We wczesnym średniowieczu określano niektóre budowle mianem constructa artificibus Gothis, czyli wzniesione przez gockich budowniczych. Goci był to lud germański, przybyły nad dolną Wisłę ze Skandynawii. Nazwa gotyk powstała w epoce renesansu. Giorgio Vasari wprowadził do swych biografii sławnych artystów termin stylu gotyckiego. Vasari nazwał ów styl dziwacznym i barbarzyńskim.
Dużą rolę w stylu gotyckim odegrały nauki matematyczne, a zwłaszcza geometria. Dzięki zastosowaniu geometrii architekci mogli wymierzyć plany kościołów oraz zaprojektować bogate ozdoby. W jednym z XIII - wiecznych francuskich manuskryptów znajduje się notatka sporządzona przez architekta z Francji - Villarda de Honnecourta. Dotyczy ona architektonicznego stylu gotyckiego: W tej księdze możesz znaleźć dobre rady dotyczące wielkiej sztuki budownictwa i konstrukcji ciesielskiej. Znajdziesz także sztukę rysunku, na którą składają się elementy rysunku jakich żąda i uczy nauka geometrii. Rysunki tego typu wypełniały dawne manuskrypty. Najsłynniejszymi architektami, tworzącymi w stylu gotyckim byli: wspomniany już Villard de Honnecourt, Wilhelm z Sens, Mateusz z Arrs i Piotr Parler. Architektura średniowieczna starała się sprostać niezwykle trudnemu zadaniu, jakim było zbudowanie pięknego sklepienia kościoła i odpowiedniego oświetlenia. Rewolucyjnym rozwiązaniem okazały się żebra krzyżowe, wyrastające z filarów kościoła. A zatem jak pisze Karol Estreicher: Żebro, łuk oporowy, szkarpa tworzą konstrukcję gotycką, a łuk ostry jest tylko czwartym elementem, charakterystycznym, lecz nie decydującym.
Gotyk dzieli się na trzy okresy: wczesny - od 1144 do 1200 roku, dojrzały - od 1200 do 1400 roku oraz późny - od 1400 do 1500 roku. Najwcześniej rozwinął się we Francji. Wiązał się głównie z kultem Matki Boskiej, pod której wezwaniem budowano liczne kościoły w tym stylu. Do najsłynniejszych francuskich kościołów gotyckich należą: St. Denis z 1137 roku, Noyon z 1150 roku, Katedra Notre Dame w Paryżu z 1163 roku, Katedra w Reims z 1210 roku czy Katedra w Chartres, która powstawała w latach 1194 - 1260. W Anglii do najsłynniejszych gotyckich kościołów należy Katedra w Cantenburry z 1120 roku oraz kościół opactwa Westminsteru w Londynie. We Włoszech styl ów nie przyjął się i nie był tak powszechny, jak w innych częściach Europy. Najsłynniejszymi są budowle znajdujące się w Wenecji - Pałac Dożów oraz Pałac Moretta z 1450 roku. W Polsce styl ów reprezentuje Kościół Mariacki w Krakowie, a także krakowskie Collegium Maius, Kościół Mariacki w Gdańsku oraz zamek krzyżacki w Malborku. Architektom średniowiecznym przyświecał niezwykle istotny cel, o którym pisze Maria Adamczyk: Budowle gotyckie (...) o bogatej dekoracji, strzeliste, sprawiające wrażenie ruchu, miały konstrukcją swych dokładnie rozplanowanych i odpowiadających sobie części "wyrażać" logikę i zarazem nieskończoność boskiej istoty, także porządek systemu scholastycznego; piękno tych budowli, ich "uduchowienie" wskazywały - w zamierzeniu twórców - na ideę boskiej harmonii i związku wszechrzeczy.
Gotyk widoczny był w rzeźbie. Jednym z najsłynniejszych twórców był Wit Stwosz, autor między innymi ołtarza w Kościele Mariackim w Krakowie. W stylu gotyckim powstawały także wspaniałe obrazy i ołtarze autorstwa takich mistrzów jak: Giotto di Bondone, Duccio di Buoninsegna, Hubert i Jan van Eyck, Roger van der Weyden czy Hans Memling, autor słynnego tryptyku Sąd Ostateczny.
Gotyk zaczęto doceniać dopiero w XVIII i XIX wieku w okresie romantyzmu. Styl ów rozsławiła słynna powieść Victora Hugo Katedra Marii Panny w Paryżu z 1825 roku. W Polsce moda na styl gotycki była widoczna zarówno w literaturze, jak i w życiu codziennym. Adam Mickiewicz, opisując w Panu Tadeuszu zamek Horeszków mówi, iż: gotyckiej był architektury, choć Sędzia dobrze wiedział o tem, że majster rodem z Wilna był, nie zaś Gotem. Na początku XIX wieku powstał także Domek Gotycki w Puławach, co świadczy o tym, że księżna Izabela Czartoryska również interesowała się owym stylem architektonicznym. Stanowił on także inspirację dla architektów przełomu XIX i XX wieku, kiedy to powstawały budowle w stylu neogotyckim. Przykładem takiej architektury jest chociażby Collegium Novum w Krakowie.
