"Dies irea" Jana Kasprowicza
Jest to wizja katastroficznego pochodu ludzkości, którego celem jest grób. Tak właśnie poeta rozumie koniec świata i tak go sobie wyobraża. Utwór ten jest hymnem, świadczą o tym zwroty do Boga: "Kyrie elejson!". Atmosfera wiersza emanuje strachem, ponieważ nawiązuje poeta do średniowiecznego motywu tańca śmierci. Odbywa się on pośród karabinów, pochodni, szaleńczego śmiechu i jęków umierających. Podmiot liryczny tego wiersza jest buntowany przeciw Bogu - podobnie jak romantycy - uważa, że to Bóg jest sprawcą nieszczęść ludzkości; on skazuje ludzi na cierpienia i klęski. W hymnie tym występuje również Ewa, które jest jawnogrzesznica. Ten hymn stanowi część cyklu; należy również do niego "Święty Boże, Święty Mocny", w którym Bóg jest dalekim władcą świata, który każe winnych.
"Deszcz jesienny" Leopolda Staffa
Jest to najbardziej nastrojowy wiersz spośród wszystkich w naszej poezji. Poeta buduje tutaj nastrój pesymizmu, melancholii, przygnębienia dzięki opisowi krajobrazu za oknem, który jest mglisty, zalany deszczem. Są tutaj trzy zwrotki, każda z nich obrazuje jakiś wytwór wyobraźni, pobudzonej pogodą za oknem. Najpierw pojawia się mara; później tragiczne skojarzenia ze śmiercią, pogrzebem i pożarem; na końcu pojawia się nawet szatan, który również jest pogrążony w dekadenckim smutku. Jest to motyw popularny w poezji młodopolskiej. Wymowa tego wiersza jest bardzo przygnębiająca i dołująca. Poeta zastosował tutaj szereg środków, dzięki którymi taki nastrój buduje - są to np.. onomatopeje.
"Kowal" Leopolda Staffa
Wiersz ten jest portretem kowala, który wykuwa z najlepszych kruszców na świecie. Utwór ten wyraża podziw dla energii, siły fizycznej, która cechuje kowala. W głębszej warstwie jest to wyraz zafascynowania poety filozofią Nietschego, której głównym trzonem była właśnie jednostka ponadprzeciętna oraz teoria woli mocy. W pogardzie pozostaje więc człowiek słaby. "Kowal" należy do liryki bezpośredniej, ponieważ poeta mówi tu w pierwszej osobie. Można wyczytać z tego wiersza również młodopolską kreację i wizję poety, który jest ponad wszystkimi - tworzy, jest niezależny; to wielki artysta.
