Ramy czasowe w Europie: koniec XVIIIw – koniec XIXw, w Niemczech i Rosji romantyzm trwał do I połowy XIXw. W Polsce romantyzm trwał w latach 1830-1863r, a nawet przeciągnął się do lat ‘90. Romantyzm jest jedyną epoką, która najbardziej rozwinęła się w naszym rejonie.
 
 
 
Werteryzm (bohater werteryczny) – „Cierpienia młodego Wertera” Johanna Wolfganga von Goethego (Niemcy) – uczuciowość, , zbuntowanie, zainteresowanie kulturą (literatura, poezja), słaba psychika; tylko jedna ukochana, sami siebie skazują na niepowodzenie.
 
Postawa bajroniczna – „Giaur”  George'a Byrona (UK) – człowiek tajemniczy, zbuntowany, nieświadomy, lecz winien zbrodni; nie chciał zbrodni, którą popełnił; niepewny, źle czuje się ze sobą
 
Bohater walenrodyczny – połączenie bohatera werterycznego z postawą bajroniczną (Polska)
 
 
 
Najważniejsze tematy romantyzmu:
 
  • Miłość
  • Natura
  • Walka o wolność
  • Poezja
 
Najważniejsze daty dla romantyzmu:
 
 
 
1815r – powstaje Królestwo Kongresowe podporządkowane Rosji, powstaje „święte przymierze” Rosji, Austrii i Niemiec
 
1821r – powstanie w Grecji przeciwko Turką
 
1825r – powstanie młodych studentów przeciwko caratowi w Rosji (stłumione)
 
1831r – powstanie niepodległościowe we Włoszech
 
1848r – Wiosna Ludów
 
1861-1865r – Wojna Secesyjna
 
1860r – Zjednoczenie Włoch
 
1862r – Zjednoczenie Niemiec
 
 
 
 
Cechy charakterystyczne romantyzmu:
 
  • Wiara, uczucie, intuicja, serce, duch
  • Zwątpienie w wiedze
  • Zaufanie do prostego ludu, ludowej wyobraźni, prawda w prostocie
  • Nawiązanie do twórczości Szekspira, odrzucenie klasycyzmu
  • Niepokój, bunt, wyobraźnia twórcza
  • Tajemniczość
  • Fascynacja ciemnością, kulturą średniowiecza, nocna sceneria
  • Romantyk to zbuntowany indywidualista (spisek, powstanie, zesłanie, śmierć za ojczyznę)
  • Miłość, walka, ojczyzna
 
Nowe gatunki literackie:
  • ballada,
  • poemat epicki,
  • dramat romantyczny,
  • poemat dygresyjny (wyobraźnia, uczucie, ale mało wiedzy)
 
Kompozycja otwarta utworów i obrazów, tajemniczość, brak chronologiczności, brak konkretnej fabuły; luki w fabule
 
Okultyzm, mistycyzm, magia
 
Teza + Antyteza = Synteza à metoda dialektyczna (logiczne myślenie)
 
Myślenie indukcyjne: 2 składniki dają 1
 
Myślenie dedukcyjne: 1 składnik daje 2
 
 
 
 
 
Ważne nazwiska:
 
Jan Jakub Russo – filozof, protoplasta filozofii romantyzmu, twórca sentymentalizmu
 
Georg Wilhelm Hegel – żył na przełomie XVIII i XIXw; idealista Niemiecki; wierzy w istnienie idealnego świata, idealnych ludzi; każda teza ma swoją antytezę, dlatego też istnieje dobro i zło, nasz świat i idealny świat, piekło i niebo; myśląc poznajemy świat; człowiek został stworzony po to, by się doskonalić
 
Johann Gottlieb Fichte – żył w XIXw; idealista; myśl jest w bycie; nic nie może istnieć bez myśli i dlatego musi być coś idealnego; nie ma rzeczywistości bez idei; odwrócił naturalną kolej rzeczy; rozbudził niemiecki nacjonalizm; stworzył teorie zamkniętego państwa (co rozpoczęło faszyzm)
 
Józef Wroński – polski filozof, konkurent Hegela, stworzył pojazd gąsienicowy i maszyny do liczenia; nazywany umysłem wszechczasów na miarę Kopernika i da Vinci; pisał swoje prace tylko po francusku; wyemigrował z Polski do Fracji; uważał, że posiadł tajemnice absolutu; idealista, który napisał ponad 100 książek, jednak tylko powielał wiedze innych
 
Søren Kierkegaard – prekursor egzystencjalizmu; idealista; religia to absurd, a zbawienie świata jest szaleństwem; skoro wierzymy, że życie jest absurdalne, ale chcemy żyć, to dlaczego żyjemy? Jeśli mielibyśmy pewność, że Bóg istnieje to nie byłoby tajemnicy, wiary, religii – dlatego taka niewiedze musi istnieć; chrześcijański heroizm; walka ze złem
 
 
Pojęcia związane z epoką:
 
Frenezja – zamiłowanie do okropności, zbrodni, szaleństwa, skłonności do przedstawiania ich
 
Historycyzm (gotycyzm) – zainteresowanie historią, szczególnie średniowiecza
 
Indywidualizm – poczucie niezależności, artysta stoi ponad światem, jest lepszy od innych
 
Irracjonalizm – wiara w pozarozumowe poznawanie świata
 
Ludowość – zainteresowanie kulturą prostego ludu
 
Mesjanizm – pogląd przypisujący jednostką, lub zbiorowością możliwość zbawienia świata, szczególne posłannictwo
 
Mistycyzm – wiara w możliwość bezpośredniego kontaktu człowieka z bóstwem; skłonność do pobadania w melancholie
 
Orientalizm – fascynacja kulturą bliskiego wschodu
 
Profetyzm – dar przekonywania
 
Spirytualizm – pogląd według którego istnieją duchy, które są tak samo ważne jak świat materialny
 
Prowidencjalizm – nic, co jest na świecie nie może istnieć bez boga
 
Ból istnienia – przeżywają do bohaterowie romantyczni
 
Panteizm – specyficzny kult natury, uznawanie natury za Boga; pogląd głoszący obecność boskiego ducha w naturze