Dzisiejsza pozycja Francji we współczesnej polityce światowej.

1. CHARAKTERYSTYKA FRANCUSKIEGO SYSTEMU PARTYJNEGO

Francja stanowi dziś przykład państwa, w którym obowiązuje standardowy system wielopartyjny, z tym że na przestrzeni powojennych lat wykazuje on charakterystyczną ewolucję od modelu wielopartyjnego rozbicia po system dwublokowy. Tradycje politycznych ugrupowań sięgają w państwie francuskim XIX stulecia, przy czym w dobie III Republiki stronnictwa występowały zazwyczaj w izbie parlamentu, nie posiadając w zasadzie terenowych komórek organizacyjnych. Wyjątek w tej dziedzinie stanowiły ugrupowania socjalistyczne i komunistyczne.

Wyraźne zmiany w tym układzie zachodzą dopiero w okresie IV Republiki, kiedy to partie zaczęły dążyć do znacznego umocnienia organizacyjnego. Wpływ na takie zachowanie miał szereg czynników:

a) wyniesione z różnych ruchów oporu doświadczenia, które dowiodły olbrzymiego znaczenia aspektu organizacji w politycznym życiu,

b) pojawienie się na scenie politycznej nowych stronnictw, bądź też umocnienie tych, które w czasie III Republiki pozostawały partiami twardej opozycji (komuniści, oraz socjaliści, którzy nie licząc okresu rządów frontu ludowego pozostawali poza rządem, czy też całkowicie nowe siły polityczne, jak chociażby MRP),

c) sprawna konstrukcja organizacyjna w partii komunistycznej, dzięki której pozostałe ugrupowania, stosując metody wyrafinowanego przeciwstawienia się jej, poczęły zwracać poważniejszą uwagę na kwestie dyscypliny wewnętrznej oraz sprawność organizacyjną.

W czasach IV Republiki nastąpiło duża fragmentacja polityczna społeczeństwa, czego odzwierciedleniem było zaistnienie wielu stronnictw. Szereg spośród nich posiadało przedstawicieli w parlamencie, jednak żadne nie zdobyło przewagi i dominującej pozycji. Partie tkwiły w konfliktach, były zdolne do utworzenia jedynie sojuszy negatywnych, skierowanych na obalenie gabinetu, a równocześnie niezdolne do wykształcenia sojuszy pozytywnych. Dlatego nie wszystkie ugrupowania, które wniosły swój wkład w obalenie rządu, były w stanie się porozumieć i utworzyć nową koalicję rządzącą. O ile partia FPK, która stanowiła znaczące ogniwo rządowej koalicji w okresie 1944-1947, wydatnie przyczyniała się do ustabilizowania prac rządu, to już wyizolowanie jej, a następnie zepchnięcie do opozycji w 1947 roku, musiało spowodować daleko idące zmiany. W wyniku tychże przemian nastąpiło przesunięcie sił sprawujących rządy w prawą stronę, ponieważ większość rządząca została uzupełniona ugrupowaniami prawicowymi i centrowymi. Dzięki temu w miejsce gabinetów centrolewicowych z okresu 1944-1947 do głosu w późniejszym okresie dochodzą gabinety centroprawicowe.

Znaczące zmiany następujące na scenie politycznej w dobie V Republiki mają swoje odzwierciedlenie w ustroju partyjnym. Jest to związane z zanikiem niektórych stronnictw (MPR) i wypłynięciem nowych, jak chociażby powstała w 1958 roku i wielokrotnie zmieniająca nazwę partia gaullistowska UNR (Unia na rzecz Nowej Republiki), oraz UDF (Unia Demokracji Francuskiej). Nową tendencją było formowanie się z początku trzech a w ostateczności dwóch poważnie liczących się bloków: sojuszu lewicy oraz prawicowego. Blok centrowy stopniowo tracił swoje znaczenie. Z czasem w V Republice zaczyna pojawiać się zjawisko zdobywania przez jedno ugrupowanie polityczne pozycji dominującej, jak chociażby UNR-u w 1968 roku, socjalistów w 1981 roku, czy też RPR-u w 1993 roku. Wywiera to znaczący wpływ na formowanie się większości w parlamencie oraz na ustabilizowanie sytuacji w rządzie.

Przy charakteryzowaniu partii politycznych w Francji pod żadnym pozorem nie można się sugerować ich nazwami, albowiem nie stosowane są oficjalne nazwy o wydźwięku niedemokratycznym. Nie istnieje zatem partia z przymiotnikiem "konserwatywna", a stronnictwa prawicowe chętnie odwołują się do nazw brzmiących demokratycznie i radykalnie; chociażby Umiarkowani, Niezależni, czy też Republikańska Partia Wolności.

2. PARTIE LEWICOWE

W powojennym państwie francuskim istotną rolę uzyskały lewicowe partie społeczne - dotyczy to głownie partii komunistycznej (FPK) oraz partii socjalistycznej, noszącej do 1971 roku nazwę Francuska Sekcja Robotniczej Międzynarodówki (SFIO). Obręb ich wpływów ulegał zmianom - w dobie IV Republiki dominacja FPK była wyraźna, natomiast dziś zdecydowaną przewagę posiadają socjaliści (PS) i znalazło to odzwierciedlenie w wyborach na urząd prezydenta w 1981 roku, wyborach parlamentarnych z tego samego roku, jak i również z lat 1988 oraz 1997. Obydwie wymienione ugrupowania łączy fakt, iż nie zostały one obarczone odpowiedzialnością za klęskę państwa francuskiego w 1940 roku, albowiem FPK nigdy dotychczas nie znajdowała się w koalicji rządzącej, natomiast socjaliści byli jedynie elementem rządu Frontu Ludowego z 1936 roku. Obie partie odgrywały niepoślednią rolę w tworzeniu ruchu oporu. Obydwie usiłują odgrywać rolę rzeczników interesów klas robotniczych. Dodatkowo można też dostrzec pewną prawidłowość, mianowicie FPK posiada większe wpływy pośród robotników wielkoprzemysłowych, a zatem pracujących w wielkich ośrodkach przemysłu, natomiast socjaliści zdobywają poparcie w drobniejszych przedsiębiorstwach, pośród rzemieślników i urzędników.

Francuska Partia Komunistyczna została założona w 1920 roku w rezultacie rozłamu, który zaistniał wewnątrz partii socjalistycznej (PS) ze względu na stosunek Międzynarodówki Komunistycznej. Większa część członków stronnictwa poparła wniosek dotyczący przystąpienia do Międzynarodówki, po czym utworzyła FPK, natomiast pozostali członkowie partii nadal zdecydowali się wiązać z SFIO. Od momentu założenia partia akcentuje swoje robotnicze oblicze oraz rewolucyjny program. Postulaty lewicy zdobywały popularność, a przełomowym sukcesem były odniesione w 1981 roku zwycięstwa, najpierw w majowych wyborach prezydenckich przywódcy socjalistów François Mitteranda, a następnie ugrupowań lewicowych w wyborach do parlamentu, dzięki którym powstał lewicowy rząd z udziałem komunistów, socjalistów oraz lewicowych radykałów. Gdy w 1984 roku L. Fabius utworzył kolejny lewicowy gabinet, w jego składzie nie było już przedstawicieli FPK. Od tego momentu, aż do roku 1997 partia znajduje się w opozycji, choć jej stosunek wobec rządu sterowanego przez socjalistów bywa zróżnicowany, głównie ze względu na program rządu oraz kierunki realizowanej polityki.

Partia Socjalistyczna została założona w roku 1905. W 1920 roku przeżyła rozłam, w rezultacie którego powstała partia komunistyczna. Do 1936 roku znajdowała się w opozycji względem rządów. W tymże roku weszła po raz pierwszy w skład gabinetu, był to rząd Frontu Ludowego z reformatorskim i radykalnym programem. W czasie wojny wielu członków owego ugrupowania odnalazło swoje miejsce wewnątrz struktur ruchu oporu. Po zakończeniu wojny socjaliści współpracując z MRP i komunistami trwali w trójpartyjnej koalicji do roku 1947. SFIO traciła swą popularność i poparcie. W 1958 roku socjaliści poparli kandydaturę Charlesa de Gaulle'a na stanowisko premiera i wielu spośród nich weszło w skład jego gabinetu. W roku 1956 socjaliści powołali Federację Lewicy Demokratyczno-Socjalistycznej wysuwając własnego kandydata na urząd prezydenta. Popularność tego ugrupowania zaczęła szybko wzrastać, do czego przyczynił się także sukces w walce wyborczej do Zgromadzenia Narodowego.

3. PARTIE CENTALNE

Najważniejszą spośród tych partii był Ruch Ludowo-Republikański [MRP]. Stronnictwo to cieszyło się poparciem warstw bogatych i wpływowych, zajmowało ważne miejsce w strukturze władzy, a w szczególności w stosunkach zagranicznych. Po wyborach z 1958 roku jego wpływy zaczęły powoli maleć. W 1973 roku przedstawiciele MRP weszli wraz z partią radykałów oraz niezależnych polityków w skład rządu.

Centrum Postęp i Demokracja to ugrupowanie istniejące równolegle z wcześniej omówionym stronnictwem. W maju roku 1976 nastąpiło połączenie obydwu partii, w wyniku którego powstało Centrum Demokratów Społecznych, które od 1995 roku nosi nazwę Siła Demokratyczna. Podczas wyborów utworzono Unię na rzecz Demokracji Francuskiej (UDF) i razem z RPR udało jej uformować wspólny rząd większościowy.

Radykałowie to ugrupowanie średnich właścicieli posiadających poparcie również w kręgach wiejskich. Występowali oni przeciwko reformom gospodarczym i społecznym mających miejsce w państwie. Jest to rodzaj partii, wewnątrz której często dochodzi do licznych podziałów i walk wewnętrznych. W roku 1972 powstała frakcja partii nosząca nazwę Lewicowy Ruch Radykałów.

4. PARTIE PRAWICOWE

Republikańska Partia Wolnosci była ugrupowaniem, którego istnienie na francuskiej arenie politycznej było epizodyczne. Drugim przykładem partii prawicowej było niejednolite Krajowe Centrum Niezależnych oraz Chłopów. Ruch ten posiadał silne związki z kręgami kolonizatorskimi, co musiało w końcu doprowadzić do rozłamu w partii.

Stronnictwo prawicowe stanowili również gaulliści, którzy wzięli udział w wyborach do parlamentu w 1951 roku. Jednak w dwa lata później stronnictwo zostało rozwiązane. Na jego gruzach powstała Unia Nowej Republiki, którą w roku 1967 przemianowano na Unię Demokratów na rzecz Republiki. Obecnie funkcjonuje pod jeszcze inną nazwą, a mianowicie Zgromadzenie na rzecz Republiki. Popularność tego ugrupowania spadla po odejściu de Gaulla. Sukces odniesiono dopiero w wyborach prezydenckich w 1995 roku, w których zwyciężył Jacques Chirac.