Swoją prace zacznę od zamieszczenia słów Pascala:
"Żeglujemy po szerokim przestworzu, wciąż niepewni i chwiejni, popychani od jednego do drugiego krańca (...), Słowa te oddają najpełniej wyraz sytuacji człowieka żyjącego w epoce baroku. Szuka on stałego oparcia w życiu. Nie wie jaką postawę wybrać by osiągnąć szczęście. Ten świat w przeciwieństwie do renesansu ulega rozbiciu i panuje w nim strach i lęk. W literaturze i sztuce zaczynają się pojawiać nowe motywy. przemijanie, czas, śmierć nicość.
Motyw vanitas wywodzi się z Biblii. Zawarty jest w Księdze Kocheleta. Z tej księgi pochodzi werset : "Marność nad marnościami i wszystko marność".
Kohelet był biblijnym mędrcem, który zakwestionował następujące wartości jakie odnalazł w życiu człowieka. Zalicza do nich pracę, bogactwo, mądrość, radość życia. Po analizie tych wartości doszedł do wniosku że wszystkie one przeminą. Wszystko ma swój czas i kiedyś się skończy.
Jeśli chodzi o motyw czasu to jest on bardzo popularny w baroku.
Często wyrażany był jako postać Saturna. Saturn ten trzymał w ręce dwa rekwizyty. Sierp i wąż , który kąsa swój ogon. Epitet dotyczący baroku to epoka zegarów.
Jeśli chodzi o twórców w twórczości których mamy ukazany ten motyw to przede wszystkim trzeba tu wymienić Daniela Naborowskiego.
"Z czasem wszystko przemija, z czasem bieżą lata,
Z czasem państw koniec idzie, z czasem tego świata. (...)
Z czasem noc dniowi, dzień zaś nocy ustępuje,
Czasowi zgoła wszystko no świecie hołduje."
Ten cytat najpełniej oddaje to co interesowało Naborowksiego. Należy on do tych twórców którzy zafascynowani są przemijaniem. Przyglądając jego poezję nawiązanie do Księgi Koheleta: i jednego z jej motywów vanitas vanitatum. Pokazuje że jeśli będziemy zachowywać w życiu cnotę i umiar to nasza marność i przemijanie będzie po prostu fraszką. - "fraszką śmierć i trwoga". Daje temu wyraz w wierszu pt. "Krótkość żywota". Krótkość znikomość swojego życia zobrazował Naborowski zestawiając szereg jednosylabowych dźwięków: "Dźwięk, cień, dym, wiatr, głos, punkt - żywot ludzi słynie",.
Wszystkie te słowa kojarzą się nam przede wszystkim z ulotnością i nietrwałością.
Takie właśnie ulotne niepewne i krótkie jest nasze życie. Życiem tym rządzi "lotny" czas. Naborowski nasze ziemskie bytowanie nazywa "czwarta część mgnienia" lub "kolebka grobem". |
Innym utworem tym razem erotykiem jest wiersz "Do Anny". Skonstruowany jest on na anaforze. Inne środki stosowane w wierszu to koncept i nagromadzenie. Celem tych środków jest uzyskanie efektu przemijania, i marności. Jedyna rzecz która jest nieprzemijająca jest to uczucie. Dla Daniela Naborowskiego prawdziwą najtrafniejszą i najlepsza filozofia jest filozofia stoicka. Gdy stajemy w obliczu śmierci dobra ziemskie o które zabiegaliśmy staja się po prostu bez wartości, jedyna rzeczą wartą zabiegania jest cnota. Dzięki niej nasz umysł osiągnie upragnioną harmonię. Tu poniżej cytat pochodzący z tego utworu:
"Fraszki to wszystko, cokolwiek myślemy,
Fraszki to wszystko, cokolwiek czyniemy;
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy"
Zamieszczony powyżej cytat można powiązać także z wierszami Jana Kochanowskiego , który szczęścia szukał w filozofii stoickiej.
Daniel Naborowski bardzo często korzysta także z myśli filozofa Pascala. Wykorzystuje w swoich wierszach jego metafory dotyczące człowieka i życia. Oto przykłady tych metafor "człowiek to okręt na niepewnym morzu", inny przykład "człowiek jest trzciną, ale trzciną myślącą".
Mimo to ocena istnienia i życia nie skłania poety do negatywnej i pesymistycznej postawy. Naborowski, odnajduje podobnie jak biblijny Kohelet panującą w tym wszystkim prawidłowość. Ta prawidłowość to - "świat hołduje marności". Świat urządzony został przez Boga. Dlatego też należy zachować w swoim życiu rozum, umiar rozsądek i cnotę. "Miłujmy i żartujmy, żartujmy i miłujmy Lecz pobożnie, uczciwie".
W wierszu pt. "Cnota grunt wszystkiemu" opowiada o rzeczach jakie są dla nas ludzi. Naborowski uważa że wszystko jest dla nas zarówno miłość, radość, a także bogactwa, władza, uroda. Naborowski nakłania czytelnika by jak najbardziej korzystać z tych dó.br ale przestrzega że w tym wszystkim trzeba zachować umiar.
Kolejny wiersz pt. "Błąd ludzki" ukazuje nam nasze życie , które składa się z różnych błędów przez nas popełnianych. W tym także odnajduje porządek i dzieło Boga poeta.
"Tak chce Bóg mieć; przeklęctwo przeciwić się Jemu. Przeto też nic nie przydaj, nic nie ujmuj temu".
Postawa Daniela Naborowksiego jest zupełnie inna i bardzo różna od postawy innego ale równie wybitnego poety baroku Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.
Dla Sępa Szarzyńskiego życie jawi się jako nieustanna walka jaką wiedziemy z szatanem. Walka ta toczy się pomiędzy duszą a naszym ciałem. Sęp Szarzyński proponuje przezwyciężenie tej walki poprzez miłość. Należy żyć pełnią życia ale pamiętając o Bogu i Jego przykazaniach.