Młodość to niezwykle bogaty i obfitujący w liczne wydarzenia okres w życiu każdego człowieka. Młody człowiek intensywnie przeżywa swoje życie, poszukuje jego sensu, własnej tożsamości, określa swoje cele. Jak nigdy dotąd czuje się na siłach pokonywać wszelkie przeszkody, spełniać swoje marzenia. Z młodością wiąże się doskonała forma fizyczna, psychika zaś jest niedojrzała, wynika to z braku doświadczenia i życiowej mądrości, które zdobywa się z upływem czasu. Młody człowiek zdolny jest do szalonych i nieprzemyślanych czynów, ponieważ kieruje się wyłącznie emocjami. Nie łatwo przekonać go do zmiany decyzji, bo zwykle sam chce doświadczyć na własnej skórze konsekwencji swoich czynów. Młodości nie można ocenić jednoznacznie, gdyż łączy ona w sobie równocześnie siłę i słabość. Dla jednych ludzi jest ona okresem beztroski i swobody, czasem wielkich osiągnięć, dla innych- okresem burzy i naporu, nie niespokojnych przeżyć. Tak wiec stosunek ludzi do młodości bywa różny. Podobnie rzecz się ma z bohaterami literackimi.
Znamienne jest określenie młodości zawarte w utworze Mickiewicza "Polały się łzy":
Polały się łzy me czyste, rzęsiste,
Na me dzieciństwo sielskie, anielskie,
Na moja młodość górną i durną,
Na mój wiek męski, wiek klęski,
Polały się łzy me czyste, rzęsiste"
Z całego życia tylko dzieciństwo zasługuje na pozytywną ocenę jako "sielskiego i anielskiego". Młodość nazwana "górną i durną" wywołuje uczucie smutku oraz łzy. Na czym polegała "durność" młodości poety? Być może był to czas źle wykorzystany, zbyt beztroski, w którym nie było miejsca na refleksje i przemyślenia dotyczące swojego postępowania, decyzji. Z beztroską, bezkrytycyzmem młodości łączy się wzniosłość polegająca na silnych przeżyciach i doznaniach, gwałtownych reakcjach na rzeczywistość. Młodzi ludzie ulegają emocjom, dlatego nie zawsze podejmują dobre decyzje, są więc szczególnie narażeni na popełnianie błędów. Świadomość tego zdobywa się dopiero po latach i może właśnie tak jak w przypadku Mickiewicza wspomnienie młodości wywołuje łzy i poczucie, że była on czasem straconym.
Jak można ocenić młodość Wertera głównego bohatera " Cierpień młodego Wertera" Johanna Wolfganga Goethego? Wielu czytelników ujmuje z pewnością wrażliwość bohatera, umiejętność przeżywania najdrobniejszych szczegółów rzeczywistości oraz okazywania swoich uczuć. Wzruszająca jest jego miłość do Lotty. Jest to uczucie, które z czasem przekształciło się w obsesję. Werter nie mógł bez niej żyć, a spełnienie miłości okazało się równie niemożliwe, ponieważ Lotta była zaręczona. Choć odwzajemniała jego miłość, nie odważyła się zerwać zaręczyn z Albertem. Niespełnione uczucie stało się przyczyną tragedii Wertera. Nie widząc sensu dalszego życia bez ukochanej, bohater popełnił samobójstwo. Bezkompromisowy wybór Wertera stał się przykładem dla wielu młodych ludzi, którzy naśladowali go, gdy spełnienie pragnień i planów życiowych okazywało się niemożliwe. Werter stanowi przykład młodzieńca, który był niezdolny do sprostania wymaganiom życia w społeczeństwie. Łatwiej było odebrać sobie życie niż próbować ułożyć je sobie na nowo.
Ciekawie zaprezentowała młodych bohaterów Eliza Orzeszkowa w "Nad Niemnem". Justyna Orzelska to młoda i pracowita dziewczyna, która wraz ze swoim ojcem mieszkała we dworze swojego krewnego Benedykta Korczyńskiego. Justyna pomagała Benedyktowi prowadzić gospodarstwo oraz dom. Była bardzo pracowita i zaradna, jej pragnieniem było być użytecznym człowiekiem i wszystko zawdzięczać pracy swoich rąk. Justyna chciała świadomie decydować o swojej przyszłości i swoim losie. Podobną postawę reprezentował Janek Bohatyrowicz. Był on oddany pracy na roli, gdyż zdawał sobie sprawę, że to ziemia i jej owoce zapewniają mu byt, dlatego kochał ją. Młody Bohatyrowicz szanował przyrodę, żył w zgodzie z naturą. Życie w zgodzie Bohaterowi płynęło spokojnie, Janek nauczony pracy, uchodził za pogodnego i wesołego młodzieńca. Jego cechy charakteru zjednywały wielu ludzi, jego uroda działała na dziewczyny. Wybranką jego serca została Justyna, w której znalazł idealną towarzyszkę życia. Przeciwieństwem Justyny i Janka był Zygmunt Korczyński, któremu miłość upływała na beztrosce i zabawach. Zygmunt kreował siebie na nieszczęśliwego romantycznego kochanka szukającego spełnienia w życiu. Nie wiedział, co począć ze swoją młodością, dokonywał złych wyborów, ranił siebie, krzywdził bliskich.
Orzeszkowa poprzez kreację młodych bohaterów ukazała jak w różny sposób można wykorzystać swoją miłość. Z postaw bohaterów wynika, że w jakiejś mierze to młodość decyduje, czy w późniejszym życiu człowiek będzie szczęśliwy.
Rzadko kiedy osobowość młodego człowieka jest na tyle ukształtowana, by dokonywał on świadomych i dojrzałych wyborów, by podążał raz obraną drogą. Do takich młodzieńców należał z pewnością Tomasz Judym z "Ludzi bezdomnych". Stefana Żeromskiego. Dzieciństwo oraz wczesna młodość to pasmo cierpień i upokorzeń. Osierocony przez rodziców, od których nie otrzymał wsparcia, gdyż żyli w biedzie, głównie z powodu ojca alkoholika, trafił pod opiekę ciotki, która uczyniła z niego chłopca na posyłki. Judym dorastał w poniżeniu, jakiego doznawał nawet od służących ciotki. Dając upust silnym emocjom właściwym młodości, mógł zemścić się na ciotce, walczyć o swoje prawa i godność . Mógł również wpaść w złe towarzystwo, które ułatwiłoby mu zostanie kryminalistą, złym człowiekiem. Pozbawiony rodziców, żyjący w niełasce u ciotki Judym nie zszedł na złą drogę, przeciwnie zdobył wykształcenie, dobry zawód i rozpoczął nowe życie. Bohater udowodnił tym samym, że zasługuje na podziw oraz szacunek. Judym całe życie poświęcił idei niesienia pomocy potrzebującym, był głęboko przekonany o słuszności swojej misji. Z jednej strony przemawiała za tym młodość, która jest czasem bezkompromisowych postaw wobec życia, a z drugiej - przypadek Judyma wydaje się być wyjątkiem, ponieważ wielu młodych ludzi koncentruje się na swoich pragnieniach, realizuje swoje marzenia.
Przykładem bohatera skoncentrowanego na sobie jest Cezary Baryka z "Przedwiośnia" Stefana Żeromskiego. Cezary był jedynym dzieckiem Jadwigi i Seweryna Baryków. W dzieciństwie spędzonym w Baku niczego mu nie brakowało. Stan szczęścia nie trwał jednak długo, rewolucja bolszewicka zabrała mu ojca, który był niekwestionowanym autorytetem syna. Cezary poczuł się wtedy zwolniony od swoich obowiązków, przystał do młodzieży sympatyzującej z komunistami, stał się niedobry nawet dla własnej matki. Dopiero po jej śmierci młodzieńczy bunt bohatera osłabł. Główną cechą Baryki było uleganie namiętnościom i gwałtownym uczuciom. W czasie pobytu w Warszawie buntował się przeciwko zastanej rzeczywistości, oskarżał rządzących o zaniedbywanie spraw państwowych. Bujny charakter Cezarego szukał ujścia również w romansach i flirtach, których był bohaterem, gdy gościł w Nawłoci. Jego nierozważne postępowanie stało się przyczyną tragedii - rozkochana przez niego Karolina została otruta przez zakochaną w Cezarym Wandę. Wdając się w romans z zaręczoną już Laurą doprowadził do skandalu, który zniesławił Laurę i jego samego.
Baryka nie zważał na to, co powiedzą inni, odważnie, bez zastanowienia podążał za głosem uczuć, które górowały nad rozsądkiem bohatera.
Młodości właściwe są wzniosłe ideały. Tak było w przypadku Zenona Ziembiewicza z "Granicy" Zofii Nałkowskiej, który już od wczesnych lat swojego życia planował swoją przyszłość. Jego życie miało być zupełnie inne niż życie rodziców. Zenon brzydził się postępowaniem ojca, który wdawał się w liczne romanse z młodymi dziewczętami. Obiecywał sobie, że nie popełni błędów ojca. Pełen ideałów oraz szlachetnych planów wkroczył w dorosłe życie, które przeprowadziło egzamin z jego celów i zamierzeń. Zenon rezygnował ze swoich szlachetnych ideałów, płacił nimi za swoją karierę, którą osiągnął na drodze kompromisu. Postępowania Zenona nie można ocenić pozytywnie. Bohater uległ pokusie zrobienia kariery, zyskania pozycji za wszelką cenę.
Wybory i postawy młodych ludzi nie dotyczą tylko ich samych, mają również wpływ na życie bliskich im osób, dlatego czasem błędne decyzje krzywdziły bliskich. Młodość łączy w sobie siłę oraz słabość, jej siła polega na spontaniczności, a słabość na uleganiu rozmaitym pokusom. Młodzi ludzie nie zawsze potrafią przewidzieć konsekwencje swoich czynów, brakuje im doświadczenia i mądrości, które posiadają ludzie dojrzali.
