Głównym nurtem epoki baroku jest nurt dworski. Nurt ten rozwijał się przeważnie na dworkach magnackich a przede wszystkim na dworze królewskim. Jej najbardziej wybitnymi twórcami są Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski. Ich poezja nawiązywała bardzo często i chętnie do twórczości włoskiego poety Giambattisty Marina. Celem i nadrzędną zasadą poezji dworskiej jest zaskakiwanie i szokowanie czytelnika. Była pisana dla zabawy i pokazania swojego talenty i mistrzostwa pióra.

W poezji okresu baroku można wyróżnić dwa charakterystyczne wzory kultury: reprezentowany przez W. Potockiego, J. Ch. Paska - nurt tzw. ziemiański, i tzw. dworski, którego przedstawicielami byli: J. A. Morsztyn, D. Naborowski. Miłość i towarzystwo stanowią główną tematykę wierszy Morsztyna. Charakterystyczne dla jego poezji jest bogactwo i różnorodność środków wyrazu oraz humor i pomysły. W sposób mistrzowski autor korzysta z takich środków wyrazu jak: wysmakowane epitety, metafory, hiperbole i antytezy.

W wierszu "Niestatek" przez podmiot liryczny zestawione są dwa obrazy-portrety, spośród których w pierwszym - ukazującym urodę i życie w pełni rozkwitu - przeważa bogactwo metaforyki (np. ogień, złoto, perły…), natomiast ze sobą dwa obrazy-portrety, zaś drugi - dwubarwny (motyw rozpadu i śmierci, biel i czerń) - kontrastuje zasadniczo z pierwszym. Portrety kobiety zestawione w taki sposób sugerują z jednej strony grę z uczuciem oraz nastrój dworskiej zabawy, z drugiej - zmienność uczuć, będącą wynikiem kaprysu.

W sonecie "Do trupa. Sonet" poeta porównuje trupa i zakochanego człowieka. W pierwszej części utworu mamy poszukiwania przeciwieństw poprzez próbę identyfikowania podmiotu lirycznego z trupem, natomiast w drugiej spokój trupa poeta zestawia z cierpieniami osoby zakochanej. Utwór pointuje stwierdzenie - los nieboszczyka jest gorszy niż zakochanego.

W "Cuda miłości" poeta korzysta z antytezy, czyli zestawienia na zasadzie przeciwieństw, cierpień, które przeżywa zakochany nie mogący uwolnić się od uczucia. Pointa utworu brzmi: od miłości nie ma drogi ucieczki, a wszelka obrona również przy pomocy rozumu bywa nieskuteczna.

W utworze "Nadgrobek Perlisi" poeta w wyrafinowany sposób pokazuje zalety psa i rozpaczającego po nim właściciela, wykorzystując w tym celu parodię wymyślnych epitafiów na nagrobkach.

Poeta Daniel Naborowski był twórcą pisał epitafiów, fraszek i trenów. Początkowo lubił korzystać w swej twórczości z barokowych konceptów i słownych igraszek. W twórczości późniejszej ulegał elegijnym i sielankowym nastrojom, a także rozsławiał uroki życia ziemiańskiego, np. w utworach: "Marność", "Krótkość żywota", "Do Anny", "Cnota grunt wszystkiemu".

Dokładna analiza twórczości poetów:

Jan Andrzej Morsztyn

Jan Andrzej Morsztyn urodził się w roku 1621, a zmarł w roku 1693. Początkowo był Arianinem, przeszedł jednak na katolicyzm. Był osobą niezwykle sprytną i zręczną. Umożliwiło mu to szybki awans zawodowy i polityczną karierę. Najwięcej czasu spędzał na dworze króla Jana Kazimierza.

Morsztyn należał do twórców salonowych, bowiem w swoich dziełach nie porusza zagadnień poważnych, nie dokonuje refleksji filozoficznych tylko opisuję atmosferę salonów, a także zamiłowanie do flirtów.

Mimo poruszania tematów błahych i prostych jego twórczość jest bardzo kunsztowna. Stosuje w wierszach Morsztyn następujące środki i gatunki literackie:

  • przenośnia
  • porównania
  • wyliczenia
  • powtórzenia
  • stopniowanie
  • kontrast
  • paradoks

Utwory Jana Andrzeja Morsztyna zebrane zostały przez samego poetę w dwa zbiory. Pierwszy nosi tytuł "Kanikuła albo psia gwiazda". Drugi zatytułowany jest "Lutnia".

W zbiorach tych przeważa tematyka miłosna. Nie jest to tylko wyznawanie uczuć ale także naśladowanie dworskiego pełnego humoru i elegancji flirtu.

Morsztyn był poeta, którego poezja prawie w całości poświęcona była miłości. Była to zarówno miłość cielesna i duchowa.

Miłość zmysłowa charakteryzowała się zmysłowością niezwykłością a także nosiła znamiona elegancji. Wszystko to związane było z epoką baroku. Idealna sztuka barokowa charakteryzowała się bowiem niezwykłością , oryginalnością a także była bardzo kunsztowna.

Miłość najczęściej wiąże się z obrazem kobiety. Podziw jej cielesnych kształtów. Natomiast w poezji Morsztyna mamy raczej analizę i ukazanie zmysłów, żądzy jaka włada mężczyzną w momencie obcowania z piękną kobietą.

Morsztyn przedstawia w swoich utworach ta grę zmysłów. Opis tej gry oparty jest na koncepcie. Polegają one na nowym zestawianiu słów, najczęściej na zasadzie na kontrastu. Bardzo ważne dla jego utworów jest także uzyskiwany efekt końcowy najczęściej jest to paradoks albo ironia.

Interpretacja wybranych utworów Morsztyna:

  • "Cuda miłości" - utwór ten zawiera mnóstwo pytań retorycznych, stawiane są one na początku utworu. Są one tak skonstruowane , że odnosimy wrażenie czegoś nielogicznego swoistego paradoksu. Podmiot liryczny poprzez te pytania dochodzi do wniosku, że nie ma serca, a mimo to żyje: " Jak żyję, serca już nie mając?".

Podmiot liryczny mówi , że nie żyje a mimo to odczuwa ból. Podobnie jest z płaczem i ze łzami. Płacze a łzy pozostają wciąż mokre.

Te dwa elementy płacz i ogień mają w tym utworze znaczenie symboliczne. Płacz to odzwierciedlenie stanu psychicznego jaki przezywa osoba nieszczęśliwie zakochana. Łzy i płacz to przede wszystkim niepewność i rozgoryczenie jakie wywołuje w nim miłość.

Natomiast ogień jest symbolem uczuć jakie miotają podmiot liryczny. Jego uczucia są bowiem trudne do ugaszenia i są także bardzo żywiołowe.

Morsztyn sądzi że nie da się obronić przed uczuciami rozumem. Jeśli zaczniemy się w ten sposób bronić jeszcze szybciej wpadniemy w jej sidła.

  • "Do trupa"- podobnie jak wcześniejszy utwór ten także oparty jest na wywodzie podmiotu lirycznego. Zwraca się on do trupa używając słów: " ty nic nie czujesz, ja cierpię srodze".

W utworze tym mamy zestawione cechy które określają podobieństwa między osoba nieszczęśliwie zakochaną, a trupem. Podmiot liryczny porównuje się wręcz do trupa: " Leżysz zabity i jam też zabity; Ty -strzałą śmierci, ja strzałą miłości"

Żałobne płótno przykrywa ciało trupa natomiast nieszczęśliwie zakochany zakryty chodzi ciemnością i rozpaczą jaka na niego spada. Ponad to obie postacie nie mogą już w swoim życiu dokonać.

Po zestawieniu podobieństw tych dwóch postaci Morsztyn zestawia różnice jakie pomiędzy nimi są.

Postać trupa określona jest symbolem spokoju, nie przeżywającą już bólu. Zakochany natomiast cierpi, płacze, wzdycha za ukochaną osobą . Uczucia ciągle nim targają nie potrafi tego ognia jaki ma w sobie niczym pokonać.

Próba definiowania miłości przez Morsztyna to wartość przede wszystkim ziemska. Miłość nie jest wieczna, przemija jak wszystko inne co jest na ziemi.

By zdefiniować miłość sięga Morsztyn jedynie do uczuć a nie do filozofii a nie do nauki.

Morsztyn uchodził za mistrza konceptu barokowego. Jeśli chodzi o zestawienie osoby trupa i zakochanego to jest to niesamowity ale jakże nowoczesny przykład takiego konceptu.

Jeśli chodzi o formę utworów Morsztyna to jest ona dla poety bardzo ważna w dodatku w pewnym stopniu podporządkowuje sobie treść.

Daniel Naborowski poeta urodzony w roku 1573 zmarł 1640. W utworach Naborowskiego obok idealnej formy mamy także doskonały dobór treści. Poruszane w wierszach problemy mają charakter filozoficznych rozważań. Poruszane tematy:

  • życie aspekty kruchości i przemijania
  • kim jest człowiek
  • czym jest czas

Najbardziej ciekawym wierszem Naborowksiego jest wiersz pt. "Krótkość żywota". Mamy tu sedno filozoficznego problemu przemijania. Charakterystyka stylu wierszy Naborowskiego:

  • zdania krótkie
  • uderzają w sedno sprawy

Definicja ludzkiego bytu " Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi. Oto skrót naszego indywidualnego życia: "dźwięk, cień, dym, wiatr, głos, punkt" .

Utwór " Cnota grunt wszystkiemu" - skonstruowany jest na anaforach- słowa to nic W zakończeniu mamy pointę. Ukazuje poeta w tym utworze opis słodyczy życia .Utwór kończy się przemyśleniem że jedyna wartą rzeczą w świecie jest cnota , wierność zasadom i wierze w Boga.

Według poezji Naborowskiego życie człowieka jest niezwykle ulotne i przemijające. Jedynym sensem i celem życia człowieka winno być życie w zgodzie z dekalogiem chrześcijańskim. Takie życie daje jedynie pocieszenie w związku z ulotnością i marnością naszego ziemskiego bytu. Innym także znanym utworem jest wiersz pt. "Krótkość żywota". Tematem tego utworu jest tytułowa krótkość żywota, a także chęci i poszukiwania sensu życia. Charakter tego utworu jest niezwykle pesymistyczny i smutny. Naborowski ponad to w swoich utworach sięga do Starego Testamentu. Motywem przewodnim staję tutaj Księga Kohleta- i pochodzące z niej motywy vanitas. Słynne słowa pochodzące z tej księgi które bez wątpienia określają nasze ludzkie i ziemskie życie brzmią następująco: "vanitas vanitatum et omnia vanitas". Są to motywy obecne także w twórczości innych poetów epoki baroku. Ale problemami egzystencjalnymi zajmował się także człowiek nie tylko poeta. Szukał on odpowiedzi na nurtujące go pytania. W twórczości Naborowski wykorzystywał oprócz religii także dzieła znanego filozofa tej epoki Błażeja Pascla.

Przyglądając się poezji Daniela Naborowskiego odnajdujemy wielkie podobieństwo w doborze tematów i poruszanych problemów. Przykładowym wierszem może tu być wiersz pod tytułem "Marność" . Nawiązuje w nim do Księgi Koheleta: i jednego z jej motywów vanitas vanitatum. Pokazuje że jeśli będziemy zachowywać w życiu cnotę i umiar to nasza marność i przemijanie będzie po prostu fraszką. - "fraszką śmierć i trwoga". "Krótkość żywota" to kolejny utwór Daniela Naborowskiego . Życie ukazane w tym wierszu jest niczym innym jak dźwiękiem , wiatrem, cieniem i błyskiem.. Mówi o życiu że jest tak krótkie że może być nawet "czwartą część mgnienia".

Innym utworem tym razem erotykiem jest wiersz "Do Anny". Skonstruowany jest on na anaforze. Inne środki stosowane w wierszu to koncept i nagromadzenie. Celem tych środków jest uzyskanie efektu przemijania, i marności. Jedyna rzecz która jest nieprzemijająca jest to uczucie. Dla Daniela Naborowskiego prawdziwą najtrafniejszą i najlepsza filozofia jest filozofia stoicka. Gdy stajemy w obliczu śmierci dobra ziemskie o które zabiegaliśmy staja się po prostu bez wartości, jedyna rzeczą wartą zabiegania jest cnota. Dzięki niej nasz umysł osiągnie upragnioną harmonię.