Klasycyzm w swoim podstawowym znaczeniu stanowi kierunek rozwoju literatury, sztuk plastycznych danej epoki w oparciu o cechy wywodzone z antyku. W takim ujęciu literatura i sztuka starożytna to doskonały wzór niosący sobą harmonię i pełnię. W drugim znaczeniu, klasycyzm to prąd literacki zapoczątkowany we Francji pod koniec XVII wieku, który silnie oddziałał na całość Europy Zachodniej, zarówno w literaturze, jaki i w architekturze, malarstwie czy rzeźbie. Najbardziej znanymi przedstawicielami klasycyzmu francuskiego w literaturze byli: dramatopisarze Piotr Corneille, Jan Racine, komediopisarz Molier i twórca bajek Lafontaine.

Podstawy programowe tego nurtu stworzył Nikolas Boileau-Despreaux, również autor poematów heroikomicznych, jak np. "Pulpit". W swoim dziele zatytułowanym "Sztuka poetycka" zestawił reguły pisania doskonałych utworów w określonych gatunkach. Na język polski esej ten przetłumaczył Franciszek Ksawery Dmochowski i zatytułował "Sztuka rymotwórcza".

Cechy charakterystycznedla konwencji klasycystycznej w literaturze to chęć nadania utworowi walorów dydaktycznych, przy zachowaniu jego funkcji rozrywkowych (sztuka miała bawić ucząc i uczyć bawiąc). Stąd tak popularny w tamtych czasach tzw. "uczony dowcip", opierający się o wiedzę czytelnika i niedostępny dla wszystkich. Cecha stylu pisarskiego byłą jego perswazyjność oparta na antycznych wzorcach retorycznych (sztuka mówienia).

W Polsce głównym skupiskiem klasycyzmu był dwór króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w stolicy. To w Warszawie obok znaczących dzieł literackich powstało wiele budowli, których architektonika opierała się na wzorcach klasycystycznych, jak min. Łazienki Królewskie, teatr na Wodzie, wiele komnat zamku królewskiego. Król dążył do stworzenia dworu, na którym powstałaby silna grupa nowoczesnych artystów, taka też funkcje miały jego słynne "obiady czwartkowe".

Najwybitniejszym, choć oczywiście nie jedynym, pisarzem tamtych czasów był biskup warmiński, Ignacy Krasicki, który w swojej twórczości realizował wiele z klasycystycznych gatunków literackich. Najwięcej napisał bajek, czyli krótkich, zazwyczaj wierszowanych fabuł, które poprzez alegoryczną historie i wyraźnie zaznaczony morał, niosą konkretne pouczenie, bądź stanowią osąd moralny danego przypadku. Bohaterami tego gatunku są najczęściej zwierzęta, będące nośnikami określonych cech ludzkich: lis znamionuje chytrość, owca głupotę, osioł upartość.

Najpopularniejsze bajki Krasickiego to m. in. "Szczur i kot", w której na podstawie tytułowych zwierząt zostają skontrastowane dwie ludzkie przecież postawy: pysznego i zapatrzonego w siebie człowieka, pokonanego przez kogoś z pozoru zwyczajnego. Z innej zatytułowanej "Ptaszki w klatce" dowiadujemy się o przykrej sprawie, że kto nigdy nie zasmakował wolności, ten i nigdy nie będzie cierpiał z jej braku. Ogólnie bajki mówią o świecie pełnym głupców, w którym często jedynym prawem, jest prawo silniejszego. Autor głosi potrzebę krytycznego stosunku do wielu postaw i kierowanie się rozsądkiem w dokonywaniu życiowych wyborów.

Obok bajki, Ignacy Krasicki sięgnął i po inny gatunek wywodzący się z czasów antycznych, jakim była satyra. Jest to dłuższy wiersz, który w epickim ujęciu przedstawia ludzkie przywary. Dzielą się one na konkretne, w których zostaje skrytykowana wyraźnie nazwana osoba i na abstrakcyjne, w których śmiejemy się z danej klasy społeczeństwa.

W satyrze "Świat zepsuty", która powstała już po pierwszym rozbiorze Polski, autor z wielka ekspresją i widocznym własnym stosunkiem do zaistniałej sytuacji pokazuje świat przeniknięty demoralizacją, upadkiem wszelkich obyczajów, który rządzi się prywatą i zakłamaniem. Krasicki jasno pokazuje jak zepsucie moralne wpłynęło na upadek Rzeczpospolitej. Druga część tej satyry to pośrednie przywołanie znanego z "Kazań sejmowych" księdza Piotra Skargi motywu tonącego okrętu.

Inna satyra _Pijaństwo" to obraz zniszczonego przez nałóg alkoholowy szlachcica. Zdaje sobie on sprawę z tego, ze złamał sobie w ten sposób życie, jednak nie znajduje w sobie na tyle siły by się wyzwolić z pijaństwa. Jest on zniewolony przez to co dawniej miało być dla niego wyzwoleniem od świata. Choć satyra jest napisana z dużym humorem w swojej wymowie jest bardzo smutnym utworem.

Adresatem kolejnej satyry był sam król Stanisław August. Stanowi ona autorską parodię zarzutów politycznych, kierowanych przez konserwatywną szlachtę do króla. Tak więc z monologu jakiegoś zapartego w tradycji Sarmaty król mógł się dowiedzieć, że na swój urząd jest za młody, ma złe pochodzenie, zaś jego wykształcenie to wada a nie zaleta. Wszystko to jest oczywiście atutem króla i tak też przez niego mogło być zrozumiane.

Kapitalną charakterystykę postaci osiemnastowiecznej Polski stworzył Krasicki w satyrze "Żona modna". Skontrastował w niej dwie postawy, równie negatywne: męża - typowego, zadufanego w sobie szlachcica i jego żony, modnej i niezwykle rozrzutnej. To obnażenie głupoty ludzkiej, w obydwu przejawach wzbudza śmiech ale i pewne przerażenie.

Trzecim najbardziej popularnym u Krasickiego gatunkiem klasycystycznym był poemat heroikomiczny, czyli utwór przewrotnie wzorowany na antyczny epos, a opisujący wydarzenia błahe. Przykładem może być "Monachomachia " gdzie sparodiowane zostało życie mnichów w ówczesnej Polsce, które opierało się w głównej mierze na bezsensownych

dywagacjach i powodującym je pijaństwie.