1. Polskie konstytucje:
- tzw. artykuły henrykowskie z 1573 roku
- Konstytucja 3-ego Maja z 1791 roku
- Konstytucja Marcowa z 17 III 1921 roku
- Konstytucja Kwietniowa z 23 IV 1935 roku
- Konstytucja Stalinowska z 22 VII 1952 roku
- obecna konstytucja z 2 IV 1997 roku
2. System wyborczy:
a) bezpośrednie wybory (na prezydenta oraz do Senatu
b) system mieszany czyli bezpośrednio-pośredni (w przypadku wyborów do Sejmu- bezpośrednio na ogólnopolskie listy, pośrednio na krajową listę
c) bezpośrednie wybory są pięcioprzymiotnikowe czyli:
tajne, bezpośrednie (trzeba się stawić osobiście), równe, powszechne i proporcjonalne (jak przy wielo mandatowych wyborczych okręgach w przypadku Sejm)
3. Wewnętrzne organa sejmu:
wybieranych jest 460 posłów i 100 senatorów, dany kandydat musi zostać umieszczony na liście (wcześniej zebrać 3 tys. podpisów)
obowiązki parlamentarzysty: uczestniczy w trakcie obrad sejmu (w innym przypadku ponosi kary dyscyplinarne) a także obradach sejmowych komisji (też grożą kary)
nie jest posłem wyborców ale narodu - dlatego nie może być zobligowany żądaniami swoich wyborców tylko robi to co uznaje za słuszne dla całego narodu)
nie podlega odpowiedzialności za działalność polityczną - ewentualnie można go najwyżej drugi raz nie wybrać
posiada immunitet, chroniący go przed prześladowaniem - nie wolno go zatrzymać ani zaaresztować, ewentualnie na tzw. gorącym uczynku; aby można go było ukarać musi wyrazić zgodę lub trzeba mu odebrać immunitet; marszałek decyduje o takim zatrzymanym pośle
a) prezydium sejmu (stanowią go marszałek oraz 5 wicemarszałków)
- ustanawia porządek sejmowych obrad
- jakiś z członków przewodniczy obradom
- marszałek ma za zadanie dbać o godność oraz przestrzeganie praw sejmu
- marszałek przejmuje kompetencje jakie posiada prezydent, to on go zastępuje
- prezydium wybierane jest przez sejm
b) Konwent Seniorów (stanowią go marszałek oraz przewodniczący poselskich klubów)
- wyraża opinię na temat porządku obrad sejmu
- zapewnia współpracę pomiędzy poselskimi klubami
c) kluby poselskie - składają się minimum z 10 osób (zaś koła poselskie mają mniej niż 10 osób)
- w ich skład wchodzą posłowie takiej samej politycznej opcji
- uzgadniają politykę określonego klubu podczas przeprowadzanych głosowań
- podejmują decyzję dotyczące dyscypliny w głosowaniu
d) komisje sejmowe (jest ich teraz 24): tematyczne, nadzwyczajne, stałe, śledcze
- mają przygotowywać projekty ustaw
4. Funkcje sejmu:
a) przede wszystkim uchwalanie ustaw (większością głosów w obecności minimum 1/2 posłów)
prezydent, rząd albo grupa posłów mogą zgłaszać projekty ustaw; potem następuje czytanie; komisje z kolei wnoszą poprawki; drugie czytanie oraz głosowanie następuje w sejmie
dana ustawa wchodzi dopiero w życie kiedy zostanie wydrukowana w Dzienniku Ustaw (wcześniej podpisana przez prezydenta); prezydent może jej nie podpisać, wówczas w ciągu 21 dni odsyła wraz z poprawkami do sejmu albo do Trybunału Konstytucyjnego; kolejny raz sejm głosuje, albo poprawia albo jeżeli 3/5 z 50%+1 posłów opowiada się za poprzednią ustawą - wtedy prezydent musi przed upływem 7 dni podpisać
więc ustawy mogą być niezgodne z obowiązującą konstytucją
b) powoływanie państwowych organów:
- rząd
- ministrowie
- sędziowie trybunału konstytucyjnego (oni to badają zgodność danej ustawy z konstytucją) oraz trybunału stanu
- członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
- członkowie Krajowej Rady Sądownictwa
- prezes Sądu Najwyższego
- prezes Narodowego Banku Polskiego
- prezes Najwyższej Izby Kontroli
- rzecznik praw obywatelskich
c) kontrola rządu (odpowiedzialność polityczna członków rządu przed sejmem) - votum zaufania albo nieufności
5. Wybory prezydenckie (są czteroprzymiotnikowe - bez proporcjonalności)
czynne prawo wyborcze posiadają osoby, które ukończyły 18 lat; bierne natomiast, te które ukończyły 35 lat
kandydat nie może sprawować żadnych państwowych funkcji (w trakcie kampanii); również nie może być karany; musi posiadać polskie obywatelstwo od minimum 5 lat (ale nie podwójne); wystawia go grupa ludzi (100.000 podpisów)
marszałek sejmu zarządza wybory na dzień, który jest wolny od pracy
kandydat musi uzyskać minimum 1/2 głosów
powtórne wybory - wtedy jest tylko 2 kandydatów, odbywają się w dwa tygodnie po pierwszych
kadencja prezydenta trwa 5 lat, można ją tylko jeden raz powtórzyć
mogą się odbyć wybory przedterminowe w wypadku gdy:
poprzedni prezydent umiera
prezydent staje przed Trybunałem Stanu i dostaje wyrok skazujący
prezydent podaje się do dymisji
prezydent może zostać odwołany ze stanowiska przez Zgromadzenie Narodowe (w jego skład wchodzą posłowie i senatorowie)
6. Odpowiedzialność prezydenta:
tylko konstytucyjna (jedynie za złamanie konstytucji lub przestępstwo pospolite, nie zaś polityczna)
na każdorazowym rozporządzeniu, jakie wydaje prezydent musi być podpisany odpowiedni minister
jeżeli złamie konstytucję to Zgromadzenie Narodowe (trybunał stanu) skazuje go 2/3 głosów
przestępstwa pospolite - odpowiedzialność przed trybunałem stanu - wówczas jego urzędowanie zostaje zawieszone a zastępuje go marszałek sejmu
7. Kompetencje prezydenta:
a) posiada inicjatywę ustawodawczą (poszczególne projekty ustaw są przygotowywane przez kancelarię prezydenta)
b) podpisuje i ogłasza ustawy
c) ma prawo do rozwiązywania sejmu oraz senatu:
- jeżeli w przeciągu 4 miesięcy sejm nie uchwali ustawy budżetowej
- jeżeli nie ma możności powołania rządu przez sejm (po trzech nieudanych próbach)
d) powołuje premiera i rząd (tylko z przedstawionych mu kandydatów)
e) przewodzi Radzie Gabinetowej (składa się ona z prezydenta i rządu) oraz zarządza jej obrady szczególnie gdy są pewne okoliczności (powódź czy lustracja)
f) nadaje państwowe odznaczenia
g) nadaje polskie obywatelstwo
h) nadaje sędziowskie nominacje
i) nadaje stopnie naukowe
j) powołuje odpowiednich dyplomatów na stanowiska ambasadorów
k) zarządza ogólnonarodowe referendum
l) może wprowadzać stan: wyjątkowy, klęski żywiołowej, wojenny
8. Skład Rady Ministrów czyli rząd:
- Prezes Rady Ministrów (potocznie premier)
- wiceprezesi Rady Ministrów (powoływani i odwoływani są na wniosek premiera, liczba ich jest dowolnie przez premiera kształtowana)
- ministrowie:
a) resortowi (stoją na czele każdego ministerstwa)
b) "bez teki" (czyli nie mają ministerstw)
c) członkowie rządowych komisji (Komisja Ekonomiczna, Społeczno - Polityczna, Rozwoju Regionalnego, Spraw Obronnych, Legislacyjna, która bada postępowanie premiera rządu)
9. Zadania jakie posiada Rada Ministrów:
a) funkcje poszczególnych ministrów:
- kierowanie pracą danego ministerstwa
- realizacja wychodzących z sejmu postanowień a także wytycznych premiera
- powoływanie oraz odwoływanie sekretarzy, podsekretarzy stanu (są to zastępcy ministrów będący odpowiedzialni za działalność ministerstwa)
b) funkcje Prezesa Rady Ministrów czyli premiera:
- kierowanie pracami całego rządu
- powoływanie członków rządu
- odwoływanie poszczególnych członków rządu
- koordynacja pracy wszystkich resortów
- reprezentowanie na zewnątrz całego rządu
- wydawanie rozporządzeń do określonych ustaw
- kontrola dotycząca działalności samorządów terytorialnych
- powoływanie wojewodów
- nadzór sprawowany nad instytutami takimi jak: UOP, PAP, ZUS, Główny Urząd Miar, Komisja Papierów Wartościowych.
10. Tryb w jakim powoływany jest rząd:
I. prezydent (inicjatywa) do 14 dni od zwołania posiedzenia nowego parlamentu z większości parlamentarnej
następnie w ciągu 2 tygodni przedstawia premier program swego rządu sejmowi
następuje głosowanie nad votum zaufania (50%+1 z 50%)
II. jeżeli nie uzyska odpowiedniej liczby głosów to teraz inicjatywa po stronie sejmu (ma 14 dni)
Po 2 tyg. przedstawienie składu rządu i programu, kolejne głosowanie
III. jeśli znów rząd nie zostanie poparty - inicjatywa należy do prezydenta
głosowanie następuje zwykłą większością głosów (50%+1 z obecnych)
IV. jeżeli i to nie poskutkuje to następuje rozwiązanie sejmu
11. Odpowiedzialność rządu:
a) polityczna (za prowadzoną bieżącą politykę przed sejmem)
może zostać postawione votum nieufności (do premiera albo do całego rządu), wówczas podaje się do dymisji
inicjatywa minimum 46 posłów - wysuwają wniosek o odwołanie premiera lub rządu
wniosek jest głosowany (50%+1 z 50%)
jeżeli nie przejdzie, to następny wniosek można zgłaszać dopiero po 3 miesiącach
wcześniej w wypadku, jeśli z inicjatywą wyszło 119 posłów
przedstawione votum nieufności ma być konstruktywne czyli inicjatorzy zgłaszają oraz przedstawiają skład kolejnego, nowego rządu
b) konstytucyjna (czyli przed Trybunałem Stanu) -premier albo określony minister nie zaś cały rząd odpowiada
za podjęte działania niezgodne z obowiązującą konstytucją. Trybunał Stanu orzeka o winie, natomiast nie musi wcale orzekać kary.
