OŚWIECENIE:
1. Ogólne wiadomości o epoce
A) ramy czasowe
a) Europa: ok. 1680 r. - XVIII w.
b) Polska: lata 40. XVIII w. - 20. XIX w.
B) "oświecenie" - drogą do przebudowy starego świata miało być szerzenie wiedzy i oświecanie umysłów. Termin "oświecenie" upowszechnił się najpierw na terenie niemieckim (Aufklärung) i we Francji, gdzie jednak mówiono raczej o "wieku oświecenia" (le siecle des lumieres).
C) główne odkrycia fizyczno-astronomiczne
a) 3 prawa Keplera
b) układ współrzędnych Kartezjusza
c) teoria grawitacji Newtona
D) sceptycyzm poznawczy przekształcający się w optymizm poznawczy
a) dążenie do wiedzy
E) "nowi" filozofowie:
a) Kartezjusz ("Rozprawa o metodzie")
- zbadał wszechogarniającą nas rzeczywistość:
¨ należy ostrożnie wydawać osądy, do czasu, aż upewnimy się, iż mamy rację a coś zdarzyło się naprawdę
¨ trzeba podchodzić do spraw w sposób szczegóły, rezygnować z ogólników
¨ każdy element sprawy należy porządkować według ważności i stopnia trudności
¨ należy kontrolować, czy wszystko zostało na pewno ujęte i sprawdzone
- "cogito ergo sum" - "myślę, więc jestem"; tylko myślący ludzie są prawdziwi
b) John Locke
- "Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego"
¨ empiryzm (doświadczenie) z którego pochodzi wiedza
¨ brak idei wrodzonych
¨ ludzki rozum to czysta karta (łac. tabula rasa), która zapisuje się w trakcie życia
¨ świat można poznać dzięki rozumnemu i logicznemu myśleniu
c) David Hume
- był kontynuatorem dzieła Locke'a w kwestiach badań nad rozumem ludzkim
d) Immanuel Kant
- filozof niemiecki, teorie swoje wyłożył w "Krytyce czystego rozumu" - uwieńczenie eksperymentów dotyczących mechanizmów zapoznawania się ze światem
e) Jean-Jacques Rousseau
- człowieka zniszczyła cywilizacja i oderwała go od natury
- uczyniła z niego istotę złą i nieszczęśliwą
- najważniejszą przyczyną cierpienia upatruje w prawie własności, ponieważ zachwiało ono równość
- Rousseau:
¨ człowiek musi wrócić do pierwotnej natury, bo to uczyni go szczęśliwym
¨ wolność, równość i braterstwo
¨ brak zabobonności i przesadności religijnej
¨ kierowanie się głosem serca
- uczucie góruje nad rozumem
- dzieła: "Emil, czyli o wychowaniu" - teorie w kwestii wychowania młodzieży
- powieść "Nowa Heloiza" - opis związku dusz dwojga zakochanych (zwana inaczej "biblią zakochanych")
- intymne zapiski "Wyznania" - autor prezentuje własne intymne niepokoje, przeżycia oraz wątpliwości, brak tematów tabu, powodujących wstyd, nie obawia się ośmieszenia
- dzieło Umowa społeczna - prezentacja koncepcji kraju
f) Charles de Montesquieu (Monteskiusz)
- filozof francuski, pisarz i podróżnik
- w rozprawie "O duchu praw" zanalizował wszystkie polityczne ustroje
- trójpodział władzy (wykonawcza, sądownicza, ustawodawcza)
F) deizm - Bóg istniał jako stwórca świata i praw naturalnych, jednak potem nie ingerował w jego istnienie; przedstawiciele: Wolter
G) ateizm - brak wiary w Boga w jakiejkolwiek postaci
H) racjonalizm - (łac. ratio - rozum) prąd, według którego rozum to narzędzie umożliwiające proces poznania, zaś jemu powinna podporządkować się wolna wola; przedstawiciele: Kartezjusz
I) empiryzm - (łac. empiricus - opiera się na doświadczaniu) - wiedza pochodzi z doświadczenia; przedstawiciel: Locke
J) libertynizm - ruch, który powstał w XVIII wieku i jako laicki wymierzony był w Kościół i władców (którzy byli głowami Kościoła) oraz w scholastykę (naukę, która starał się wyjaśniać dogmatykę wiary); według tej postawy umysłowej należy zabiegać o równość wszystkich; w pierwotniej formie libertyni dążyli do wolności. W miarę rozwoju przekształcił się w negatywną postawę ludzi, którzy pozbawieni są moralności, są rozpustni, ucztujący i wyszydzają wszelką świętość.
K) wolnomularstwo - masoneria -wykształcili się z mularskich cechów (murarskich) na początku XIII wieku; pierwsze zgrupowanie (zwane lożą) nastąpiło w roku 1717, a zwołał je J. Anderson
2. "Encyklopedia albo słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł" oraz jej twórcy
A) Jean d'Alembert i Denis Diolerot stworzyli największą współczesną encyklopedie
B) encyklopedia miała informacyjną funkcję
C) "Encyklopedia albo słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł" miała impresywna funkcję, subiektywna, zmuszała odbiorcę do wyznawania poglądów autorów
D) była gruntem dla wydarzeń historycznych (wielkiej rewolucji francuskiej - 1789 r.)
3. Wolter Kandyd
A) stworzył powiastkę filozoficzną:
a) cechy przygodowej powieści, fantastycznej
c) element parenetyczny (pouczający)
d) krytycyzm zakryty
B) fragment powieści
C) podstawowe filozoficzne myśli zawarte w utworze:
a) ludzie są stworzeni, aby odpoczywać
b) wszystko, co istnieje ma jakiś cel
c) "tak miało być"
d) "to jest najlepsze" - skrytykowanie optymizmu w filozofii oświeceniowej (Leibniz - wyznawca skrajnego optymizmu w filozofii)
e) skrytykowanie samo powołujących się filozofów
f) skrytykowanie postawy egoistycznej
g) skrytykowanie braku tolerancji dla innych religii
h) skrytykowanie wojen, głupoty, skłonności do mściwej postawy w stosunkach społecznych
D) pojęcia (styl Woltera):
a) ironia - drwina i utajona kpina, szydzenie, złośliwe słowa, wypowiedź pozornie pozytywna z ukrytą kpiną
b) kpina - żart, drwina, ukryte szydzenie
c) sarkazm - złośliwe szyderstwo, ironia, uszczypliwe i złośliwe słowa, ostry żart, docinki
4. Stosunki polityczno-społeczne w oświeceniu na terenie Europy
A) przedrewolucyjna Francja
B) 1789 rok - Wielka Rewolucja Francuska
5. Podstawowe informacje na temat oświecenia w Polsce
A) ramy czasowe oraz podział na etapy (nie konieczne są daty dokładne)
a) faza wczesna: od 1740 r. do przejęcia władzy przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; ukształtowanie poglądów
b) faza rozkwitu: okres władzy Stanisława Augusta
c) faza zmierzchu: od 1795 roku (koniec rządów Stanisława Augusta oraz pierwszy rozbiór Polski) do roku 1822 (wydanie przez Adama Mickiewicza "Ballad i romansów" oraz początek epoki romantyzmu) - pierwsze myśli romantyczne
B) wydarzenia polityczno-społeczne na początku oświecenia
a) władza w rękach saskich (barok) - powstanie sarmackiej postawy zgodnie z hasłem " człowiek dużo jadł i się bawił, pił i nic nie robił"
b) Klęska Polski
c) Prusy i Rosja najeżdżają RP
d) osłabienie Polski
C) działania podjęte przez ojców oświecenia
D) najważniejsze zdarzenia kulturalno-oświatowe
a) w 1740 roku powstaje Collegium Nobilium - rozwija się oświata (początkowo szkoły pijarskie, potem jezuickie)
b) w 1747 roku bracia Załuscy założyli pierwszą publiczna polską bibliotekę (Warszawa)
c) w 1747 roku Konarski i Lubomirski napisali jedno z pierwszych dzieł zajmujących się o losami państwa oraz traktowaniem Polski
d) w 1765 roku wychodzi "Monitor", czasopismo, które wzorowano na angielskim "Spectatorze" - skrytykowano sarmatyzm, wskazywano na najważniejsze sprawy, które miały miejsce na zachodzie
e) w 1765 roku powstał pierwszy publiczny teatr, w którym debiutował Franciszek Bohomolec, który wystawił tam swój utwór, pt.: "Natręci"
f) w 1765 roku założono Szkołę Rycerską, zwaną Korpusem Kadeckim, w której uczyła się młodzież wojskowa, propagowano patriotyczne wzorce; hymnem został utwór "Święta miłości kochanej ojczyzny" Krasickiego
g) w 1770 roku wyszło czasopismo "Zabawy przyjemne i pożyteczne"
h) w 1773 roku utworzono Komisję Edukacji Narodowej (KEN), która zajęła się reformami w szkolnictwie
i) w 1800 roku powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk, które było prądem niepodległościowym, potem edukacyjnym
j) dbano szczególnie o oświatę
E) powstanie nowego modelu człowieka - w miejsce sarmaty wprowadzono człowieka wykształconego, myślącego, patriotę poświęcającego się dla Ojczyzny, który dba również o swoja rodzinę
6. Rokoko
A) powstanie: sprzeciw wobec purytańskiego króla Francji - Ludwika XIV, tępiącego wszelkie oznaki erotyzmu, radości oraz spontaniczności, na przyjęciach było nudno i sztywno
B) Filozofia
C) typowe elementy zdobnictwa
a) wszelkie postaci amorków, nimf i rusałek;
b) temat miłości
c) szacunek wobec natury
d) użytkowa sztuka
e) wprowadzenie pastelowych kolorów
f) przyjemność i piękno
g) angielski ogród: strumyczki, zagmatwany, gąszcza, altanki, pozorna naturalność ( kontrast dla ogrodu francuskiego: porządek, stożkowe drzewa itp.
D) inspiracje z baroku
E) Giovanni Battista Tiepolo - malarz włoski, Jean Antoine Watteau - malarz francuski
F) "Fircyk w zalotach" Franciszka Zabłockiego
a) Zabłocki - wyedukowany, żyje skromnie, autor licznych wierszy publikowanych w "Zabawach przyjemnych i pożytecznych"
b) " Fircyk w zalotach" - premiera 16 czerwca 1781 r.
c) rokokowa komedia
- miłość rokokowa oparta na:
¨ grze pozorów, flircie, oszukiwaniu, umizgach
¨ Fircyk: przechwala się, zbyt pewny siebie, lubił prawic komplementy Podstolinie, która pozornie nie interesowała się Fircykiem, jednak w sercu cieszyła się z jego pochlebstw, pomimo, że je krytykowała i negowała.
¨ gadatliwość, nieszczerość
¨ bierność
¨ wszystko na niby
¨ dowcipność
¨ epikurejska miłość - dla przyjemności
¨ moda na flirtowanie
¨ wylewność albo skrywanie uczuć
¨ brak szczerości
- człowiek rokoka - "pół żartem, pół serio",
- salonik rokoka - wzorowany na francuskim, czyli zaśmiecony
7. Klasycyzm
A) przyczyny powstania kierunku
a) sprzeciw wobec baroku, powstał we Francji w XVII wieku
B) Plastyka
a) historyczne malarstwo, czerpanie z mitologii
C) architektura
a) poddana rygorom
b) naśladowanie wzorów antycznych
c) kolumnady
d) równowag i proporcjonalność
e) harmonijność
f) prostolinijność portyków
g) ograniczenie ozdób
h) symetryczność
i) monumentalność połączona z prostotą
D) Dominik Merlini
a) stworzył Pałac Na Wodzie w Łazienkach w Warszawie
b) był architektem Poniatowskiego
E) klasycyzm a literatura
a) reguły tworzenia utworów klasycystycznych
- zawarte w "Sztuce poetyckiej" M. Boilleau:
- pozbycie się dziwaczności
- poezja ma naśladować naturę
- wzorowanie się na literaturze starożytnej
- stosowność utworów
- zasada decorum - treść zgodna ze stylem dzieła
- literatura klasycystyczna ma pełnić funkcję moralizatorską i edukacyjną
- ład, prostolinijność, uporządkowanie
- stylistyczna i gatunkowa jednorodność
- najpopularniejsze gatunki literackie:
¨ oda
¨ poemat (opisowy, dydaktyczny)
¨ tragedia
¨ bajka
¨ satyra
¨ list poetycki
b) przykłady klasycznej literatury:
- klasycyści francuscy
¨ Cyd Cornaille'a
¨ Świętoszek Moliera
¨ malarstwo Nicolasa Poussina
- Anglia:
¨ Przypadki Robinsona Cruzoe Daniel Defoe'a
¨ Podróże Guliwera Jonathana Switha
¨ poezje: Aleksandra Pope'a, Pukiel włosów ucięty
- Niemcy:
¨ Johanna Wolfganga Goethe'ego, Cierpienia młodego Wertera
- Polska:
¨ Ignacego Krasickiego (bajka, satyra, Pan Podstoli, Antymonachomachia, Monachomachia, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki)
¨ Adama Naruszewicza (satyra, Historia narodu polskiego)
¨ Juliana Ursyna Niemcewicza, (Podróż po Ameryce, Śpiewy historyczne, Powrót posła,)
¨ Franciszka Zabłockiego (komedia: Sarmatyzm, Fircyk w zalotach)
¨ Stanisława Trembeckiego, Sofiówka
8. twórczość Ignacego Krasickiego
A) biografia
a) urodził się w 1735 roku a zmarł w 1801 roku
b) ksiądz, biskup warmiński
c) nie miał zbyt dużego majątku, cieszył się życiem
d) lubił drogocenne książki, dobre alkohole, słodycze oraz owoce egzotyczne
e) pogrążył się w długach
f) odznaczał się dużym poczuciem humoru
g) powoływał się często na wielkich myślicieli: Horacy, Erazm z Rotterdamu, Wolter
h) nie lubił polityki
i) współtworzył "Monitor"
j) był epikurejczykiem
k) ukończył studia w Rzymie, Warszawie oraz w Krakowie
l) był przyjacielem Stanisława Agusta
m) był wielkim patriotą
n) napisał dzieło "O rymotwórstwie i rymotwórcach" oraz "Zbiór potrzebniejszych wiadomości"
o) debiut to " Hymn do miłości Ojczyzny"
B) poglądy Krasickiego zawarte w jego dziełach
a) bajka
- cechy gatunku - krótka opowieść wierszowana, rymowana, opatrzona morałem, bohaterowie to gównie zwierzęta, które są alegorią pewnych ogólnych cech ludzkich
- pojęcia
¨ przypowieść - historia, zapisana w Biblii, która opowiada o różnych zjawiskach, mających na celu przekazanie pewnej aktualnej prawdy
¨ morał - to wniosek końcowy, jest umoralniającą nauką mającą charakter pouczający
¨ alegoria - postacie iż zjawiska są przedstawione po to, aby coś przekazać
¨ pointa - centralny moment opowieści, który wyraża główną jego myśl, sedno żartu
¨ bajka narracyjna - twórcą jest poeta francuski La Fontaine; jest dłuższa od zwykłej bajki
¨ bajka epigramatyczna - zwięzłość, zapoczątkował ją Ezop
¨ dydaktyzm - moralizatorskie pouczenie
¨ klasycyzm - klasyczne bajki nawiązywały do zasad starożytnych pisarstwa
- "Szczur i kot"
¨ szczur: zarozumiałość, pycha
¨ kot: przebiegłość, chytrość
- "Ptaszki w klatce"
¨ akcja dotyczy sytuacji Polski sprzed i po pierwszym rozbiorze
¨ najważniejsze jest poczucie wolności
- "Jagnię i wilcy"
¨ jagnię: naiwność, bezbronność i głupota
¨ wilki: pewność siebie, bezwzględność, inteligencja
¨ akcja: dotyczy rozbiorów, kiedy kraj był słaby a cała Europa silna, upadające kraje nie mają większych praw
¨ charakter filozoficzny utworu
- "Przyjaciele"
¨ narracyjna bajka
¨ morał: "prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie"
- "Przyjaciel"
¨ Damon: był zbyt ufny, za mało odważny, niezaradny
¨ Aryst: był oszustem, nie wolno mu zaufać
b) poemat heroikomiczny
- cechy gatunku:
¨ heroikomiczny bohater - nieudacznik, waleczny, odważny: obrzydliwy, mało inteligentny,
¨ heroikomiczna wojna - walczą o ideały, bez broni, błahy powód, brak honoru, przeprosin, biją się wszystkim co mają pod ręką, pokój to picie wina i biesiada
¨ poemat heroikomiczny - podniosły styl połączony z prostym, nawiązanie do heroicznego poematu
- ironia - drwina i utajona kpina, szydzenie, złośliwe słowa, wypowiedź pozornie pozytywna z ukrytą kpiną
- parodia - celowe nieudolne naśladownictwo, żartobliwe
- "Monachomachia"
¨ duchowieństwo - "wielebne głupstwo"
¨ akcja toczy się w ubogiej wiosce (komizm)
- "Myszeida"
¨ myszy walczą z kotami
- "Antymonachomachia"
¨ nawiązanie do "Monachomachii"
c) satyra
- satyra - literacki gatunek, który opisuje zwykłe zdarzenia wyśmiewając je, wesołość, żart, komizm; gatunek ten jest pewnym rodzajem spojrzenia na świat
- ironia - drwina i utajona kpina, szydzenie, złośliwe słowa, wypowiedź pozornie pozytywna z ukrytą kpiną
- "Do Króla"
¨ oskarżenia:
- jest Polakiem szlachcicem
- nie jest chrzczony
- za młody wiekiem
- zbyt dobry, wykształcony, za bardzo interesuje się sztuką
- łagodność
¨ zaczyna się apostrofą
¨ wyśmianie sarmackiej postawy ówczesnej szlachty
¨ utwór liryczny
- "Żona modna"
¨ funkcja: ekspresywna, informatywna, impresywna
¨ cechy żony modnej:
- zakochana we francuszczyźnie
- wygodna
- uwielbia bibeloty
- kocha miasto
- rozpustna i opływa w bogactwa
- kocha biesiady, samą siebie
- ma ogród w stylu rokokowym
- lubi flirtować
- w domu ma mnóstwo pokoi przeznaczonych do przeróżnych rzeczy
¨ jej mąż Piotr:
- szlachcic - Sarmata
- wziął ślub z powodu majątku
- chytry
- sentymentalność
- ceni tradycję
- konserwatyzm
- mieszka w dworku szlacheckim, i nie chce aby był on tylko na pokaz
- cechy: pokora, zdominowany przez żonę, pantoflarz, brak miłości a ważne są pieniądze żony
9. Publicystyka
A) traktat - utwór poświęcony określonemu zjawisku, naukowa rozprawa
B) apel - wezwanie, prośba
C) forma katechizmu - forma odpowiedzi i pytań
D) otwarty list
E) okoliczności przyczyniające się do rozkwitu publicystycznej literatury
a) 1788 - 1792 okres obradowania Sejmu Wielkiego
b) 1791 rok to wprowadzenie Konstytucji trzeciego Maja
c) 1772 rok - dokonano pierwszego rozbioru Polski
F) 1790 - napisanie "Przestróg dla Polski" przez Staszica:
a) krytyka liberum veto
b) wprowadzenie dziedziczności tronu
c) przejaskrawiony opis biedy, aby rozbudzić politowanie
d) szlachecka upadłość
e) katechizm - forma odpowiedzi i pytań
f) anafora - panowie, która powiększa winę szlachty
g) oskarżenia wobec posłów
h) liczne epitety oceniające
i) podniosły styl
j) Andrzej Zamoyski został podany za wzór do naśladowania
k) Rejtana podano za wzór patriotyzmu
l) apostrofa - wezwanie do zmian
m) wykrzyknienia
n) wyliczanka przywar, atak
G) 1790 roku Hugon Kołłątaj napisał "Prawo polityczne narodu polskiego"
a) był działaczem w KEN-ie, dlatego wywalczył aby polski był wykładowym językiem, współtworzył Konstytucję trzeciego Maja:
- chciał wzmocnić władzę monarchy
- znieść liberum veto
- przeprowadzić reformę podatkową
- stworzyć większa armię
- potrzeba zmiany losów większości obywateli
b) wielkim złem jest niewolnictwo
c) wolność należy się człowiekowi
d) trzeba oswobodzić chłopów i wyedukować ich
e) prawa dla mieszczan
f) zlikwidować uciśnienie ludzi
g) wezwanie do ratowania Polski
10. Jan Ursyn Niemcewicz "Powrót Posła"
A) wykreowane postacie są odzwierciedleniem na potrzeby wzorców obywatelskich postaw
a) podział bohaterów:
- zamiłowanie do zagranicznej mody: Starościna, Szarmancki,
- sarmaci: Starosta
- ludzie oświeceniowi: Podkomorostwo, Walery,
B) program Ugrupowania Postępowego:
a) patriotyzm
b) oświecenie
c) demokratyzm
d) umocnienie władzy
e) likwidacja liberum veto
f) władca z Polski
g) umocnienie armii
h) zawarcie przymierza z Prusami
i) moralne odbudowanie
j) poszanowanie praw człowieka
k) Gadulski bez sensu mówi
l) poseł ma być wykształcony i prawy
m) ma spokojnie wypowiadać się, nie powinien krzyczeć
n) krytyka megalomanii
o) kosmopolita
C) popiera stronnictwo konserwatywne:
a) chcą utrzymać wolną elekcję
b) liberum veto
c) nie chcą sojuszy
d) w sejmie powinno się spotykać również towarzysko
e) rezygnacja ze stałego wojska
f) sejmy były krótkie
g) brak poszanowania prawa
11. Sentymentalizm
A) sentymentalizm - pochodzi od powieści Laurence'a Sterne'a "Podróż sentymentalna" (ang. sentimental wrażliwość, uczuciowość)
B) fragment pisma Jana Jakuba Rousseau
a) dzieła: "Nowa Heloiza", "Listy moralne"
C) nowe poglądy oświeceniowe:
a) sami decydujemy o swoim szczęściu
b) uczuciowość ponad rozumowe myślenie
c) człowiek nie koniecznie musi poznać świat, aby mógł być szczęśliwym
d) wnętrze człowieka jest ważne
e) ważna jest miłość
f) szacunek zakochanych
g) cechy miłości:
- tęsknota
- brak szczęścia
- platonizm
- głębia
- szczerość
- specyficzny język miłosny
- sentymentalizm
h) człowiek nie może być szczęśliwy przez cywilizację
i) zwrócenie uwagi na życie wewnętrzne człowieka
j) dobroć jest zabijana przez cywilizację
k) głównym ośrodkiem zainteresowania jest człowiek i natura
l) motyw ludowy i orientalny
m) ogródek pełne chat wieśniaków oraz chińskich domków
n) nawiązanie do kultury średniowiecznej
D) cechy ogrodu angielskiego
a) zagmatwanie, strumyczki, altany, chaszcze, pozorna naturalność
b) opozycja dla ogrodu francuskiego: uporządkowanie, stożkowe drzewa
E) zdobnictwo
F) architektura
G) Plastyka
a) mało oryginalna, dla publiki
b) pasterskie motywy, elementy z dworów, sielankowość, portrety, pejzaże, emocjonalność
c) wzruszenie, tkliwe scenki
d) powstało na gruncie późnego rokoka
e) delikatność
f) przedstawiciele: J. H. Fragonard, wielki sentymentalista i erotyczny pikanterier, natura, lekkie ruchy; T. Gainsborough; Boucher, Guardi, Watteau
H) sentymentalna muzyka:
a) rokokowość
b) uczuciowość i gracja
c) bogaci mieszczanie bawili się w ogrodach
d) rozwija się opera, która nawiązuje do sztuki ludowej
e) Ch. W. Gluck - wprowadza elementy erotyczne, moralnie lekkie i soczyste muzycznie
I) rzeźba:
a) delikatność, lekkość, nacechowanie fantastyką i wdziękiem
J) Pieśń Osjana
a) odnowienie średniowiecza - tajemniczość, brzydota, frenetyczność, ponury klimat
K) Józef Wybicki, "Pieśń Legionów Polskich we Włoszech"
a) historyczne tło: emigracja ludności do Włoch, utworzenie Polskich Legionów pod dowództwem Dąbrowskiego; utwór powstał po trzecim rozbiorze, czyli w roku 1795 i miał charakter żołnierskiej piosenki
b) dowód na obecność narodu polskiego
c) wystarczy spróbować
d) obywatele muszą się zjednoczyć by ratować kraj
e) marszowy rytm
f) musi się udać, bo Bóg czuwa nad Polakami
g) optymistyczna wizja przyszłości
h) "Jeszcze!!!"
i) hymn narodowy, jest nośnikiem wzorów obywatelskich oraz wartości najważniejszych dla Ojczyzny, mazurek, co również decyduje o polskim charakterze oraz proste słowa
L) Podzielenie Europy na regiony kulturalne:
a) północ: sarmatyzm
b) południe: oświeceniowi
M) kierunki sentymentalne w Rzeczpospolitej
a) centrum to dwór Czartoryskich w Puławach, który był opozycją dla Warszawy i dworu Stanisława Agusta; sentymentalny ogród miał wiele elementów ze starożytności - piękno; odznaczał się kultem dla patriotyzmu oraz narodowych pamiątek, szacunek dla historii
12. Polska sentymentalna poezja
A) F. Karpiński
a) temat: (sielanka, erotyk, elegia, wiersz patriotyczny i religijny) miłość, patriotyzm religijność
b) pieśń - wiersz liryczny podejmujący poważną tematykę
c) sielanka (ekloga, bukolika) - bohaterami są zwykli ludzie, zwykle pasterze (pastoralna liryka), ma formę podobną do dramatu lub monologu, liczne opisy, powstała w antyku, rozkwit przypadł na czasy renesansu a upadek na romantyzm, zastąpiła ją ballada
d) stylizacja - upodobnienie
e) paralelizm - podobna budowa wersów w utworze
- "Do Justyny. Tęskność na wiosnę"
¨ elementy przyrodnicze
¨ tęskność
¨ podmiotem lirycznym jest mężczyzna
¨ Justyna - jest kwiatuszkiem, światłem, ptaszkiem, pszenicą; odrzucenie wywołuje tęsknotę
- "Laura i Filon"
¨ tragiczna opowieść
¨ chora imaginacja Laury, wyolbrzymiającej problemy
¨ miłość - mało prawdziwa, nienaturalna, mało przekonująca
¨ uczuciowość utworu
¨ tło: krzaki, natura, polana
¨ utwór mimo, ze liryczny to ma formę dramatu
¨ sielanka
- "Pieśń o narodzeniu Pańskim"
¨ śpiewna i melodyjna piosenka
¨ przyroda, pasterze, zwierzęta, stajnia
¨ Bóg jest stróżem, sędzim, panem, opiekunem, jest dużo bliżej ludzi niż w renesansie
B) Maria Pawlikowska-Jasnorzewska "Laura i Filon"
a) rozrachunek z sentymentalnością
b) ośmiesza pierwowzór Laury i Filona, polemizuje z Karpińskim
c) sztuczni, książkowi, nierealni - więcej uwagi poświęca ich wyglądowi aniżeli wnętrzu (odwrotnie niż u Karpińskiego)
d) Karpiński - dynamika, Pawlikowska - bezruch
e) Karpiński - uważał, ze tacy ludzie są na świecie, Pawlikowska - dystans czasowy
f) u Karpińskiego dużo radości, u Pawlikowskiej dużo smutku i ironii
g) przedstawienie z perspektywy czasu
h) ocena - to co przedstawił Karpiński nie było prawdziwe
