Epoka baroku

Barok jest epoką sprzeczności i różnic. Najczęściej spotykane różnice:

- różnice religijne i społeczne między stanem chłopskim a szlachtą

Jednostka w epoce baroku jest najczęściej rozdarta. Pogodzona z przemijaniem i marnością świata.

Poszukuje rozwiązania zagadek bytu, śmierci i miłości (metafizyka)

Dwa odmienne nurty kulturowe:

    • ziemiański: patriotyzm; obrzędy ludowe pamiątki.

- dworski: popierający europejską kulturę, modę, sztukę

Obraz kobiety i znaczenie miłości w polskiej literaturze barokowej:

Kobieta - bardzo piękna, ma zazwyczaj dwa oblicza. Jest zmienna i niezrozumiała dla mężczyzny. Stanowi dla niego źródło cierpienia. ("Na oczy królewny" D. Naborowski)

Miłość - często jest to miłość nieszczęśliwa i tragiczna. Jest źródłem wiecznego cierpienia. Miłość może być także niezrozumiała, cudowna. ("Do trupa" J. A. Morsztyn, "Cuda miłości" J. A. Morsztyn")

Jan Andrzej Morsztyn urodził się w roku 1613 zmarł w 1693. Uznany za twórcę poezji dworskiej. Był mistrzem konceptu. A także określany mianem polskiego marinisty. Często o jego utworach zwykło się mówić błaha treść wyszukana forma.

W swoich utworach opisywał:

  • dworski flirt
  • dworską miłość
  • gry miłosne

Morsztyn był poeta, którego poezja prawie w całości poświęcona była miłości. Była to zarówno miłość cielesna i duchowa.

Miłość zmysłowa charakteryzowała się zmysłowością niezwykłością a także nosiła znamiona elegancji. Wszystko to związane było z epoką baroku. Idealna sztuka barokowa charakteryzowała się bowiem niezwykłością , oryginalnością a także była bardzo kunsztowna.

Miłość najczęściej wiąże się z obrazem kobiety. Podziw jej cielesnych kształtów. Natomiast w poezji Morsztyna mamy raczej analizę i ukazanie zmysłów, żądzy jaka włada mężczyzną w momencie obcowania z piękną kobietą.

Morsztyn przedstawia w swoich utworach ta grę zmysłów. Opis tej gry oparty jest na koncepcie. Polegają one na nowym zestawianiu słów, najczęściej na zasadzie na kontrastu. Bardzo ważne dla jego utworów jest także uzyskiwany efekt końcowy najczęściej jest to paradoks albo ironia.

Interpretacja wybranych utworów Morsztyna:

  • "Cuda miłości" - utwór ten zawiera mnóstwo pytań retorycznych, stawiane są one na początku utworu. Są one tak skonstruowane , że odnosimy wrażenie czegoś nielogicznego swoistego paradoksu. Podmiot liryczny poprzez te pytania dochodzi do wniosku, że nie ma serca, a mimo to żyje: " Jak żyję, serca już nie mając?".

Podmiot liryczny mówi , że nie żyje a mimo to odczuwa ból. Podobnie jest z płaczem i ze łzami. Płacze a łzy pozostają wciąż mokre.

Te dwa elementy płacz i ogień mają w tym utworze znaczenie symboliczne. Płacz to odzwierciedlenie stanu psychicznego jaki przezywa osoba nieszczęśliwie zakochana. Łzy i płacz to przede wszystkim niepewność i rozgoryczenie jakie wywołuje w nim miłość.

Natomiast ogień jest symbolem uczuć jakie miotają podmiot liryczny. Jego uczucia są bowiem trudne do ugaszenia i są także bardzo żywiołowe.

Morsztyn sądzi że nie da się obronić przed uczuciami rozumem. Jeśli zaczniemy się w ten sposób bronić jeszcze szybciej wpadniemy w jej sidła.

  • "Do trupa"- podobnie jak wcześniejszy utwór ten także oparty jest na wywodzie podmiotu lirycznego. Zwraca się on do trupa używając słów: " ty nic nie czujesz, ja cierpię srodze".

W utworze tym mamy zestawione cechy które określają podobieństwa między osoba nieszczęśliwie zakochaną, a trupem. Podmiot liryczny porównuje się wręcz do trupa: " Leżysz zabity i jam też zabity; Ty -strzałą śmierci, ja strzałą miłości"

Żałobne płótno przykrywa ciało trupa natomiast nieszczęśliwie zakochany zakryty chodzi ciemnością i rozpaczą jaka na niego spada. Ponad to obie postacie nie mogą już w swoim życiu dokonać.

Po zestawieniu podobieństw tych dwóch postaci Morsztyn zestawia różnice jakie pomiędzy nimi są.

Postać trupa określona jest symbolem spokoju, nie przeżywającą już bólu. Zakochany natomiast cierpi, płacze, wzdycha za ukochaną osobą . Uczucia ciągle nim targają nie potrafi tego ognia jaki ma w sobie niczym pokonać.

Próba definiowania miłości przez Morsztyna to wartość przede wszystkim ziemska. Miłość nie jest wieczna, przemija jak wszystko inne co jest na ziemi.

By zdefiniować miłość sięga Morsztyn jedynie do uczuć a nie do filozofii a nie do nauki.

Morsztyn uchodził za mistrza konceptu barokowego. Jeśli chodzi o zestawienie osoby trupa i zakochanego to jest to niesamowity ale jakże nowoczesny przykład takiego konceptu.

Jeśli chodzi o formę utworów Morsztyna to jest ona dla poety bardzo ważna w dodatku w pewnym stopniu podporządkowuje sobie treść.

Daniel Naborowski poeta urodzony w roku 1573 zmarł 1640.

W utworach Naborowskiego obok idealnej formy mamy także doskonały dobór treści. Poruszane w wierszach problemy mają charakter filozoficznych rozważań. Poruszane tematy:

  • życie aspekty kruchości i przemijania
  • kim jest człowiek
  • czym jest czas

Najbardziej ciekawym wierszem Naborowksiego jest wiersz pt. "Krótkość żywota". Mamy tu sedno filozoficznego problemu przemijania. Charakterystyka stylu wierszy Naborowskiego:

  • zdania krótkie
  • uderzają w sedno sprawy

Definicja ludzkiego bytu " Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi. Oto skrót naszego indywidualnego życia: "dźwięk, cień, dym, wiatr, głos, punkt" .

Utwór " Cnota grunt wszystkiemu" - skonstruowany jest na anaforach- słowa to nic W zakończeniu mamy pointę. Ukazuje poeta w tym utworze opis słodyczy życia .Utwór kończy się przemyśleniem że jedyna wartą rzeczą w świecie jest cnota , wierność zasadom i wierze w Boga.

W wierszu "Do Anny" stwierdza że jedyna i trwałą rzeczą jest miłość. Następuje w tym wierszu nagromadzenie opisów innych nietrwałych zjawisk i rzeczy w tym celu by czytelnik przyznał poecie rację że

"Czasowi zgoła wszytko na świecie hołduje.

Szczyra miłość ku tobie, Anno (...) nigdy nie ustanie".

"Na oczy królewny angielskiej" to wiersz z opis niesamowitych oczu królewny za pomocą porównań i epitetów:.

Przykłady:

oczy - pochodnie - gwiazdy - słońca - nieba - bogowie

pochodnie - płonne, ciepłe, iskrzące

gwiazdy - dalekie, zimne, jasne, błyszczące, świecące,

słońce - gorące, ogromne, promieniste, palące.

nieba - niebiańskie, błękitne, lazurowe, pogodne, przejrzyste.

bogowie - boskie, władcze.

Bez wątpienia w epoce baroku najbardziej popularny tematem była miłość, marność i przemijanie. Sporo było także utworów ukazujących postać kobiety, choć ta najczęściej była wykorzystywana w malarstwie niż w literaturze.