Jan Kasprowicz jest jednym z najwybitniejszych poetów Młodej Polski. Jego twórczość oddaje cechy najpopularniejszych wówczas prądów takich jak; naturalizm, realizm, symbolizm czy dekadentyzm, jednocześnie wprowadził on do młodopolskiej twórczości cechy własne, indywidualne, zajął się między innymi tematyką wiejską. Był też publicysta tłumaczem i badaczem literatury, działał także w organizacjach niepodległościowych, a po wojnie angażował się politycznie.

ŻYCIORYS

Kasprowicz urodził się w chłopskiej rodzinie z Szymborza, było to12grudnia 1860 roku. Szymborze to wieś położona na Kujawach. Pierwszych liter uczyła go matka, ojciec był analfabetą. Potem posłano go do miejscowej szkoły. Dzięki pomocy ziemianina, Józefa Kościerskiego, mógł pójść do gimnazjum. Od 1870 roku uczęszczał wiec do szkoły w Inowrocławiu, zmiana środowiska z wiejskiego na miejskie, kosztowała go wiele wysiłku. Nie łatwo było chłopskiemu dziecku odnaleźć się w dużej szkole. Jednak już wkrótce zaczął pisać pierwsze wiersze. W 1978 roku nastąpił jego poetycki debiut na łamach poznańskiego tygodnika "Lech". Niestety, kolejne lata były usłane ciągłymi konfliktami z kadrą profesorską na tle narodowym. Kasprowicz już wcześniej angażował się w działalność tajnego koła pod patronatem Wincentego Pola. Usuwano z kilku pruskich szkół w Poznaniu, Opolu i Raciborzu. W końcu jednak zdołał dokończyć edukację i w 1884 roku zdał egzamin maturalny. Potem zdał na studia filozoficzne i historyczne w Lipsku. W tym okresie zetknął się ze środowiskiem socjalistycznym i opowiedziało jego stronie, wiązało się to także z niechęcią do kleru. Ze studiowania w Lipsku zrezygnował ze względów finansowych, wtedy przeniósł się do Wrocławia na wydział historyczny.

W tym czasie rosła też jego popularność jako poety, jego wiersze coraz częściej ukazują się na łamach różnych pism m.in. "Życia", "Przeglądu tygodniowego", "Głosu', a także w petersburskim "Kraju" czy paryskim "Wolnym Polskim Słowie". Jako socjalista zaangażował się w pracę organizacji utopijnych socjalistów, za związki z tą organizacją został aresztowany i pół roku spędził w wiezieniu. Było to o tyle niepotrzebne, że w tym czasie oddalał się już od ideologii socjalistycznej i zmierzał w stronę endecji. Stronnictwo narodowe głosiło idee wolnościowe, które były bliskie przekonaniom poety.

W 1886 roku Kasprowicz wziął ślub z Teodozją Szamańska, jednak związek nie okazała się szczęśliwy i już po kilku miesiącach małżeństwa Kasprowicz opuścił żonę. Ostatecznie związek zakończył się rozwodem. Niedługo po rozwodzie Teodozja zmarła, co bardzo dręczyło Kasprowicza, miał tego powodu ogromne poczucie winy.

Studiów nie ukończył, bo po pewnym czasie skreślono go z listy studentów, jako że opuszczał wykłady. Przeniósł się wtedy do Galicji, zamieszkał we Lwowie i tam publikował kolejne utwory. Oprócz poezji pisał też recenzje i rozprawy literackie.

W 1893 roku Jan Kasprowicz po raz drugi wstąpił w związek małżeński, tym razem wybranką była Jadwiga Gąsowska. Niestety po raz drugi nie odnalazł szczęścia w małżeństwie. Z tego związku przyszły na świat dwie córki Janina i Anna. Jednak małżeństwo rozpadło się w wyniku romansu Jadwigi ze Stanisławem Przybyszewskim (znanym młodopolskim pisarzem). Kasprowicz ukojenia szukał w dalekich podróżach, wyjeżdżał w Alpy (1895), kilkakrotnie do Włoch, Paryża i Londynu (1905). Uwielbiał wyprawy w Tatry, zafascynowany urokiem polskich gór, odbywał tam liczne wycieczki, podczas których zrodziło się wiele jego wierszy. Na początku dwudziestego wieku znów związał się z Uniwersytetem we Lwowie. W roku 1904 uzyskał tam tytuł doktora, broniąc pracę z zakresu twórczości poetyckiej Teofila Lenartowicza, a pięć lat później uczelnia nadała mu tytuł profesora nadzwyczajnego. Mimo wcześniejszych niepowodzeń w 1911 roku zdecydował się na trzecie małżeństwo z Rosjanką, Marią Bunin.

W latach pierwszej wojny światowej Kasprowicz dzielił czas na działalność w tajnej organizacji niepodległościowej w Poroninie i na pracę naukową we Lwowie. Po wojnie nadal udzielał się społecznie i politycznie, między innymi biorąc udział osobowość akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach (1920). w latach 1921 - 1922 był rektorem Lwowskiego Uniwersytetu. Był już wówczas uznanym poetą i naukowcem. Niestety wtedy też coraz dotkliwiej przypominała o sobie cukrzyca i choroba serca. w 1923 roku przeprowadził się do Poronina. Dziś w jego domu, Harendzie mieści się muzeum poświecone jego pamięci. Jan Kasprowicz zmarł 1 sierpnia 1926 roku. Ciało poety pochowano na cmentarzu w Zakopanem, a siedem lat później przeniesiono do Poronina i złożono w Harendzie.

TWÓRCZOŚĆ

W pierwszych utworach Kasprowicza najwyraźniej ujawniają się założenia naturalizmu. Wtedy też powstają głównie utwory o tematyce wiejskiej ze szczegółowością oddające ciężki los tamtejszej ludności. Był to w dużej mierze zapis doświadczeń poety, który wychowywał się na wsi i znał tamtejsze realia. W tym nurcie powstały "Obrazki z natury", "Obrazki ze Szląska", a także cykl sonetów "Sonetów chałupy". Utwory z tego cyklu ukazywały się w "Głosie". Jest to wybitne dokona nie w dorobku twórczym poety. Kasprowicz w kunsztownej formie sonetu przedstawia sceny codzienne i brutalne. Ukazuje nędzę i głód panujące na wsi. Wskazuje na upadek człowieka zmuszonego do ciągłej walki o byt. Z wiernością i dokładnością maluje krajobrazy wiejskie. Estetyka naturalizmu ze swoją dosadnością i skupieniem na brzydocie, na przyziemnych, cielesnych aspektach człowieczeństwa była bardzo odpowiednia do tej tematyki. W tym czasie powstaje także dramat autorstwa Kasprowicza "Świat się kończy", utrzymany w podobnej stylistyce.

Kolejny etap w twórczości poety charakteryzuje się zwrotem przeciwko Bogu. Jest to okres buntu przeciwko okrucieństwu Stwórcy. Poemat "Chrystus" został nawet skonfiskowany przez austriacką cenzurę jako bluźnierczy.

Lata 1892 - 1897 to silny wpływ symbolizmu i impresjonizmu na twórczość Kasprowicza. Tematyka dotyczy tu głównie zagadnień metafizycznych, drugi nurt tematycznie związany był z Tatrami. W tym czasie powstaję między innymi cykl sonetów "Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach', będący doskonałym przykładem przyswojenia przez Kasprowicza techniki impresjonistycznego opisu.

Wyraz buntu powraca w Hymnach m.in. "Dies irae". Po raz kolejny poeta Oskara Boga o to, że stworzył człowieka, a teraz pozwala mu cierpieć. Bóg jest w tej twórczości okrutnym i obojętnym władcą. Kasprowicz staje po stronie cierpiącego człowieka.

W latach 1902 -1906 pisze Kasprowicz głównie ballady i poematy prozą, dotyczące problematyki moralnej, fantastyki, są utrzymane w nastroju tajemniczym z wątkami ludowymi, w tym stylu powstały: "Pieśń o Waligórze" czy uczta "Herodiady". Tego okresu pochodzi też poemat "O bohaterskim koniu i walącym się domu", jednak jest on już wynikiem wpływu ekspresjonizmu i symbolizmu.

W latach późniejszych (1906 - 1913) nasila się motyw przyrody tatrzańskiej, jest to też powrót do boga, pogodzenie się z nim i przyjęcie postawy franciszkańskiej. Poeta pisze teraz wiersze spokojne pełne zachwytu dla pięknego świata: tom "Chwile", "Ballada o słoneczniku".

W czasie wojny powstaje "Księga ubogich" - cykl utworów o tematyce chrześcijańskiej zbliżonej nadal do franciszkanizmu.

Ostatnie lata pisarstwa Kasprowicza skupiały się głównie na twórczości ludowej, której był wierny całe życie. Tak powstał ostatni zbiór poety "Mój świat. Pieśni na gęśliczkach i malowanki na szkle"