Dom jest ważnym miejscem w życiu każdego człowieka. Jednak możemy pojmować go nie tylko jako miejsce, w którym się wychowaliśmy albo nie tylko jako naszych najbliższych. Domem jest także nasza ojczyzna. My dziś możemy cieszyć się życiem w wolnej Polsce, ale przez wiele lat nasza ojczyzna była w niewoli. Na mapie nie było wydzielonych polskich granic, nie było suwerennej ojczyzny. Dlatego pojęcie domu - ojczyzny ma dla Polaków szczególne znaczenie. Jest także ważnym motywem polskiej literatury.
Lata niewoli upływały w Polsce pod znakiem przygotowań do narodowowyzwoleńczego zrywu. Szczególna sympatię i dużą nadzieję wiązało społeczeństwo polskie z Francją. Tam właśnie było duże skupisko polskiej emigracji po powstaniu listopadowym. Niemniej jednak już wcześniej z Francja wiązali Polacy swoje wyzwolenie. Adam Mickiewicz w swoim utworze pod tytułem "Pan Tadeusz" opisuje przygotowania do zbrojnego wystąpienie Polaków wraz z Napoleonem. Akcja utworu dzieje się na przełomie roku tysiąc osiemset jedenastego i tysiąc osiemset dwunastego, na Litwie. Autor opisuje działanie polskich emisariuszy przygotowujących powstanie, na Litwie ma się zjawić generał Dąbrowski. Dzięki temu Polacy wezmą udział w kampanii rosyjskiej prowadzonej przez Napoleona. Jednym z emisariuszy przygotowujących całe przedsięwzięcie jest jeden z głównych bohaterów utworu ksiądz Robak. To dawny szlachcic, który przywdziewając habit i działając dla dobra ojczyzny, chciał odkupić swe winy za morderstwo, którego się dopuścił. "Pan Tadeusz" ukazuje jednak głównie życie polskiej szlachty. Pielęgnowanie obyczaju, gościnność ale i wady, których ta nie była pozbawiona. Do wad należą niewątpliwie pieniactwo, mściwość, kłótliwość. Groteskowym przedstawieniem pędu polskiej szlachty do "wymachiwania szablą" i najazdów jest opis rzezi w kurniku, jaką czyni szlachta zaściankowa w Soplicowie. Utwór przedstawia jednak także tę samą szlachtę, która potrafi zjednoczyć się w obliczu niebezpieczeństwa. W sytuacji zagrożenia pojednać się i stawić opór najeźdźcy aby bronić wspólnego domu.
Jak wiadomo kampania Napoleona zakończyła się klęską. Oczekiwania Polaków związane z odzyskaniem niepodległości nie spełniły się. Cały kolejny wiek dziewiętnasty Polska pozostawał pod zaborem. Mimo to nie ustawały próby zbrojnego sprzeciwu i odzyskania niepodległości. Mimo zaborów nadal silne było poczucie narodowej przynależności, mimo, iż nie było "domu" czyli ojczyzny. Sytuacja zmienia się dopiero po pierwszej wojnie światowej. Po jej zakończeniu Polska, choć w nieco zmienionych granicach, ale znów wraca na mapę.
Walka o utrzymanie "ducha narodowego" polegała jednak nie tylko na ciągłych przygotowaniach do zbrojnego powstania. Była to również zapoczątkowana przez pozytywistów praca u podstaw, czy praca organiczna. Zgodnie z ich postulatami ważne było aby dbać o edukację i dobre warunki życia w społeczeństwie. Tylko wówczas bowiem polskie społeczeństwo będzie silne i po odzyskaniu niepodległości będzie możliwe odbudowanie państwa polskiego. Stefan Żeromski w swej powieści pod tytułem "Ludzie bezdomni" ukazał właśnie postawę społecznego zaangażowania i pracy na rzecz kraju. Główny bohater utworu doktor Judym jest inteligentem i społecznikiem. Sam jako wykształcony człowiek - jest lekarzem dba o to, aby przyczynić się dla do poprawy warunków życia innych. Dlatego wyjeżdża z Warszawy i podejmuje pracę w Cisach a potem w Sosnowcu. Chce być jak najbliżej tych, którzy żyją w nędzy i trudnych warunkach. Dla pracy społecznej na rzecz wspólnego domu ojczyzny, rezygnuje z własnego szczęścia. Odrzuca miłość Joasi i decyduje się na "bezdomność" czyli brak własnej rodziny i stałego miejsca.
Przedstawione powieści ukazują jak ważny w świadomości Polaków był nie tylko ich własny, szczęśliwy dom ale także dbałość o wspólne szczęście w wolnej, silnej ojczyźnie.
