POJĘCIE MITU

MIT - "to powieść narracyjna, wyjaśniająca w postaci alegorycznej lub symbolicznej zjawiska natury lub życia ludzkiego, zgodnie z wierzeniami zawartymi w dawnych religiach. Bohaterami mitów są postacie obdarzone nadprzyrodzonymi cechami".

PODZIAŁ I FUNKCJA MITÓW

FUNKCJE MITÓW

- poznawcza - wyjaśniały niezrozumiałe zjawiska występujące w przyrodzie np. piorun, burza, sztorm, następstwo pór roku,

- światopoglądowa - przekazywały zasady religijne

- sakralna - utrwalały wzorce rytuałów obrzędowych

PODZIAŁ MITÓW

- teogoniczne - wyjaśniały pochodzenie bogów,

- kosmogoniczne - wyjaśniały powstanie świata

- antropogeniczne - przedstawiały rodowód człowieka,

- genealogiczne - ukazywały historię rodów, np., rodu Labdakidów.

POWSTANIE ŚWIATA WEDŁUG MITÓW

Na początku był Chaos. Otchłań, bezkształtna masa, mieszaniny powietrza, ognia, wody i ziemi. Powstał Dzień, a wraz z nim Jasność, oraz Noc, i Ciemność. Wyłoniła się także Gaja, czyli Ziemia, w otoczeniu Eteru. Powstał także Uranos, czyli Niebo i Tartaros, czyli Podziemie. Były one bogami i żywiołami. Wyłonił się także Eros, przyczyna sprawcza wszelkiego rozwoju i rozmnażania.

Gaja, zroszona deszczem, który zesłała Uranos, zrodziła roślinność i zwierzęta. Strugi ulewnego deszczu wypełniły doliny. Tak powstały rzeki, jeziora i morza. Boska para miała również dzieci. Były to sturękie olbrzymy, cyklopi, którzy mieli jedno oko pośrodku czoła, a także sześciu tytanów i sześć tytani. Widząc, jakie Gaja zrodziła potwory, Uranos, strąca je do Tartaru. Uratował się tylko Kronos. Zranił on swego ojca sierpem i pozbawił tronu. Z krwi Uranowa, powstały Erynie boginie zemsty. Powstało także pokolenie gigantów i nimf. Rea, była żoną Kronosa. Bóg połykał dzieci, które narodziły się z ich związku. Pamiętał, bowiem słowa swego ojca, który mówił mu, że zostanie pokonany przez syna. Rei, udało się ocalić najmłodsze dziecko, a był nim Zeus. Wychował się na Krece, a kiedy dorósł pokonał Kronosa, zgodnie z przepowiednią. Przywrócił życie swojemu rodzeństwu. Ożenił się z Herą.

CZŁOWIEK

Człowiek powstał za sprawą Prometeusza, który ulepił go z gliny pomieszanej ze łzami. W figurkę tchnął życie. Ludzie byli bardzo słabi, bali się dzikich zwierząt, nocy i nie potrafili odnaleźć się pośród innych stworzeń. Wyglądem przypominał bogów, jednak wewnętrznie nie posiadał żadnej siły. Prometeusz, widząc jak słaba istotą jest człowiek, postanowił wykraść bogom ogień i przekazać go ludziom. Kiedy człowiek nauczył się wykorzystywać ogień, przestał bać się otaczającej go przyrody. Zaczął wytwarzać rzemiosło, powstała sztuka. Ludzie zaczęli polować na zwierzęta, których kiedyś się obawiali. Zeus, był niezadowolony, że człowiek nie jest już słaby. Postanowił wysłać na ziemię, piękną kobietę, która miała ze sobą w posagu, zamkniętą puszkę. Prometeusz przeczuwając podstęp, nakazał człowiekowi, aby nie wpuszczano kobiety do domostw. Jednak brat tytana, nie oparł się urodzie dziewczyny, pojął ją za żonę i otworzył puszkę. Na świat wyleciały nieszczęścia, które od tej pory gnębiły ludzi. Prometeusz postanowił się zemścić. Zabił wołu, kości obwinął tłuszczem, natomiast mięso zakrył skórą. Udał się do Zeusa i poprosił, aby bóg wybrał tą część, która będzie składana bogom na ofiarę. Zeus, bez wahania wybrał część, która była zawinięta w tłuszcz, sądząc, że pod spodem jest mięso. Kiedy zorientował się, jaka ofiarę będą składać ludzie, postanowił zemścić się okrutnie na Prometeuszu. Przykuł go do skały na Kaukazie. Tam sęp wyszarpywał mu wątrobę, która ciągle odrastała.

MITY

"EDYP"

Edyp, był synem Lajosa i Jokasty, władców Teb. Przepowiednia powiedziała królowi, że jego syn zabije go i ożeni się z matką. Lajos, wraz z małżonką postanowili po narodzinach dziecka przekłuć mu stopy, tak, aby przywabić dzikie zwierzęta i rozkazali słudze zanieść synka i porzucić w górach. Sługa, nie potrafił wykonać polecenia do końca. Oddal dziecko pasterzowi, który zaniósł je do bezdzietnej rodziny królewskiej rządzącej Koryntem. Kiedy Edyp podrósł, udał się do wyroczni delfickiej, ta przekazała mu, że ożeni się z matka i zabije ojca. Chcąc uniknąć swego przeznaczenia wyjechał z Koryntu, aby nigdy nie powrócić. Na drodze w nieznanym kraju napotkał mężczyznę, który podróżował wraz z grupą służących. Wdał się z nimi w bójkę. Zabił ich, uciekł tylko jeden sługa. Edyp nie wiedział, że człowiekiem, którego zabił był Lajos, jego ojciec. Później udał się do Teb. Tam usłyszał, że kto odgadnie zagadkę Sfinksa, obejmie rządy w królestwie i ożeni się z wdową po Lajosie - Jokastą. Edyp, dzięki proroczym snom rozwiązał zagadkę potwora. Objął rządy, jako król Teb i pojął za żonę swoją matkę Jokastę. Uciekając od swojego przeznaczenia, jeszcze bardziej się do niego zbliżył. Z tego związku narodziło się czworo dzieci, dwóch synów, Polinejkes i Eteokles, oraz dwie córki: Antygona i Ismena. Na Teby zaczynają spadać nieszczęścia. Edyp, próbuje pomóc swoim poddanym. Udaje się do wyroczni, tam dowiaduje się, że to kara za kazirodztwo i ojcobójstwo. Od wieszcza Terezjasza, król dowiaduje się o historii swojego życia. Uświadamia sobie, że jest winowajcą wszystkich nieszczęśliwych zdarzeń. Edyp chcąc odpokutować swoje winy wykłuł sobie oczy i wyruszył na tułaczkę, Jokasta dowiedziawszy się prawdy powiesiła się.

"DEMETER I KORA"

Demeter, była boginią urodzaju. Miała z Zeusem córkę Korę. Kiedy dziewczyna bawiła się, z nimfami Hades, władca podziemi porwał ją, za zgodą Zeusa. Demeter, nie wiedząc, co dzieje się z córką, szukała jej po całej Ziemi. Nigdzie nie mogła jej odnaleźć. Kiedy otrzymała informację, że córka przebywa w świecie zmarłych, za zgodą Zeusa, poprosiła aby Kora powróciła do niej. Demeter czekała na nią bez rezultatu. Rozgniewana zesłała na ziemię nieurodzaj, klęski żywiołowe i brak plonów. Na świecie zapanował głód. Zeus, widząc, co się dzieje rozkazał Hadesowi oddać Korę matce. Jednak dziewczyna nie mogła wrócić do bogini urodzaju na zawsze. Skosztowała już owoc granatu, pokarm zmarłych i musiała przebywać również w Podziemiach. Przez dziewięć miesięcy przebywała z matka na Ziemi, a przez trzy była królową świata zmarłych, nosząc imię Persefona. Tak ludzie tłumaczyli sobie zmiany pór roku.

"DEDAL I IKAR"

Dedal, był budowniczym, o niezwykłej sławie. Został poproszony przez króla Krety o zbudowanie labiryntu, dla, Minotaura, który był pół człowiekiem, pół bykiem. Kiedy Dedal wykonał swoją pracę, król nie pozwolił na jego wyjazd i przetrzymywał go na wyspie. Obawiała się, że budowniczy zdradzi tajemnicę królewską. Dedal przybył na Kretę, ze swoim synem. Zaczął zastanawiać się, jak uciec ze strzeżonej wyspy. Wiedział, że nie ucieknie ani lądem, ani morzem. Skonstruował olbrzymie skrzydła dla siebie i Ikara. Dzięki nim mogli polecieć nad wyspą i morzem. Przestrzegał jednak syna, żeby nie leciał zbyt wysoko, bowiem promienie słońca mogłyby roztopić wosk łączący pióra, ani zbyt nisko, aby pióra nie skleiły się od wilgoci. Jednak podczas lotu Ikar zapomniał o przestrogach. Upojony lotem wzbił się wysoko w niebo. Słońce roztopiło spoiwo skrzydeł i Ikar spadł. Zgubiła go buntownicza natura i chęć przekroczenia granic ludzkich możliwości. Morze, w które wpadł, nazwano Ikaryjskim, a wyspę Ikarią.

"SYZYF"

Syzyf, był królem Koryntu. Często gościł na ucztach bogów, bowiem był ich ulubieńcem. Chętnie z nim rozmawiano i powierzano w zaufaniu tajemnice. Jednak król Koryntu, lubił przekazywać te informacje dalej. Pewnego razu przekazał powierzone w tajemnicy wiadomości otrzymane od Zeusa. Zeus, bardzo się rozgniewał i wysłał do Syzyfa bożka śmierci Tanatosa. Król podstępem uwięził posłańca śmierci i żył dalej. Hades, zaczął narzekać, że ludzie już nie przychodzą do jego świata. Wtedy to bogowie odnaleźli Tanatosa i uwolnili go. Syzyf stał nad brzegiem Styksu i lamentował, że nie pochowano jego zwłok. Wcześniej poprosił żonę, aby nie odprawiała ceremonii pogrzebowej. Bogowie ulitowali się nad nim i pozwolili wrócić, aby ukarać tych, którzy nie dopełnili tak ważnego obrzędu. Syzyf powróciwszy do Koryntu nie miał wcale zamiaru wracać do świata zmarłych. Żył szczęśliwie jeszcze wiele lat. W końcu bogowie przypomnieli sobie o nim. Postanowili go ukarać za nadużywanie ich zaufania. Musiał wtaczać na górę olbrzymi kamień. Kiedy zbliżał się do wierzchołka głaz staczał się z powrotem na dół. Syzyf musiał wykonywać pracę, która była bezowocna i pomimo jego wysiłków nie przynosiła żadnych efektów.

ZWIĄZKI FRAZEOLOGICZNE

"SYZYFOWA PRACA" - bezowocna, daremna praca, która nie przynosi żadnych efektów.

"IKAROWE LOTY" - ryzykowne plany, które mogą przynieść niepowodzenie.

"POWRÓT DO ITAKI" - powrót do domu, ojczyzny po długiej podróży.

"KOŃ TROJAŃSKI" - podstępny dar, niebezpieczny podarunek.

"PANICZNY STRACH" - paraliżujący strach.

"NIĆ ARIADNY" - sposób na wyjście z niebezpiecznej sytuacji.

"PUSZKA PANDORY" - źródło nieszczęść i kłopotów.

"STAJNIA AUGIASZA" - zaniedbania, miejsce, które należy uporządkować.

"TYTANICZNA PRACA" - praca przekraczająca siły ludzkie.

"PIĘTA ACHILLESA" - słaby punkt.

HOMER, EPOS, "ILIADA" I "ODYSEJA"

HOMER - twórca "Iliady" i "Odysei", żył na przełomie IX/VIII p.n.e. Jego życie owiane jest tajemnicą. Dochowało się siedem biografii tego epika greckiego. Pozostają one ze sobą w sprzeczności. Jego dzieła miały ogromny wpływ na literaturę. Jego eposy, były traktowane jako opis rzeczywistych wydarzeń. Badania tekstów homeryckich, stało się początkiem dla późniejszej nauki o literaturze. Homer, prawdopodobnie pochodził z wyspy Chios, jego imię oznacza "ślepiec".

EPOS - to " inaczej epopeja, jeden z głównych i najstarszy gatunek epiki. Obejmuje utwory najczęściej poetyckie (np. Iliada), rzadziej tworzone prozą, a ukazujące dzieje życia legendarnych, częściowo historycznych lub całkiem historycznych bohaterów, na tle wydarzeń przełomowych dla danego narodu, lub też opowieść o prapoczątkach tego narodu lub grupy etnicznej. Często opowiadają nie tylko o postaciach ludzkich, ale też boskich, magicznych czy demonicznych (np. Ramajana). Najwcześniejsze eposy mają charakter zbioru opowieści mitycznych i wywodzą się często z czasów, w których grupa ich autorów nie znała pisma".

Eposy homeryckie, utrwaliły wzorzec gatunkowy. Utwór ten rozpoczyna inwokacja, w której pojawia się narrator. W dalszej części jest zdystansowany do świata eposu. Charakteryzuje go obiektywizm. Wydarzenia, które są przedstawione w eposie, mają charakter przełomowy, bohaterowie należą do ważnej grupy społecznej. W eposie zamieszczono rozległe sceny batalistyczne, napotykamy także na bogatą gamę realistycznych szczegółów. Styl jest podniosły, występują w nim retardacje, porównania homeryckie i stałe epitety. Świat ludzki i boski przenikają się wzajemnie.

"Iliada" i "Odyseja", napisana jest heksametrem daktylicznym. Stał się miara metryczna poezji greckiej i rzymskiej.

HEKSAMETR DAKTYLICZNY - "rytm wiersza oparty na zjawisku iloczasu: występowania głosek długich i krótkich. Składał się z 6 stóp: daktyla albo spondeja".

PORÓWNANIA HOMERYCKIE - "tozestawienie cech z zastosowaniem spójników lub przysłówków porównawczych, porównania są zbudowane za pomocą obrazowania zjawisk meteorologicznych zwierząt itp. W porównaniu homeryckim drugi człon jest rozbudowany do rozmiarów obrazu poetyckiego".

"Iliada", powstała ok. 800 r. p.n.e. Nawiązuje do wydarzeń historycznych, które miały miejsce 300 lat wcześniej. Ukazuje ostatnie wydarzenia, dziesięcioletniej wojny trojańskiej. Epos liczy 24 księgi. Przedstawia przebieg wojny i przyczynę gniewu Achillesa, obrażonego na Agamemnona. Pokłócili się o brankę Bryzeidę. Achilles, wycofał się z walki. Z tego powodu wojska nie miały wśród swoich przywódców bohatera, którego wszyscy się bali. Patroklos ubrany w zbroję Achillesa, ginie atakując Trojańczyków. Był przyjacielem Achillesa, który wyzywa na pojedynek Hektora. Hektor ginie. Jego ciało zostało przywiązane przez Achillesa do rydwanu i wleczone dookoła murów Troi. Król Priam, ojciec Hektora błaga wojownika, aby oddał mu ciało syna. Achilles wzruszony żalem Priama, rozkazuje oddać zwłoki Hektora, walki zostają wstrzymane, na czas ceremonii pogrzebowej. Ton epopei jest podniosły, bohaterowie są wyidealizowani, obok nich występują bogowie. Nad wszystkimi ciąży Przeznaczenie - Mojra. Nawet bogowie nie maja na nią wpływu. Przeznaczenie jest symbolem niezmiennego porządku świata. Bogowie, maja podobny charakter jak ludzie, używają podstępu, są złośliwi, ingerują w ludzkie losy. Traktują człowieka z lekceważeniem. Wydarzenia, związane są z mężczyznami, kobiety w tym eposie nie odgrywają znaczącej roli. Występują w epizodach: Bryzeida, Andromacha. Wstęp to inwokacja do Muzy, zakończenie pogrzeb Hektora. Motywem przewodnim jest ogień.

"Odyseja", powstała ok. 750 r. p.n.e. Opisuje długi powrót Odyseusza do ojczyzny. Odyseusz, walczył pod Troją, był władcą Itaki. Skalda się z 24 ksiąg. Epos, możemy podzielić na trzy części. Jedna to przygody syna Odyseusza Telemacha i Penelopy. Druga to opowieść o przygodach Odyseusza, w trakcie powrotu do domy. Trzecia, to powrót do Itaki i zemsta władcy na zalotnikach Penelopy. W "Odysei", bogowie opiekują się ludźmi, kierują nimi zasady moralne. Tłem wydarzeń, jest powrót bohaterów spod Troi. Obok mężczyzn, ważną rolę odgrywają kobiety: Penelopa, Kirke, Kalipso. Główny bohater charakteryzuje się zaletami ducha, inteligencją, sprytem. Potrafi znaleźć wyjście z każdej sytuacji. Motywem przewodnim jest wiatr.

GENEZA I STRUKTURA DRAMATU GRECKIEGO

Dramat antyczny, powstał w starożytnej Grecji. Wywodzi się ze świąt religijnych na cześć boga Dionizosa. Powstał się w V w. p. n.e. Źródło dramatu to pieśni obrzędowe zwane dytyrambami, dytyrambami nich wykształcił się dramat, gdzie występuje aktor, chór i przewodnik chóru. Pierwszego aktora wprowadził Tespis (VI w.p. n. e.), drugiego aktora wprowadził Ajschylos (525 p.n.e. - 456 p.n.e.). Sofokles wprowadził trzeciego aktora (496 p.n.e. - 406 p.n.e.). Świętowano Dionizja dwukrotnie w ciągu roku. Raz na wsiach, kiedy to otwierano naczynia z młodym winem, Zwano je Dionizjami Małymi. Dionizja Wielkie, obchodzono w miastach, trwały pięć dni i były najważniejszymi świętami w roku. Dionizja Wielkie dały początek tragedii, a Dionizja Małe komedii. Do największych dramaturgów greckich, zaliczano Ajschylosa, Eurypidesa i Sofoklesa.

W tragedii greckiej obowiązywały nienaruszalne reguły.

ZASADA TRZECH JEDNOŚCI

- miejsca - akcja odbywa się tylko w jednym miejscu, np. w pałacu.

- czasu - akcja utworu musiała zmieścić się w ciągu 24 godzin.

- akcji - w sztuce występował tylko jeden wątek główny.

Istotę akcji, tworzył tzw. wątek tragiczny, czyli istnienie dwóch równorzędnych racji, pomiędzy którymi bohater nie może dokonać wyboru. Liczba osób na scenie, nie mogła przekraczać trzech. W teatrze występowali tylko mężczyźni. Nosili maski, kostiumy, peruki, stali na koturnach. Styl tragedii był wysoki, bohaterowie pochodzili z najwyższej klasy społecznej.

BUDOWA KLASYCZNEJ TRAGEDII

PROLOGOS - zapowiedź tragicznych wydarzeń

PARADOS - wejście chóru na scenę

EPEISODION - część akcji

STASIMON - komentarz chóru

EXODOS - wyjście chóru

FUNKCJE CHÓRU

- komentowanie zdarzeń, które dzieją się w innym miejscu niż akcja dramatu,

- tworzenie nastroju,

- uprzedzanie o zdarzeniach,

"ANTYGONA" SOFOKLESA

Tragedia Sofoklesa, nawiązuje do mitu tebańskiego, o rodzie Labdakidów. Po śmierci Edypa, jego synowie Eteokles i Polinejkes, postanowili rządzić państwem, zmieniając się na tronie po upływie roku. Kiedy minął rok, Eteokles nie dotrzymał umowy i nie oddał rządów bratu. Polinejkes, został wypędzony z Teb. Najechał je z oddziałami wojska. Bracia walczyli po przeciwnych stronach. Eteokles bronił państwa, Polinejkes próbował zdobyć Teby. Bracia zginęli. Władzę przejął ich stryj Kreon. Wydał rozkaz królewski, który mówił, że nie należy pochować zdrajców, chciał w ten sposób skazać na wieczne potępienie Polinejkesa. Eteoklesa uznano za bohatera i pogrzebano z największą czcią. Złamanie prawa groziło śmiercią. Antygona, łamiąc prawo pochowała brata. Uważała, że należy to do jej obowiązków względem rodzimy i bogów. Chciała być w zgodzie z własnym sumieniem. Kreon, uznał, że godzi w autorytet władcy. Stara się zbuntować obywateli i podważyć jego decyzje. Skazuje ją na śmierć. Od tej decyzji rozpoczynają się nieszczęścia. Jego syn Hajmon i żona odbierają sobie życie. Hajmon był narzeczonym Antygony i nie chciał bez niej żyć. Żona Kreona Eurydyka, na wieść o śmierci syna, odbiera sobie życie. Kreon, zostaje zupełnie sam. Zostaje skazany na samotność i poczucie winy, które nie opuści go do śmierci. Bohaterowie uwikłani są w konflikt tragiczny, każda decyzja, jaką podejmą doprowadza do katastrofy.

ODYSEUSZ, HEKTOR, ACHILLES, KREON, ANTYGONA

ODYSEUSZ - to król Itaki, jego żona Penelopa, czekała na niego, aż wróci po wojnie trojańskiej. Odyseusz, nie mógł za sprawa bogów dotrzeć do ojczyzny przez dziesięć lat. W trakcie podróży, przeżywa wiele przygód. W końcu udaje mu się powrócić do wiernej żony. Odyseusz, był pomysłodawcą tzw. konia trojańskiego, dzięki któremu grecy odnieśli zwycięstwo. Kazał zbudować konia z drewna. W jego wnętrzu schowali się wojownicy. Trojańczycy wciągnęli olbrzymiego konia do miasta. W nocy wojownicy wyszli i zdobyli śpiące miasto.

ACHILLES - heros, sławny z waleczności i odwagi. Jego matka kapała go w Styksie, kiedy był małym dzieckiem. To zapewniło mu nieśmiertelność. Trzymała go za piętę, podczas zanurzania w wodzie. To był jego jedyny słaby punkt. Achilles, był jednym z wodzów wojny trojańskiej. Walczył z Hektorem po śmierci Patroklosa. Był porywczy i zapalczywy. Jednak potrafił zmieniać decyzję i współczuć innym ludziom. Najważniejsza była dla niego przyjaźń.

HEKTOR - syn króla Troi - Priama. Słynął z odwagi, honoru, sprawiedliwości. Doskonały wojownik, obeznany ze sztuką wojenną. Podczas wojny trojańskiej, został wyzwany na pojedynek przez Achillesa. Stoczył z herosem walkę, w której poległ.

KREON - brat Jokasty. Po śmierci Polinejkesa i Eteoklesa, przejął władzę nad Tebami. Skazał Antygonę na śmierć, za złamanie prawa królewskiego, dotyczącego pochówku jej brata Polinejkesa. Został uwikłany w konflikt tragiczny, jego decyzje doprowadzają do tragedii.

ANTYGONA - córka Edypa i Jokasty. Kobieta odważna, która łamie królewski zakaz pochówku zdrajcy, czyli jej brata Polinejkesa. Chciała dochować praw boskich i zostać w zgodzie z własnym sumieniem. Nie bała się podejmować ważnych decyzji. Została skazana na śmierć, oskarżona o podważenie autorytetu władcy i złamaniu jego praw. Jest wierna swoim przekonaniom.

FILOZOFIA

SOKRATES - (470 - 399 r. p.n.e.) Urodził się w Atenach. Był rzeźbiarzem i filozofem, a także nauczycielem Platona. Swoją działalność edukacyjną, rozumiał jako misję wewnętrzną i obowiązek wobec państwa. Wierzył w istnienie prawdy obiektywnej oraz możliwość jej poznania. Uważał, że prawda jest nieodłącznie związana z dobrem, szczęściem. Szukanie prawdy jest obowiązkiem człowieka. Został skazany na śmierć, za głoszenie swoich poglądów. Platon, opisał jego działalność w dwóch dziełach "Obrona Sokratesa" i "Fedon". Sam filozof, nie pozostawił żadnych dzieł, o jego naukach dowiadujemy się z relacji jego uczniów.

Poglądy Sokratesa:

Nie stworzył osobnego nurtu filozoficznego, badał możliwość poznania prawdy przez człowieka. Jako najwyższe dobro uznał cnotę. Dzięki niej człowiek osiąga pełnię szczęścia. Należy szukać jej zarówno w sferach fizycznych, jak i psychicznych. Cnota, to jednocześnie mądrość, którą poznajemy przez zgłębianie wiedzy. Wiedza ta, nie może być rutynowa i opierać się na rutynie. Musi być zdobyta, za pomocą doświadczeń i tworzeniu definicji. Sokrates wyodrębnił dwie metody zdobywania cnoty. Pierwsza z nich, polega na obalaniu wiedzy, którą posiada przeciwnik, atakując ją argumentami, które pokażą absurd wyznawanych poglądów. Druga metoda, polega na prowadzeniu przeciwnika do wiedzy za pomocą ukazania mu istoty rzeczy, przez indukcję i analogię.

Ironia sokratyczna - metoda, którą stosował. Pozornie zgadzał się ze swoim rozmówcą, po czym doprowadzał do kompromitacji tez, jakie wygłaszał jego przeciwnik.

PLATON - (427 - 347 r. p.n.e.). Uważany jest, za jednego z największych myślicieli starożytności. Stworzył ideologię, która stała się idealistycznym nurtem filozoficznym. Był uczniem Sokratesa. Założył własną szkołę.. Jego pisma, zachowały się i są znane również współcześnie. Zbiór dzieł Platona, obejmuje: 35 dialogów i listów, razem 36 dzieł. Podzielono je na trzy części, w zależności od czasu powstania. W dziełach filozofa, postać Sokratesa, jest ciągle wspominana, oprócz "Praw".

Poglądy Platona:

Filozofię myśliciela, można podzielić na trzy etapy:

- pierwszy etap - będąc uczniem Sokratesa, interesował się zagadnieniami związanymi z etyką,

- etap drugi - zainteresował się teorią bytu, jest autorem teorii wiecznych idei. Stworzył pogląd, że istnieją dwa światy: idei i rzeczy. Idee, są wzorami rzeczy, rzeczy staja się, a idee istnieją. Świat rzeczywisty nie jest światem prawdziwym, natomiast jest odzwierciedleniem świata idei. Istnieje tylko jeden byt: idee. Dusza składa się z trzech części: impulsywnej, rozumnej i zmysłowej. Jest nieśmiertelna i niezależna od ciała. Zmysłowe poznanie rzeczy jest niewystarczające. Przechodzi ono, w poznanie rozumowe, dialektykę i myślenie naukowe.

- trzeci etap - Platon, zauważył, że istnieje wiele niedopowiedzeń, dotyczących jego idei. Nie rozdzielał już rzeczywistości na dwa światy. Zaczął dostrzegać więcej związków między ideami, a rzeczami. Zwrócił także uwagę, na pierwiastki duchowe. Rozszerzył swoja naukę na badanie zjawisk przyrody i filozofię państwa. Sprzeciwiał się demokracji. Stworzył ideę idealnego państwa. Państwo to podzielił na trzy warstwy społeczne: na jego czele stali filozofowie, druga warstwa to wojownicy, trzecia to rzemieślnicy, rolnicy, którzy utrzymują pozostałe warstwy. Mają swoją własność prywatną i rodzinę.

Filozofia Platona, łączyła się z ówczesnym życiem w Grecji. W tym czasie kryzys przechodzi "polis", czyli państwa - miasta. Toczy się walka między klasami społecznymi. Ścierają się wzajemnie różne poglądy filozoficzne. Słynna jest teoria, tzw. "jaskini platońskiej". Ludzie siedzą tyłem do ognia i widzą tylko tańczące cienie na ścianach jaskini. Tak Platon widział życie człowieka.

ARYSTOTELES - (384 - 322 r. p.n.e.), uczył się w Akademii Platona, przez około 20 lat. Był nauczycielem Aleksandra Wielkiego. Wielkiego 335 r. p.n.e., zakłada własna szkołę filozoficzną, zwaną liceum. Naucza w Atenach, po śmierci Aleksandra Wielkiego, obawiając się prześladowań ucieka na Eubeję i tam, po krótkim czasie umiera. Zajmował się procesami zachodzącymi w przyrodzie, jednak jego działalność obejmowała prawie wszystkie dziedziny życia. Stworzył tezę o zmienności bytu i wielości form ruchu. Zalecał stosowanie "złotego środka".

Poglądy Arystotelesa:

- jest twórcą logiki formalnej, zapoczątkował empiryczne, czyli doświadczalne poznawanie przyrody.

- interesowały go zagadnienia etyczne. Uważał, że istnieją trzy formy szczęścia: życie wśród przyjemności, życie wolnego i odpowiedzialnego obywatela, życie badacza i filozofa. Prawdziwe szczęście to zbiór wszystkich trzech form.

- stworzył teorię państwa, zawartą w jego dziele "Polityka". Zebrał materiały i działanie 158 państw. Uważał, że dla społeczeństwa najlepsze są rządy monarchii i arystokracji. Demokracje uważał, za gorszy ustrój. Idealne państwo było rządzone przez obywateli średnio zamożnych, oparte na prywatnej własności do ziemi.

- filozofię, podzielił na praktyczną, obejmująca politykę i etykę, ważne miejsce miała też retoryka, ekonomia i poetyka. Filozofia teoretyczna, obejmowała matematykę fizykę i metafizykę.

- zapoczątkował badania nad fizjologią i anatomią,

- stworzył logikę formalną, czyli naukę o formach i prawach myślenia.

Jego dzieło "Poetyka", była pierwsza rozprawa o literaturze, poezji i prawach rządzących jej poszczególnymi rodzajami i gatunkami. Arystoteles twierdził, że poezja jest sztuką naśladowczą. Za miernik wartości danego gatunku, przyjął wrażenie odbiorcy na oglądane, lub czytane dzieła. Za gatunek najbardziej wartościowy uznał tragedię. Wyznaczył takie kategorie jak: katharsis, mimesis, decorum.

SOFIZM - sofiści, byli nauczycielami, którzy przygotowywali obywateli życia publicznego. Nauczali retoryki, polityki, filozofii i etyki. Wyznawali zasadę, że "człowiek jest miara rzeczy", ta reguła stała się zasadą relatywizmu teoriopoznawczego, czyli teorii względności poznania. Uważali, że poznanie ludzkie jest względne. Za podstawę nauczania uważali założenie, że żadne twierdzenie, nie jest prawdziwsze od drugiego, może być tylko bardziej praktyczne. Uczyli, jak należy zbijać argumenty przeciwnika, za pomocą odpowiednik kontrargumentów. Nauczali tez sztuczek krasomówczych. Charakteryzowali się demokratycznymi poglądami. Sofistyka oznaczała pokrętne argumentowanie, polegające na umiejętnym wykorzystaniu wieloznaczności wyrazów i nielogicznych wnioskach. Za sofistę, uznawano człowieka, który posługując się fałszywymi przesłankami dowodził swoich racji.

Przedstawiciele safizmu:

- Protagoras z Abdery, gramatyk i filolog. Twórca teorii relatywistycznej.

- Prodikos z Keos, twórca synonimiki.

- Hipiasz z Elidy, twórca pism sofistycznych, sofistycznych różnych dziedzin wiedzy.

EPIKUREIZM - był to nurt filozoficzny stworzony przez Epikura (341 - 270 r. p.n.e.). Wyznawał on zasadę, że najważniejsze w życiu człowieka jest dążenie do przyjemności i szczęścia. Należy korzystać z przyjemności życia i piękna otaczającego świata. Jego słynne powiedzenie, znane jest również dzisiaj "Carpe diem" - chwytaj dzień, ciesz się chwilą. Założył własną szkołę filozoficzną. Na jej froncie nakazał zawiesić napis: "Gościu, tutaj będzie ci dobrze, tutaj najwyższym dobrem jest przyjemność". Epikureizm, postrzegany jest jako postawa życiowa, związana z wygodnictwem i egoizmem.

STOICYZM - to nurt, którego propagatorem był Zenon z Kation. Założył własną szkołę filozoficzną. Jej przedstawicieli interesowała problematyka, związana z etyką. Wysoko cenili sobie wewnętrzny spokój, hart ducha i opanowanie. Uważali, że szczęście daje cnota, którą osiągnąć można przez życie w zgodzie z naturą. Ideałem człowieka był mędrzec. Musiał on charakteryzować się powagą, umiarkowaniem, równowagą duchową. Stoicyzm, to postawa życiowa, polegająca na niewzruszonym spokoju, panowaniu nad sobą nawet w chwilach niepowodzeń życiowych.

CYNIZM - wiązał się z grecką szkołą filozoficzną. Głosił, że najważniejszą cnotą, jest życie w zgodzie z natura, oraz ideał mędrca, który kieruje się wyłącznie rozumem. Do najsłynniejszych reprezentantów, tego nurtu filozoficznego należał Diogenes. Zamieszkał w beczce, aby udowodnić, że dobra doczesne nie przynoszą szczęścia. Cynizm, była to postawa wzywająca do odrzucenia ideałów i autorytetów, uznawanych w danej społeczności. Był to również brak poszanowania, ogólnie przyjętych norm.