Biblia jest kolebką naszej kultury, to również księga święta, która jest skarbnicą informacji na temat świata chrześcijańskiego, egzystencji człowieka. Przypowieści, które się w niej znajdują pełne są wątków, postaci i zdarzeń, mających duże znaczenie w rozwoju i naszej tradycji, ale także języka. Biblia jest wyznacznikiem moralnym; do niej odwołuje się artyści, malarze, rzeźbiarze. W niej właśnie szukają inspiracji. Nie jest w ogóle możliwe zrozumienie europejskiej sztuki i literatury, gdy nie zna się Biblii. Nasza kultura jest związana z Biblią przez bardzo silne więzy. To właśnie będzie przedmiotem tego wypracowania. Pisma Święte jest najważniejszym tekstem na świecie. Czas jej powstawania był bardzo długi, bo kilka wieków. Jest przetłumaczona na wszystkie języki.
Współcześni ludzi czerpali z Biblii mnóstwo wyrazów i zwrotów, które przeszły do języka, używanego na co dzień. Są to np. różne związki frazeologiczne, takie jak: "hiobowe wieści", czyli straszne wiadomości, "umywanie rąk", czyli nie branie odpowiedzialności za niewdzięczną pracę, "syn marnotrawny", "słup soli", czyli wielkie zdumienie, "Sodoma i Gomora", czyli wielki bałagan, rozpusta. Te zwroty bardzo często funkcjonują w języku. Do powszechnego użycia przeszły również imiona postaci biblijnych. Są one bardzo popularne i świadczą o dużej oryginalności, na którą jest przecież teraz duża moda. To imiona tradycyjne, ale imiona powszechnie znane we wszystkich językach.
Biblia w znacznej mierze ukształtował kulturę europejską. Nasza tradycja ma jednak dwa zasadnicze i bardzo cenne źródła - Biblię właśnie oraz kulturę świata antycznej Grecji i Rzymu. Z Biblii wynika przeświadczenie o tym, że jest jeden Bóg. Nazywamy to monoteizmem. Religia starożytnych Greków była politeistyczna, czyli miała wielu bogów. Dziś nie wyznaje się jednak wiary w bogów z mitologii antycznej. Chrześcijaństwo rozpadło się już przed wiekami na kilka odrębnych kościołów - prawosławie, protestantyzm, kościół rzymsko - katolicki. Łączy je jednak wiara w Biblię, jako księgę święta. Podaje ona wzory do naśladowania.
Kulturę cywilizowanego świata tworzy przede wszystkim zrąb zasad moralnych, którymi kierują się ludzie w swoim życiu. Wiąże się z tym inteligencja, estetyka, ale też fizyczność człowieka. Potem w skład kultury wschodzi twórczość artystyczna człowieka, sztuka i jej przejawianie się w życiu oraz jej przekazywanie i rozumienie. Biblia jest fundamentem wiary, dzięki niej wiemy, jak odróżnić dobre od złego, jak żyć pośród innych ludzi, nie wyrządzając im krzywdy, uczy poszanowania i miłości.
Biblia pokazuje, jak patrzeć na otaczający nas świat oczyma wiary, jak traktować człowieka, żyjącego z nami, aby poczuł się jak nasz przyjaciel. Uczy tolerancji i poszanowania dla inności. Biblia dała początek życiu indywidualnemu, ale też społecznemu. Największą wartością Biblii jest Bóg, ale też człowiek, które nie jest przedstawiony jako przedmiot, ale jako istota, mająca swoje uczucia i przemyślenia. Bóg wiąże z człowiekiem wielkie nadzieje, dlatego stworzył dla niego cały świat i pozwolił mu w nim żyć, korzystać z niego.
Biblijny Dekalog jest podstawą całej etyki i wszystkich później opracowanych kodeksów świata. Właściwie ciężko sobie wyobrazić jakieś prawo współczesne, które by w mniejszym lub większym stopniu nie nawiązywało do Pisma Świętego. Od samego początku Dekalog stał się inspiracją do tworzenia systemów prawnych obowiązujących w różnych krajach, które często miały swoje inne święte księgi. Tak jest z kodeksem Hammurabiego.
Biblia jest także kolebką filozofii. Z niej bierze początek zarówno idealizm, jak i materializm. Niektórzy popierają to stwierdzenie, inni negują. Moim zdaniem jest w tym jednak trochę prawdy. Tematem Biblii jest egzystencja człowieka, jej sens; natura człowieka, która jest taka sama, niezależnie od wieków. Odmienne są tylko okoliczności, ale ludzie przecież cały czas moją podobne charaktery i cechy. Zachowują się podobnie w określonych sytuacjach; ważne jest dla nich zachowanie wartości, które ich uwznioślają i sprawiają, że staja się lepsi.
Z tego względu Biblia jest księgą mądrości. Przekazuje nam ona informacje o nas samych i zmusza do zainteresowania sprawami ostatecznymi. Można w niej szukać odpowiedzi na pytania o to, co robimy na ziemi, jaki jest cel naszego życia. Przedstawia nam Biblia postacie, które prezentują cechy bardzo uniwersalne, zawsze możemy je odnaleźć także u siebie i ludzi nas otaczających.
Warto też zwrócić uwagę na jeszcze inny aspekt istnienia Pisma Świętego - jest to przecież także dzieło literackie, niespotykanych walorach estetycznych. Dlatego tez stało się ono pierwowzorem dla późniejszej literatury. W Biblii znajdują się gatunki literackie, które zostały potem przeniesione do literatury. Należą do nich: hymny, przypowieści, psalmy, eposy, poematy, dialogi filozoficzne, listy, modlitwy, treny. Biblia to źródło natchnienia dla twórców literatury, ponieważ mogli w niej znaleźć prototypy wszystkich możliwych ludzkich zachowań. Literatura pełna jest analogii z Biblią; za pomocą jej wątków opisywany jest świat współczesny. Bardzo obrazowa jest np. opowieść o wieży Babel, symbolu zarozumiałości człowieka. Była ona wykorzystana w baroku przez Wacława Potockiego w "Gdzie rządców siłę, rządu mało", w którym czytamy: "Co było z pomieszanych języków w Babelu,/ To w Rzeczypospolitej z głów niezgodnych wielu".
Fakt, że jest to historia o wieży Babel nadal aktualna popierają wiersze polskich noblistów: Czesława Miłosza "Oeconomia divina" oraz Wisławy Szymborskiej "Na wieży Babel". Poecie zwracają naszą uwagą przede wszystkim na to, że ludzie stają się sobie coraz dalsi i nie mogą się ze sobą porozumieć. Wynikają coraz to nowe spory międzyludzkie i międzynarodowe. Współczesne wynalazki mają ten sam skutek, co wieża Babel.
Motywy biblijne wykorzystywane są przez wielkich poetów - Adama Mickiewicza, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Jana Kochanowskiego; sięga po nie Henryk Sienkiewicz, pisząc wspaniałą powieść o pierwszych chrześcijanach pt. "Quo vadis".
Biblia i jej postacie oraz motywy są bardzo dobrze widoczne w dziełach malarskich, rzeźbiarskich, architektonicznych. Na początku Michał Anioł, który jest autorem genialnie harmonijnej rzeźby "Dawid". Dawid to biblijny pogromca Goliata; "Mojżesz"; fresków w Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie, które przedstawiają sceny z Biblii. Sztuka biblijna jest bogata w przekaz ponadczasowy i przesłanie ogólnoludzkie, bardzo bogate w symbole.
Rembrandt jest autorem obrazu "Powrót syna marnotrawnego". To bardzo sugestywne dzieło, pełne ludzkich emocji. Widać na nim prawdziwą głębię, emanuje z niego siła. Rembrandt jest w tej kwestii nowatorem. Bardzo wyraziste są ręce ojca, którymi przytula do siebie swego syna. Gesty, wyraz twarzy, pokazują prawdziwe i intensywne uczucia człowieka - grzeszność, wyrzuty sumienia, skruchę, które odczuwa powracający syn, ale też wielka radość i ulgę w oczach ojca, który przebacza winy.
Listę artystów zainspirowanych tematyką biblijną, można by ciągnąć w nieskończoność, ale chyba nie o to tutaj chodzi. Wystarczy nadmienić, iż setki, ba, tysiące dzieł powstałych na przestrzeni wieków opartych na Biblii, świadczą o przeogromnym jej wpływie na kształtowanie sztuki.
Lista artystów, którzy nawiązywali do Biblii jest tak długa, że nie sposób ich wymieniać. Nie jest to najważniejsze. Powstały tysiące wspaniałych utworów i dzieł przez wszystkie lata rozwoju naszej kultury, które opierają się na Biblii. To potwierdza fakt, że ma ta księga na nas ogromny wpływ.
Mówiąc o obecności Biblii w sztuce, nie można zapomnieć o muzyce. Bardzo wiele utworów powstaje przecież w oparciu o nią. Szczególnie ciekawa dla twórców muzyki są psalmy, albo jako osobne utwory, albo jako całe ich zbiory. Taki właśnie zbiór stworzył Michał Gomółka, czy Jan Kochanowski ("Psałterz Dawidów"), który stworzył ich poetycki przekład. Warto wymienić jeszcze takie nazwiska jak Jan Sebastian Bach "Pasje wg św. Mateusza", msza, kantana kościelna; Mozart "Requiem", które są arcydziełami.
Należy koniecznie wspomnieć nazwisko Krzysztofa Pendereckiego, który jest sławny na całym świecie. Jest on kompozytorem "Psalmów Dawida" na chór mieszany i perkusję; sekwencji mszalnej "Stabat Mater", która jest oparta na wątkach z Pisma Świętego; "Pasji wg św. Łukasza" oraz innych. Często kompozycje muzyczne się gają do "Księgi Hioba", historii Kaina, tematem ich jest Izaak, Jezus i jego życie. Jak widać można wymienić bardzo wiele znanych utworów muzycznych, których tematy mają swe korzenie w Biblii.
Współcześnie również sięga się po Biblię, ale też można zauważyć pewną tendencje - nie przenosi się wątków biblijnych w ich czystej formie, ale raczej przetwarza się je i wykorzystuje ich przesłanie. Dowodzi tego np. współczesne kino: "Quo Vadis", "Dekalog" Kieślowskiego, motyw siedmiu grzechów, realizuje się bardzo współcześnie w filmie pt. "Siedem".
W podsumowaniu, chciałbym jeszcze raz przypomnieć wielką i doniosłą rolę jaką pełni w europejskiej kulturze Biblia. Jest to dzieło, które cały czas kształtuje duchową stronę życia człowieka. Jest ona wskazówką dla ludzi, którzy szukają swojej drogi i nie mają oparcia w świecie złudnych wartości, które proponuje świat współczesny. Biblia zawiera czasem ukryte odpowiedzi na pytania, które zadaje sobie każdy człowiek. Postacie z Biblii odzwierciedlają nasze wewnętrzne rozterki. Nasza kultura jest bardziej bogata w symbole dzięki tej księdze. Zdaniem Anny Kamieńskiej: "Gdyby spaliły się wszystkie książki świata, a została tylko Biblia - nic by się nie stało, lecz gdyby było odwrotnie - świat poniósłby ogromną, niewyobrażalną stratę."
Kończąc, chciałbym odwołać się słów, które należą do wielkiego autorytetu naszych czasów, Jana Pawła II, które zostały wypowiedziane przez niego w Gnieźnie 3 czerwca 1979 roaku:
"Chrzest, który w ciągu całego Millennium przyjmowały
Pokolenia naszych Rodaków, nie tylko wprowadzał
ich w tajemnicę Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa,
nie tylko czynił ich dziećmi Bożymi przez Łaskę,
ale znajdował stale bogaty rezonans w dziejach myśli,
w twórczości artystycznej, w poezji, muzyce,
dramacie, plastyce, malarstwie i rzeźbie."
