "Rovigo".

Herbert należał do tych poetów, którzy wycofał się z publicznego życia kulturalnego. Powody swojej decyzji przedstawił w utworze "Potęga smaku". Twórczość Herberta ma charakter moralistyczny, głosiła życie według kodeksu moralnego, z którego nie wolno rezygnować. W tomie "Raport z oblężonego miasta" (1983) poeta dokonał obrachunku ze stalinizmem, który odważył się odrzucić, głównie z pobudek estetycznych.

Ryszard Krynicki urodził się w 1943 r. w Sankt Valentin (Austria), stał się jednym z przedstawicieli Nowej Fali. Należał do opozycji politycznej, przez co spotkał się z zakazem drukowania swoich utworów. Jest tłumaczem głównie niemieckich autorów: B. Brechta, G. Benna

Twórczość Krynickiego skupiała się na języku, którego głównym zadaniem było obnażenie fałszu totalitarnej ideologii, wyzwolenie się z nowomowy.

Stanisław Barańczak urodził się w 1946 r. w Poznaniu. Jest wybitnym poetą, tłumaczem, krytykiem literackim, literaturoznawcą i wykładowcą. Debiutował w 1965 r., należał do pokolenia Nowej Fali. Od 1981 r. wykłada literaturę polską na Harvardzie w Stanach Zjednoczonych.

Uprawiał poezję lingwistyczną polegającą na grach językowych, które służyły ukazaniu fałszu języka propagandy, tzw. nowomowy. Jego utwory zmierzały do ukazania, w jakim stopniu język zakłamuje rzeczywistość, próbowały obnażyć jego zakłamanie. Jego wiersze dotyczyły wydarzeń w Polsce, szczególnie te utwory, które ukazały się w tomie "Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu". Poezja Barańczaka mówi o sytuacji człowieka żyjącego w kraju komunistycznym, ukazuje przede wszystkim osamotnienie jednostki, skoro nawet we własnym mieszkaniu czuje się obco ("Mieszkać"), w kolejce sklepowej nie może liczyć na zrozumienie drugiego człowieka ("Pan tu nie stał"). Wiersze poety cechuje ironia wymierzona w totalitarny system oraz ludzi rządzących krajem.

PRZEŁOM 1989 ROKU

INFORMACJE O AUTORZE

CHARAKTERYSTYKA TWÓRCZOŚCI POD WZGLĘDEM UJĘCIA MOTYWU HISTORII

Wisława Szymborska urodziła się w 1923 roku. Całe życie związana jest z Krakowem. Jest laureatką literackiej Nagrody Nobla z 1996 roku.

Dorobek poetki: "Dlatego żyjemy", "Sto pociech", "Lektury nadobowiązkowe", "Chwila".

Poezja Szymborskiej koncentruje się na człowieku i jego egzystencjalnych problemach: przemijaniu, miejscu w świecie, stosunku do historii i przyrody. Wiersze poetki mają specyficzny klimat: są subtelne, dominuje w nich nastrój łagodnej żartobliwości. Poezji Szymborskiej właściwa jest również ironia wymierzona w siebie oraz innych ludzi.

Czesław Miłosz

Autor wielu tomików poetyckich ("Piesek przydrożny", "To"), w których podejmuje odwieczne poruszane przez siebie tematy: rola i miejsce poezji, Bóg, wiara, kondycja człowieka. Jego utwory jak zawsze niosą optymistyczne przesłania. Z poezji Miłosza bije mądrość i wiedza człowieka doświadczonego.

Jerzy Pilch urodził się w Wiśle w 1952 roku. Jest autorem powieści oraz felietonistą. Współpracował z "Tygodnikiem Powszechnym", obecnie pisze dla "Polityki". W 2001 roku otrzymał literacką nagrodę NIKE za powieść "Pod Mocnym Aniołem".

Utwory: "Spis cudzołożnic", "Inne rozkosze", "Tysiąc spokojnych miast", "Pod Mocnym Aniołem", "Miasto utrapienia".

Proza Pilcha charakteryzuje się filozoficznymi rozważaniami, ironią. Pisarz stwarza bohaterów żyjących we współczesnym świecie, mających problemy egzystencjalne, szukających ukojenia w alkoholu, przelotnych związkach.