Pozytywistyczna pisarka- Eliza Orzeszkowa przedstawiła w swym dziele "Nad Niemnem" apoteozę pracy, którą idealizowała, mitologizowała, niemal ubóstwiła. Z pracy autorka uczyniła główną wartość powieści, pełni ona jedno z ważniejszych kryteriów oceniania postaci. Orzeszkowa opisuje Bohatyrowiczów jako uśmiechniętych, radosnych, zadowolonych z życia ludzi, chociaż ich trud jest niezwykle wyczerpujący. Bohaterowie śpiewają, śmieją się a przy tym widać w nich dostojeństwo i godność. Robotnicy są porównani do mrówek, stąpających po "złotym fundamencie", po ziemi pełnej dostatku i urodzaju. W opisach żniw autorka często używa koloru złotego i żółtego, symbolizują one boskość, złote są łany zbóż, czy ścierniska. Ludzie widziani sponad chmur wyglądają jak rzeźbiarze, którzy zdobią ziemię. Pracownicy są twórcami, tworzą coś wyjątkowego, niesamowitego. Żyją oni w całkowitej zgodzie z naturą, pomagają Stwórcy, by ziemia była piękna i bogata. Praca wymaga wiele siły i energii, jest bardzo ciężka "Ulewą żaru błękitna kopuła oblewała ich zgięte plecy". Trud jednak nie jest w stanie zniechęcić kochających ziemię robotników. Czerpią oni wielką satysfakcję ze swojej pracy, są szczęśliwi, daje im ona możliwość spełnienia się. Chociaż ludzie ci wyglądają jak "przyziemne robaki", są twórcami wielkiego dzieła.
Podczas zbiorów wszyscy radośnie i intensywnie pracują, są ubrani w odświętne stroje, jest to dla nich bardzo ważne wydarzenie. Przed żniwami odbywały się jakby przygotowania do tego dnia. Aby zborze wyrosło potrzeba wiele pracy i cierpliwości, więc sam czas zbiorów jest jakby świętem: "kobiety dłużej niż zwykle przesiadywały nad brzegiem rzeki (...) dopóki koszula mężom i braci nie nadały prawie olśniewającej białości". Każdy się w jakiś sposób przygotowuje, aby wyglądać tego dnia wyjątkowo uroczyście.
Powieść Elizy Orzeszkowej napisana w epoce pozytywizmu, zawiera w sobie główne postulaty epoki. Widoczna jest "praca u podstaw", czyli praca na rzecz ludu, troska o rozwój kraju, pragnienie poprawy bytu, walki z nędzą i zacofaniem. Pozytywiści chcieli naprawić szkolnictwo i stosunki społeczne na wsi. Interesowali się tym Witold i Benedykt Korczyńscy. Powieść wiele mówi o użyteczności jednostki dla społeczeństwa i kraju, trosce o polską ziemię, o postulacie pracy. Autorka podzieliła swych bohaterów na pozytywnych, czyli tych którzy ciężko pracują, są nimi: Bohatyrowicze, Benedykt, Marta, Kirłowa, oraz Justyna, która porzuca wygodne życie, aby wytrwale pracować u boku Jana. Negatywnymi bohaterami są: Kirło, Emilia, Teresa. Postacie te unikają za wszelką cenę wysiłku. Orzeszkowa krytykuje w swej powieści pasożytnictwo arystokracji polskiej. Szlachta zachowuje się przeciwnie do założeń pozytywistycznych. Są również ludzie tacy jak Kirło, czy Emilia, którzy za wszelką cenę starają się upodobnić do arystokracji, Kirło zajmuje się jeżdżeniem po dworach i plotkowaniem, natomiast Emilia czyta romanse. Są oni bezużyteczni dla społeczeństwa, takiego typu bohaterów autorka poddaje mocnej krytyce.
Dla pozytywnych bohaterów powieści "Nad Niemnem" praca jest wszystkim co mają, celem życia, który nadaje sens ich dniom. Wytrwałą pracą ludzie budują sobie przyszłość, są pożyteczni, szanują naturę i siebie nawzajem. Trud daje im poczucie godności, są dumni z owoców swoich rąk, realizują swoje ambicje. Praca sprawia robotnikom ogromną przyjemność, stawiają ją więc na bardzo wysokim miejscu.
Orzeszkowa idealizuje pracę chłopów, porównuje ją do niesamowitego obrazu, zaś samych robotników do artystów, tworzących to wielkie dzieło. W swej powieści autorka ukazuje wzorce zachowań. Pozytywnymi bohaterami są ludzie ciężko pracujący na roli, czerpiący z własnego trudu wiele przyjemności, żyjący w całkowitej zgodzie z naturą.
