Raj jest miejscem pełnym szczęśliwości, które obfituje w dobra i w szczególnie sprzyjające do życia warunki. Zazwyczaj, do raju, szły po śmierci dusze ludzi dobrych i sprawiedliwych za życia.
W mitologii greckiej była to Wyspa Błogosławionych. Kiedy dusza zbliżała się do tej krainy ogarniało ją cudowne powietrze, pachnące najbardziej szlachetnymi kwiatami. Płynęły tam niezwykle czyste rzeki, lekkie wiatry potrącały gałęzie drzew, które pod ich wpływem wygrywały czarowną pieśń. Pośrodku wyspy znajdowało się miasto błogosławionych. Całe zrobione było ze złota, bruk natomiast wykonany był z kości słoniowej, świątynie z berylu, a ołtarze z ametystu. Dookoła płynęła rzeka wonnych olejków, a całe miasto otoczone było szmaragdowym murem. Panowała tam wieczne wiosna, a kwiaty i drzewa nigdy nie więdły. Mieszkańcy wyglądali jak nieuchwytne, nikłe postaci. Nosili odzienie utkane z purpurowej pajęczyny. Życie upływało im na ucztach i zabawach. Miejscem, na którym odbywały się biesiady, było Pole Elizejskie. Jak pisze Jan Parandowski:
Jest to prześliczna łąka, otoczona gęstym lasem przeróżnych drzew rzucających cień na biesiadników, gdy leżą na sofach z kwiatów. Dokoła sali biesiadnej stoją olbrzymie drzewa z najprzeźroczystszego kryształu, a rosną na nich czarki z winem rozmaitego kształtu i wielkości. Słowiki i inne śpiewaki leśne, unoszące się ponad nimi, zasypują ich, niby śniegiem, kwieciem, które zbierają swymi dzióbkami na sąsiednich łąkach.
W dobie średniowiecza powoływano się przede wszystkim na biblijne wyobrażenie pierwotnego szczęścia człowieka, czyli ogród Eden, w którym żyli i z którego zostali wygnani Adam i Ewa. Raj biblijny był także miejscem zbawionych dusz po śmierci, które znajdowało się w niebie. Niebo było siedzibą Boga: Pan na niebie postawił stolicę swoją (Psalm 102).
Dante Aligieri w Boskiej Komedii umieścił Raj na planetach. Było to miejsce szczęścia i radości, wyjaśniało ludzkiemu umysłowi podstawowe prawdy wiary. Dante podróżował po Raju w towarzystwie Beatrice. Na poszczególnych planetach umieszczone zostały duchy zmarłych wielkich ludzi. Na przykład na Słońcu przebywał Tomasz z Akwinu, a na Jowiszu święty Benedykt. W niebie dziewiątym znajdowali się aniołowie, a w Empireum Beatrice opuściła Dantego, a przewodnictwo w dalszej wędrówce przejął Bernard z Clairvaux. Poeta dotarł do ostatecznego celu wędrówki i dane mu było oglądać oblicze Boga.
Raj w literaturze to jednak nie tylko miejsce, do którego trafiają dusze po śmierci. To także zakątek na ziemi, w którym panuje harmonia z naturą, wieczna sielanka oraz dobrobyt. Taki wizerunek raju na ziemi, swoistej Arkadii opisywał już Mikołaj Rej w Żywocie człowieka poczciwego, gdzie zachwalał uroki i "pożytki" życia w przestronnym i dostatnim gospodarstwie szlacheckim. Podobnie Jan Kochanowski w Pieśni świętojańskiej o Sobótce, w której wychwala życie na wsi, które zapewnia dostatek: Wtenczas gościu bywaj u mnie, / Kiedy wszystko najdziesz w gumnie. Również przedstawiciele barokowej poezji ziemiańskiej, jak Wacław Potocki czy Wespazjan Kochowski, cenili życie w wiejskim dworze szlacheckim i przyrównywali je do arkadyjskiej krainy szczęśliwości.
Motyw Raju niezwykle obszernie poruszył angielski poeta John Milton w swych religijno - filozoficznych eposach Raj utracony i Raj odzyskany.
Biblijny ogród Eden stanowił inspirację dla wielu twórców. Motyw ten wykorzystał chociażby Mark Twain w Pamiętnikach Adama i Ewy, w których przedstawił odczucia i rodzącą się miłość pomiędzy pierwszymi rodzicami.
Raj w literaturze jest miejscem idealnym, do którego człowiek dąży przez cale życie. Może go odnaleźć na ziemi i cieszyć się jego pięknem i spokojem. Niemal każdy marzy o miejscu idealnym, pełnym spokoju, piękna, mądrości i dostatku. Wiara w istnienie takiej szczęśliwej krainy, która jest czasem zupełnym przeciwieństwem, pełnego zmagań życia na ziemi, pomaga nadać mu sens. Niemalże każda religia i każda mitologia posiada swoje własne wyobrażenie życia po śmierci. Jednakże prawie każda z nich zakłada, że mądrzy, dobrzy i sprawiedliwi dostąpią szczęścia w Raju, krainie w której nie ma miejsca na zło i głupotę.
