Twórczość literacka to nie tylko opisywanie zastanego świata, często wyrasta ona z potrzeby i chęci jego zmiany. Rodzi się z niezgody na świat i buntu. Wówczas w utworach autorzy przedstawiają własne wizje świata i ukazują to, co nie podoba się im w świecie, w którym żyją. Z buntu u niezgody na zastaną rzeczywistość wyrosły dwa wielkie utwory polskiej literatury romantyczny poemat "Dziady" Adama Mickiewicza oraz dramat pod tytułem "Wesele."
"Dziady" powstały w epoce romantyzmu, stanowią więc utwór, który jest zgodny z ówczesnymi kanonami sztuki i ówczesną filozofią. Jest także utworem, w którym widoczna jest zarówno typowa dla romantyzmu polskiego narodowa tematyka, jednak także widoczne jest tam odwołanie do metafizyki i elementy fantastyki. "dziady" składają się z trzech części. Część druga i czwarta to tak zwane "dziady" wileńsko - kowieńskie, a cześć trzecia to tak zwane "dziady" drezdeńskie. Część druga rozgrywa się na cmentarzu podczas uroczystości tak zwanych "dziadów", czyli w czasie obrzędu wywoływania duchów zmarłych. Kolejne części mają miejsce na plebani i w tak zwanym warszawskim salonie. P0ozornie nie mają one ze sobą wspólnych cech, jednak w istocie łączy je osoba głównego bohatera Konrada - Gustawa. Gustaw jest romantycznym nieszczęśliwym kochankiem. Przez swą niespełnioną miłość popada w ogromną rozpacz. Nie może znaleźć sensu swego życia i dlatego postanawia odebrać sobie życie. Popełnia samobójstwo ale w dziwny sposób nie umiera a jedynie zamienia się w Konrada. Konrad także jest bohaterem, który ma cechy romantyka. Jednak jest zupełnie inny niż Gustaw. Konrad jest romantycznym buntownikiem, z nieszczęśliwego kochanka przeistacza się w kogoś kto owładnięty jest zupełnie inną ideą. Otóż mężczyzna jest zatroskany losem ojczyzny. Główną cechą i rysem jego osobowości jest bunt. Konrad rozmawia z Bogiem jednak podczas tego monologu przede wszystkim przeciwstawia się boskim rządom. Zarzuca Bogu, iż ten skazuje ludzi na trud i niezawinione cierpienia, że stworzył świat i pozwala na takie rzeczy jak wojna czy niewola. Dlatego też Konrad chce sięgnąć po władzę, żąda od Boga "rzędu dusz" chce sam władać światem. Wierzy bowiem, iż przez to poprowadzi Polskę do wyzwolenia. Jednak duma i pycha sprawiają iż nie jest mu dane wiedzieć jakie będą dalsze polskie losy. Wiedzę tą POZYSKUJE KSIĄDZ Piotr, podczas tajemniczego widzenia. Ksiądz Piotr także odprawia egzorcyzm nad upadłym z wycieńczenia po dialogu z Bogiem Gustawie. Jak czytamy między innymi:
"Jak baldachim rozpięta księga tajemnicza
Nad jego głową ostania lice.
Podnóżem jego są trzy stolice.
Trzy końce świata drżą , gdy on woła:
I słyszę z nieba głosy jak gromy:
To namiestnik wolności na ziemi widomy!"
Jak więc widać 'dziady" są utworem, w którym mieszają się różne tradycje i gatunki. Widać w nich wpływy tradycji chrześcijańskiej na przykład w odprawianych egzorcyzmach, ale także i widoczne są obrzędy wywodzące się z pogaństwa. Różnorodność utworu polega także na łączeniu elementów rzeczywistych i fantastyki. W pewnym sensie Adama Mickiewicza można więc nazwać buntownikiem wobec konwencji literackiej. Jako propagator romantyzmu proponował także nową estetykę i nową definicję dzieła literackiego i sztuki. W dziadach skonstruował swą wizję polskiej historiozofii. Uznał, iż Polska jest "Chrystusem narodów", że jej cierpienia i niewola są celowe. Właśnie dzięki temu uda się Europie odrodzić na nowo.
"Wesele " zostało napisane przez Stanisława Wyspiańskiego w okresie Młodej Polski. W swych utworach nawiązywał do tradycji romantycznych, prócz tego jednak stworzył własny oryginalny dramat. W jego utworach widać było charakterystyczne tylko dla jego pisarstwa cechy, najpopularniejszym dramatem Wyspiańskiego jest właśnie "Wesele". Akcja dramatu rozgrywa się podczas weselnego przyjęcia w chacie w Bronowicach. Jest to ślub artysty z kobietą ze wsi. W epoce Młodej Polski zjawisko to było dosyć popularne i zyskało sobie nawet nazwę "ludomanii". Na weselnym przyjęciu w Bronowicach wszystko ma znaczenie, ważne są nawet poszczególne widoczne w izbie przedmioty, maja one znaczenie symboliczne. Wstążki i pióra symbolizują wieść, a szable i dubeltówki szlachtę, natomiast biurko zarzucone papierami to zapewne atrybut inteligenta. Wszystkie te trzy warstwy spotkały się w czasie przyjęcia i dialog oraz napięcia jakie między nimi istnieją są przedmiotem rozważań Wyspiańskiego. Prócz gości weselnych "z krwi i kości" do chaty zawitają także niezwykli goście widma i duchy. W pierwszym akcie dramatu Wyspiański ukazuje relacje między chłopami a mieszczaństwem, w rozmowie Czepca z Dziennikarzem oraz Radczyni z Kliminą. Mieszcznie lekceważą mieszkańców wsi, nie potrafią z naleźć z nimi wspólnego języka. Wymowna jest pod tym względem wypowiedź Dziennikarza w rozmowie z Czepem, jak czytamy: "Ja myślę , że na waszej parafii świat dla was aż dosyć szeroki". Prócz dialogów gości rozmawiają oni także z przybyłymi do nich zjawami. Ukazują się między innymi: Zawisza Czarny , który ukazuje się Dziennikarzowi, Hetman spotyka się z Panem Młodym a Wernychora ukazuje się Gospodarzowi. Świat fantastyczny, tak jak w "Dziadach" Adama Mickiewicza miesza się i przenika ze światem rzeczywistym. Wszystkie postacie są jednak znaczące, tak jak znaczenie mają pojawiające się w trakcie trwania dramatu, takie jak Złoty róg i podkowa. Wyspiański, tak jak Mickiewicz porusza temat wyzwolenia. Ukazuje polskie społeczeństwo skłócone, nie szanujące się wzajemni a przede wszystkim nie mogące podjąć wspólnego dzieła, wspólnej walki o dobro ojczyzny. Symbolem takiego stany rzeczy może być kończący dramat chocholi tanieć. Chochoł pojawia się w izbie i zaczyna poruszać się wkoło. Stopniowo a taniec ruszają biesiadnicy. Powolny taniec można interpretować jako pogrążanie się w letargu. Tak jak chochoł, który jest uśpioną na zimę różą tak i wszyscy biesiadnicy pogrążają się w marazmie. Z drugiej jednak strony każdy chochoł na wiosnę staje się na powrót różą, być może więc jest w owym tańcu także obietnica czegoś lepszego.
