Po epoce średniowiecza w której miłość odeszła w zapomnienie nadchodzi epoka następna renesans i wreszcie barok. W baroku miłość urasta do wysokiej rangi jest rozpatrywana we wszystkich aspektach nie tylko życia ale i także w sztuce.

Charakterystyka epoki baroku:

Barok jest to epoka która rozpoczęła się pod koniec XVI wieku i trwała do lat 30- tych wieku XVIII.

Nazwa Barok pochodzi wywodzi się z portugalskiego języka < barocca- perła o nieregularnym kształcie>, jest to także termin zapożyczony z historii sztuki.

Twórczość poetów epoki baroku , w których wykorzystany został motyw miłości.

Scharakteryzuję poniżej twórczość takich pisarzy jak :

Mikołaj Sęp Szarzyński, Hieronim Morsztyn, Jan Andrzej Morsztyn

Jednym z najwybitniejszych poetów drugiej połowy XVI wieku jest Mikołaj Sęp Szarzyński. Zmarł bardzo młoda w wieku 31 lat. Okres jego twórczości mieści się pomiędzy renesansem a barokiem. Trudno jednoznacznie określić czy jest twórcą renesansowym czy barokowym. Z renesansu czerpie zainteresowanie człowiekiem z baroku natomiast wyciąga problemy egzystencjalne , a także filozoficzno- refleksyjne.

Ponad to w jego sonetach odnajdujemy niepokoje typowo barokowe. Problemy jakie dręczą człowieka to obsesja śmierci, zwątpienie a także rozważania nad dwoistością swojej natury.

W sonetach Sęp Szarzyński staję się prekursorem epoki baroku. Poezja jego ma charakter rozważań filozoficznych. Utwory te pełne są pytań dotyczących człowieka. Pyta się poeta o to kim tak naprawdę jest człowiek , jakie jest jego miejsce w świecie.

Podmiot liryczny sonetów barokowych Sępa Szarzyńskiego to samotnik walczący z rozterkami, próbuje on samodzielnie zrozumieć sens swojego życia. Czuje się on samotny i zagubiony. Nie potrafi pojąć układu świta ani zrozumieć znaków Boga które się w tym wyrażają. Najczęstszy motyw to " rozdwojenie pomiędzy wartościami duchowymi a tym co żąda i pragnie ciało".

Świat jawi się jako nieustanna walka. Walka toczy się pomiędzy dobrem a złem. Taki obraz świata napawa samotną jednostkę jaką jest człowiek wielkim niepokojem. Czuje się on samotny i obawia się niebezpieczeństw które czyhają na niego z różnych stron.

Sęp Szarzyński w swoich utworach uważa, że na nieharmonijny i niespokojny świat jedynym ratunkiem jest powierzenie się Bogu.

Najbardziej znane sonety:

  • " O nietrwałej miłości rzeczy świata tego" w utworze tym przedstawione mamy dwa rodzaje miłości. Pierwsza z nich to miłość nietrwała. Charakteryzuje się ona miłością do rzeczy ziemskich. Człowiek miłuje się w ziemskich dobrach i wartościach zalicza do nich pieniądze, władze sławę. A także miłość i urodę. Natomiast miłość trwała to miłość do Boga.
  • " O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem w utworze tym ukazane są zmagania człowieka z szatanem. Przedstawiony mamy tu dualizm człowieka. Jest on zmuszony do ciągłej walki i wyborów. Nie wie co wybrać czy życie w grzechu czy świętość. Nie potrafi wyrzec się chciwości i uroków życia. Sęp Szarzyński opisuje go słowami - " Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie". Jedynym oparciem człowieka jest Bóg.

Mikołaj Sęp Szarzyński w swoich utworach ukazuje rozterki przed jakimi staje człowiek. Jest on świadomy swojej dwoistości i tego że ciągle toczy walkę o to co wybrać. Nie wie czy mają to być potrzeby duchowe czy cielesne. Ponad to Sęp Szarzyński czuje się wyobcowany i samotny. W tej walce i osamotnieniu jedyną pomocą jest opieka i łaska płynąca od Boga.

Poeta ten twierdzi , że człowiek ulega złudzeniu "ślicznych pozorności". Mimo to w literaturze z tego okresu porusza często motywy doczesne.

Poruszane zostają tematy pożądania i pragnienia. Kupido i Eros to są postacie , symbole tych miłości.

Ponadto w wieku XVII następuje powrót do idei neoplatońskich. Rozkwit religii chrześcijańskiej.

Przyjaźń utożsamiana z postaciami - Caritas, Amor Sacer.

Podział pomiędzy przemijalnymi rzeczami a ponad czasowymi czyli nieprzemijalnymi. Bardzo charakterystyczne jest to w wierszu autorstwa Jana Andrzeja Morsztyna pt. "Przyjaciółka".

Poniżej zamieszczam fragment wiersza "Przyjaciółka":

"Taką dziewczynę lubię do zabawy,

Co nie strzeże, nie wgląda w me sprawy (...)

Niech mi się nazbyt cnotliwą nie czyni (...)

Niech będzie gładką, żartem się nie brzydzi,

Dać się obłapić przy ludziach nie wstydzi.

Bo jeśli będzie czysta, bojaźliwa,

Dbała na sławę, zazdrosna, cnotliwa,

Do tej się serce moje nie przysiędzie;

(Brzydko i wspomnieć) - to już żoną będzie."

Hieronim Morsztyn natomiast pisze:

"Któż, oprócz ślepego,

Nie widział ślicznych świata tego pozorności?

Piękny jest. Ten dla człeka Bóg z swej wszechmocności

stworzyć raczył. (...)

Jakoż świata tego

Nie ma zażyć rozkoszy, gdy je jemu k woli

Stwórca nadał?"

Mamy tu zatem rozgraniczenie pomiędzy tym co cielesne a tym co duchowe.

Bardzo ciekawą nową techniką było wprowadzenie do poezji barokowej ogromnej ilości opisów wszelkich przedmiotów i odczuć a także przeżyć. Pisze się o urodzie, szczęściu, miłości. Większość twórców barokowych w swoich wierszach wykorzystuje i przytacza ogromną ilość opisów.

Przykładem tu będzie wiersz Hieronima Morsztyna:

"Śnieg nie jest tak biały,

Wosk nie tak piękny, chociaż jest wspaniały.

Ostry na palec dyjament włożyła,

Sama się złotą bindą otoczyła.

Ale to fraszki, lada co klejnoty,

Przy takim ciele fraszka kamak złoty"

H. Morsztyn

Równie wybitnym i doskonałym twórcą piszącym o miłości i jej wszelkich przejawach był genialny twórca barokowy Jan Andrzej Morsztyn.

Morsztyn był poeta, którego poezja prawie w całości poświęcona była miłości. Była to zarówno miłość cielesna i duchowa.

Miłość zmysłowa charakteryzowała się zmysłowością niezwykłością a także nosiła znamiona elegancji. Wszystko to związane było z epoką baroku. Idealna sztuka barokowa charakteryzowała się bowiem niezwykłością , oryginalnością a także była bardzo kunsztowna.

Miłość najczęściej wiąże się z obrazem kobiety. Podziw jej cielesnych kształtów. Natomiast w poezji Morsztyna mamy raczej analizę i ukazanie zmysłów, żądzy jaka włada mężczyzną w momencie obcowania z piękną kobietą.

Morsztyn przedstawia w swoich utworach ta grę zmysłów. Opis tej gry oparty jest na koncepcie. Polegają one na nowym zestawianiu słów, najczęściej na zasadzie na kontrastu. Bardzo ważne dla jego utworów jest także uzyskiwany efekt końcowy najczęściej jest to paradoks albo ironia.

Interpretacja wybranych utworów Morsztyna:

  • "Cuda miłości" - utwór ten zawiera mnóstwo pytań retorycznych, stawiane są one na początku utworu. Są one tak skonstruowane , że odnosimy wrażenie czegoś nielogicznego swoistego paradoksu. Podmiot liryczny poprzez te pytania dochodzi do wniosku, że nie ma serca, a mimo to żyje: " Jak żyję, serca już nie mając?".

Podmiot liryczny mówi , że nie żyje a mimo to odczuwa ból. Podobnie jest z płaczem i ze łzami. Płacze a łzy pozostają wciąż mokre.

Te dwa elementy płacz i ogień mają w tym utworze znaczenie symboliczne. Płacz to odzwierciedlenie stanu psychicznego jaki przezywa osoba nieszczęśliwie zakochana. Łzy i płacz to przede wszystkim niepewność i rozgoryczenie jakie wywołuje w nim miłość.

Natomiast ogień jest symbolem uczuć jakie miotają podmiot liryczny. Jego uczucia są bowiem trudne do ugaszenia i są także bardzo żywiołowe.

Morsztyn sądzi że nie da się obronić przed uczuciami rozumem. Jeśli zaczniemy się w ten sposób bronić jeszcze szybciej wpadniemy w jej sidła.

  • "Do trupa"- podobnie jak wcześniejszy utwór ten także oparty jest na wywodzie podmiotu lirycznego. Zwraca się on do trupa używając słów: " ty nic nie czujesz, ja cierpię srodze".

W utworze tym mamy zestawione cechy które określają podobieństwa między osoba nieszczęśliwie zakochaną, a trupem. Podmiot liryczny porównuje się wręcz do trupa: " Leżysz zabity i jam też zabity; Ty -strzałą śmierci, ja strzałą miłości"

Żałobne płótno przykrywa ciało trupa natomiast nieszczęśliwie zakochany zakryty chodzi ciemnością i rozpaczą jaka na niego spada. Ponad to obie postacie nie mogą już w swoim życiu dokonać.

Po zestawieniu podobieństw tych dwóch postaci Morsztyn zestawia różnice jakie pomiędzy nimi są.

Postać trupa określona jest symbolem spokoju, nie przeżywającą już bólu. Zakochany natomiast cierpi, płacze, wzdycha za ukochaną osobą . Uczucia ciągle nim targają nie potrafi tego ognia jaki ma w sobie niczym pokonać.

Próba definiowania miłości przez Morsztyna to wartość przede wszystkim ziemska. Miłość nie jest wieczna, przemija jak wszystko inne co jest na ziemi.

By zdefiniować miłość sięga Morsztyn jedynie do uczuć a nie do filozofii a nie do nauki.

Morsztyn uchodził za mistrza konceptu barokowego. Jeśli chodzi o zestawienie osoby trupa i zakochanego to jest to niesamowity ale jakże nowoczesny przykład takiego konceptu.

Jeśli chodzi o formę utworów Morsztyna to jest ona dla poety bardzo ważna w dodatku w pewnym stopniu podporządkowuje sobie treść.

Cytat wiersza Jana Andrzeja Morsztyna "Do tejże" :

"Piersi twe nie są piersi, lecz nieba surowy

kształt, który wolę naszą zabiera w okowy"

Na zakończenie warto zwrócić uwagę na fakt , że w baroku królującym hasłem i mottem była przemijalność i marność. To samo tyczyło się miłości uważano, że z czasem przeminie.