Wacław Potocki jest przedstawicielem nurtu ziemiańskiego, który inaczej nazywany nurtem sarmackim lub też swojskim. Cechą charakterystyczną tej literatury było to , że jej twórcy ogromną wagę przykładali do dawnych tradycji rodzinnych. Miejscem rozwoju tej literatury były przede wszystkim dworki szlacheckie . Dlatego też często mówimy, że w literatura sarmacka jest swoistym wyrazem ideologii szlacheckiej. Związek to miało także z faktem, że szlachta uznawała swój naród za najlepszy i najważniejszy, wynosiła go ponad wszystkie inne.
O twórczości Wacława Potockiego zwykło się także mówić, że stanowi ona sumienie narodowe. Potocki realizuje w swoich utworach ważne problemy społeczne i moralizatorskie. Oto przykłady wierszy , w których podjęte są kwestie bezpośrednio dotyczące społeczeństwa:
- "Nierządem Polska stoi" - jest to wiersz , w którym mamy ukazany ówczesny i prawdziwy obraz sytuacji w Polsce. Polska jest przykładem państwa w którym przepisy i prawo jest ciągle zmieniane. Cierpi przez to najbardziej najbiedniejsza warstwa społeczna, prowadzi to do jej skrajnego ubóstwa. Poeta Wacław Potocki w swoich wierszach wykazuje się ogromną troską o losy swojej ojczyzny a także mamy tu przejaw jego gorącej miłości patriotycznej.
" Nierządem powiedział ktoś dawno, Polska stoi; Gdyby dziś pojrzał z grobu po ojczyźnie swojej, Zawołałby co gała: Wracam znowu, skądem, Żebym tak srogim z Polską nie ginął nierządem!".
- "Natura wszystkim jednaka" to kolejny bardzo ważny wiersz traktujący o równości wszystkich ludzi i praw. Zdaniem Potockiego prawa pisane powinny być takie same dla każdego człowieka. Powinna panować równość, bo w naturze i wedle jej praw wszyscy ludzie są równi. Przyczyną nierówności są nasze chore i bezpodstawne wymysły. Potocki jest jednym z nielicznych szlachciców , którzy ciepłym i dobrym stosunkiem darzą chłopów, ponad to okazuje im także współczucie. Stara się także zrozumieć ich niedolę. . Autor ma ciepły stosunek do chłopa, okazuje mu współczucie. Krytykuje szlachtę, potępia ich grzeszne i pełne pokus życie. W wierszu tym Potocki odnosi się także do sumienia narodowego i religii. Chce w ten sposób doprowadzić do zmiany postępowania szlachty.
- "Wolne kozy od pługu" - tu także mamy motyw okazywania współczucia chłopom. Opisany tu mamy żywot jaki wiedzie człowiek. Pracuje on cały dzień, natomiast niedziela dzień wolny jest dla niego karą - zakuty jest w pańskie dyby. Natomiast szlachta wiedzie żywot niezwykle konsumpcyjny. Nie chce podzielić się swoim majątkiem z potrzebującym państwem. Według nich to chłop ma pracować a oni maja tylko pilnować by oni pracowali. W zakończeniu utworu Potocki przypomina o dniu sądu ostatecznego w którym rozliczeni zostaniemy ze swojego postępowania.
- "Czuj! Stary pies szczeka" - w wierszu tym mamy ukazany motyw - ojczyzny jako swojego domu. Wacław Potocki jako podmiot liryczny wczuwa się w psa, staje się nim. Próbuje swoim szczekaniem ostrzec gospodarza przed zbliżającym się niebezpieczeństwem. Gospodarz jednak lekceważy szczekanie psa tym samym naraża się na niebezpieczeństwo. Potocki ukazuje w tym wierszu szlachtę jako groźnego wewnętrznego wroga naszej ojczyzny. Szlachta bowiem działa na niekorzyść kraju. Popełnia kradzieże, bez opamiętania urządza sobie zabawy. Żyje i wywyższa się ponad stan nie zważa na potrzeby innych. . W tym wierszu osądowi poddane zostaje także duchowieństwo które nie moralizuje szlachty.
Analiza postulatów patriotycznych zawartych w wierszach Wacława Potockiego:
- "Nierządem Polska stoi" - bałagan prawny, ucisk biedniejszej szlachty i niesprawiedliwość ... (patrz wyżej)
- "Pospolite ruszenie" - wiersz ukazuje beztroska szlachtę , która niczym się nie przejmuje tylko zamiast walczyć w obozie po prostu sobie śpi. Wniosek jaki należy wyciągnąć jest następujący należy ukrócić
samowolę szlachty i sroga dyscyplinę wprowadzić.
- "Transakcja wojny chocimskiej ..." utwór pt. "Transakcja wojny chocimskiej" napisał w roku 1670.
Tematem utworu jest wojna z Turkami z roku 1621. Bitwa ta toczona była pod wodzą Karola Chodkiewicza. Celem Potockiego jest przypomnienie tej heroicznej i pełnej patriotyzmu bitwy by wywołać refleksję i pokazać, że potrafimy walczyć. Ponad to w utworze wplecione mamy osobiste refleksje i uwagi Potockiego. W mowy swoich postaci wkłada patriotyzm. Postacie poematu mówią o obronie i szacunku jakim należy darzyć swoją ukochaną ojczyzną.
Problematyka religijna i wyznaniowa także ma swoje miejsce w wierszach Wacława Potockiego. Potępia w swoich utworach nietolerancję religijną. Nie rozumie dlaczego dzieli się wyznawców i wiary na tych dobrych i na tych złych. Jest on przeciwnikiem szykan , które także osobiście go dotknęły, gdyż zmuszony był zmienić wyznanie z arianizmu na katolicyzm.
