Polska jest jednym z wielu państw na kontynencie europejskim. Nie wspominając już o tym, że jest jedną z wielu rożnych państw na całym świecie. Tak jak każdy z innych krajów ma swoją kulturę i tradycję. Pośród różnorodności kultur świata, a także wielości kultur europejskich można znaleźć takie cechy i wartości, które wyraźnie ją wyróżniają. Od niedawna Polska została przyjęta do Unii Europejskiej, co niektórzy postrzegają jako zagrożenie dla jej kultury i tradycji. Jest to jednak także szansa dla naszego kraju. Możemy po pierwsze wymienić się doświadczeniami z innymi państwami. Poznać inne kultury, zobaczyć wpływ innych tradycji. Jednocześnie jest to także okazja do tego, żeby inne kultury poznały naszą historię i odrębność.
Tym, bardziej że Polska tradycja i kultura kształtowała się w tak trudnym historycznie czasie. Przez długie lata Polska pozostawała pod panowaniem obcych państw. Nie miała suwerennego rządu, nie istniało polskie państwo. Mimo długiej niewoli liczne wysiłki podejmowane przez Polaków doprowadziły do przetrwania i odrodzenia się polskiej kultury. Było to możliwe nie tylko dzięki ogromnej miłości do ojczyzny, która popychała do ofiarnej, zbrojnej walki o suwerenność. Przetrwanie narodu polskiego przez tyle lat, było także możliwe dzięki wspieraniu i rozwijaniu polskiej kultury. Twórcy romantyzmu, tacy jak Mickiewicz, Słowacki czy Norwid w swej twórczości ukazywali piękno ojczyzny i swą miłość do niej. Literatura nacechowana wartościami patriotyzmu, miłości do ojczyzny, "zagrzewała" do walki, pozwoliła ocalić narodową suwerenność. Jak napisał Józef Wybicki, autor naszego narodowego hymnu:
"Jeszcze Polska nie umarła póki my żyjemy".
Słowa te stanowiły przez długi czas motto polskich twórców. Dlatego uważam, że każdy Europejczyk powinien poznać polską twórczość doby romantyzmu. Twórczość Mickiewicza i Słowackiego, a także trudną poezję Norwida. Poznanie romantyzmu pozwoli bowiem nie tylko zapoznać się z polską literatura ale jednocześnie pozwoli zrozumieć polską obyczajowość. Częściowo wytłumaczy także mentalność Polaków. Poznanie literatury romantyzmu jest ważne także z tego powodu, że literatura romantyczne powstawała także w Europie zachodniej, więc znajomość literatury polskiej umożliwi porównania, naszej ojczystej twórczości z tym co wychodziło spod pióra twórców zachodniej Europy.
Walka o suwerenność i niepodległość w polskiej tradycji związana jest z wiarą chrześcijańską. Stąd liczne w literaturze odwołania do Boga. Wiara jednak najsilniej i najbardziej zaznaczyła swą obecność w środowiskach wiejskich. Wieś bowiem zmieniała się mniej gwałtownie niż środowisko miejskie. W związku z tym ludzie byli tam bardziej konserwatywni a także silniej związani z kulturą i tradycja. Bardziej dbali o zwyczaje nadające suwerenność ich społeczności. Wiele z takich obyczajów, także tych związanych z wiarą, dotyczyło często, codziennych zwyczajnych obowiązków. Najpiękniejszych opisów, polskich zwyczajów związanych z życiem na wsi dostarcza dzieło Władysława Reymonta "Chłopi." W tej monumentalnej powieści, opisującej losy mieszkańców Lipiec, dużą część zajmują właśnie opisy wiejskich obyczajów. Znajomość literatury dotyczącej wsi polskiej, jest ważna także dlatego, że polska kultura to w dużej mierze kultura oparta na tradycjach wywodzących się ze wsi.
Wątki dotyczące odzyskania niepodległości obecne były w polskiej literaturze, nie tylko w romantyzmie. Także w późniejszych epokach bardzo widoczne było umieszczanie wartości narodowych w poezji i prozie. Szczególnie motyw ten wraca w literaturze z okresu drugiej wojny światowej. Polska wówczas znalazł się pomiędzy dwoma mocarstwami. Z jednej strony zagrażała jej Rosja a z drugiej dążące do wojny Niemcy. Geograficzne położenie częściowo spowodowało szczególne plany Niemiec dotyczące polskiej ludności i naszego kraju. Polska miała stać się częścią Trzeciej Rzeszy, a Polacy mieli być traktowani jak podludzie. Jednak czas drugiej wojny światowej był także czasem nowej nadziei dla Polaków. Sytuacja wybuchu wojny i zbrojnej mobilizacji zaborców, stawiała w nowym świetle sytuacje odzyskania niepodległości. Dawała nowe nadzieje na skuteczną walkę o suwerenność. Stąd poezja z tego okresu znów pełna jest patriotycznych wątków. Szczególnie warto przytoczyć tu przykład poezji twórców z pokolenia tak zwanych "Kolumbów". Kolumbami zwani byli ci twórcy, którzy urodzili się w latach dwudziestych dwudziestego wieku. Gdy wybuchła wojna mieli więc około dwudziestu lat. Do tej generacji twórców należą między innymi: Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy, Tadeusz Różewicz, Konstanty Ildefons Gałczyński. Wszystkim wojna zniszczyła marzenia o przyszłości i odcisnęła ogromne piętno na całym ich dalszym życiu. Najbardziej "charakterystycznymi" postaciami dla tego pokolenia jest Krzysztof Kamil Baczyński i Tadeusz Gajcy. Obaj oni walczyli w powstaniu warszawskim i stracili życie w służbie ojczyźnie. Ich wrażliwość i miłość do ojczyzny znalazła odbicie w pięknej poezji, którą tworzyli.
Czas wojny i okupacji to także czas ogromnych zniszczeń i strat. Przede wszystkim jednak okres okrutnych zbrodni i mordów na ludzkości. W czasie drugiej wojny powstały wszak niemieckie obozy zagłady. Działały także rosyjskie łagry. Setki tysięcy niewinnych osób, zginęło w okrutny sposób, na skutek niemieckiej polityki eksterminacji Żydów i poprzez wywózki do obozów śmierci. Tyleż samo straciło życie w sowieckich łagrach. Literatura przynosi świadectwo tych nieludzkich zbrodni, nie pozwala zapomnieć o tych, co zginęli. Świadectwo wojennych przeżyć dawali najczęściej ci, którzy sami przeszli przez obozowe życie. Tadeusz Borowski swoje doświadczenia i obserwacje z pobytu w Oświęcimiu zawarł w opowiadaniach. Świadectwo pobytu w sowieckich łagrach przynosi wstrząsający "Inny świat" Gustawa Herlinga - Grudzińskiego. Prócz tego warto także wspomnieć "Medaliony" , nowele poświęcone historiom ludzi, którzy cierpieli w czasie wojny. Pisarka, mimo, iż sam nie była więźniarką, po drugiej wojnie światowej należała do Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Podróżując po Polsce zbierała dowody zbrodni i okrucieństwa, na kanwie tych doświadczeń powstały "Medaliony."
Polska literatura to jednak nie tylko nurt podejmujący problemy walki narodowowyzwoleńczej i teksty dające świadectwo zbrodni i okrucieństwom. Dużym nurtem jest w niej także nurt podejmujący zagadnienia społeczne. Takim pisarzem był Stefan Żeromski. Jego twórczość łączy w sobie cechy dwóch epok z jednej strony Młodej Polski, z drugiej pozytywizmu. Nie szczędząc pięknej formy, przedstawił w swych utworach najistotniejsze problemy polskiego społeczeństwa. Nie znaczy to, że Żeromski zaprzestał podejmowania problematyki narodowej w swych utworach. Dowodzą tego utwory, których tematem jest walka o niepodległość, jak na przykład "Rozdziobią nas kruki i wrony", "Echa leśne." czy powieść "Wierna rzeka". Prócz tego jednak podejmował także problemy dotyczące warunków życia, zwłaszcza najbiedniejszych obywateli, problem wykształcenia, odpowiedzialności za innych a także świadomości obywatelskiej. Dotykając najważniejszych problemów społecznych, był niejako sumieniem czuwającym nad losami polski. Jak sam pisał:
"Byłem zawsze jak dobosz, który biegnie obok spracowanego szeregu, znany takt wybijając pałkami".
Postawę społecznika, która tak bliska zdaje się być pisarzowi, uosabia główny bohater powieści "Ludzie bezdomni". Mężczyzna w imię pracy dla dobra innych ludzi wyrzeka się tego, co dla niego najcenniejsze miłości do Joasi, a także szansy na prawdziwy dom rodzinny.
Prócz literatury zrozumieć i poznać polską kulturę może ukazać inny niezwykle ważny twórca, reżyser Krzysztof Kieślowski. Co istotne filmy, które tworzył odcisnęły swe piętno, nie tylko na polskiej kulturze, ale także na całej kulturze europejskiej. Krzysztof Kieślowski zaczynał jako dokumentalista ten rozdział jego twórczości bywa jednak często nieznany szerszej publiczności. Jednak to właśnie poprze kręcenie filmów dokumentalnych reżyser posiadł niezwykłą umiejętność, obserwowania i opisywania zwyczajnego, codziennego życia. Poprze ukazywanie w swych filmach zwyczajnych ludzi w niezwykle jednak czasem trudnych sytuacjach, prowokował do stawiania sobie najistotniejszych pytań dotyczących kondycji człowieka. Stawiał pytania o wartości kierujące ludzkim wyborem, o znaczenie innych w naszym życiu i o rolę kierującego nim przypadku. Tak jak w filmie pod tytułem "Przypadek" lub w najbardziej znanej trylogii "Trzy kolory." Do kina Kieślowskiego odwołują się ciągle w swoich filmach, różni, nie tylko europejscy twórcy.
Polska kultura jest niezwykle ciekawa i różnorodna. Ma też swoją specyfikę wynikłą z trudnej historii. To być może także czyni ją momentami niezrozumiałą dla ludzi, którzy nie znają polskiej historii. Warto jednak zadbać by chcieli oni poznać naszą tradycję, literaturę i kulturę, nawet za cenę trudu zetknięcia z tym co, nieznane. Mimo wszystko bowiem, Polska należy do Europy i jej kultura jest częścią europejskiego dziedzictwa kulturowego.
