Zarówno Związek Radziecki jak i III Rzesza dążyła do zniszczenia państwa polskiego. W państwach tych wykształciły się dwa totalitarne reżimy: komunizm oraz faszyzm. Miały one oparcie w różnych ideologiach politycznych. Nazizm był zbrodniczą, ludobójcza doktryną, skrajnie antydemokratyczną. Był to także nacjonalistyczny ruch polityczny, który rozwijał się po I wojnie światowej. W tym czasie do władzy doszedł Adolf Hitler, który był przywódcą Narodowosocjalistycznej Partii Robotniczej (NSDAP). Od 1933 roku naziści sprawowali władzę w Niemczech. Program partii faszystowskiej pełen był akcentów antykapitalistycznych i dominował w nich antysemityzm. Po objęciu władzy przez Hitlera ideologia nazizmu szybko rozprzestrzeniała się w społeczeństwie niemieckim. Cała doktryna faszystowska została przedstawiona w napisanej przez Hitlera książce "Mein Kampf" (Moja Walka). Utworzono totalitarne państwo, podstawowym elementem doktryny stał się rasizm głoszący uprzywilejowaną pozycję rasy germańskiej. Na podstawie kryterium rasowego ustanowiono formalne podziały społeczne. Negowano wolność jednostki, a na pierwszym miejscu liczyło się państwo i naród. W nim tkwiła bowiem siła rasy germańskiej. Dążono do wzmocnienia pozycji Niemiec. Podbój i ekspansja miały zapewnić państwu wielkość i siłę. W 1933 roku Hitler został mianowany przez prezydenta Hindenburga kanclerzem Rzeszy, a po jego śmierci połączył sprawowanie funkcji kanclerza i prezydenta. Przyjął tytuł wodza narodu i szefa państwa. Zaprowadzono dyktaturę, zniesiono federacyjny charakter Niemiec, scentralizowano Rzeszę pod władzą jednego wodza. System rządów oparty został na aparacie NSDAP i systemie policyjnego terroru. Partia kontrolowała wszystkie sfery życia, głosząc czystość rasy nordyckiej. NSDAP reprezentowała kręgi niemieckich nazistów. Wykorzystując niezadowolenie społeczne wywołane kryzysem gospodarczym uzyskała ogromne poparcie w społeczeństwie. We wrześniu 1935 roku wprowadzono ustawy norymberskie, które wprowadziły dyskryminacyjne przepisy o obywatelstwie i ustanowiły ochronę krwi niemieckiej. Rozpoczął się atak na Żydów, niszczono synagogi, żydowskie domy i sklepy. Tworzono obozy koncentracyjne przeznaczone do eksterminacji narodu żydowskiego i polskiego. W specjalnych dzielnicach miasta (gettach) zamykano Żydów, izolując ich od reszty społeczeństwa. W 1934 roku (w czasie "nocy długich noży") nastąpiła krwawa rozprawa z opozycją wewnętrzną partii faszystowskiej, gdzie wymordowano wszystkich przeciwników. System terroru politycznego NSDAP polegał na rozbudowie aparatu policyjnego (SA, Gestapo, SS, SD). Działała organizacja młodych nazistów Hitler - Jugend. Dekretem Hitlera utworzono specjalny Urząd Komisarza Rzeszy do Umacniania Niemczyzny. Głównym Komisarzem został Himmler, szef SS i Gestapo. Szerzyła się propaganda i kultura masowa. Aparat policyjny uzupełniało niemieckie sadownictwo, a sądy wojskowe specjalne i doraźne wydawały ogromną liczbę wyroków. Ustalony porządek prawny pozwalał okupantom na absolutną swobodę działania. Ludzie tracili życie za najmniejszy przejaw oporu. Na terenach okupacji niemieckiej próbowano usunąć wszystkie przejawy polskości. Rozwijał się przemysł ciężki, zbrojeniowy, ograniczono bezrobocie. Wprowadzono obowiązek pracy oraz robót publicznych. Celem Hitlera była rewizja postanowień konferencji wersalskiej z 1919 roku. Uzyskiwał to stopniowo. Najpierw zwolniono Niemcy z zapłaty reparacji wojennych, czyli odszkodowań za krzywdy spowodowane I wojną światową. Następnie przejęto Zagłębie Saary w 1935 roku, a rok później nastąpiła remilitaryzacja Nadrenii. 11 marca 1938 roku miał miejsce anschluss Austrii. Hitler zamierzał zdobyć przestrzeń życiową dla "rasy panów". Teoria głosząca wyższość narodu niemieckiego podczas II wojny światowej przybrała postać ludobójstwa. Na terenach okupowanych przez Niemców wprowadzono przepisy prawa hitlerowskiego, które oparte były na rasizmie. Niemcy utworzyli Volkslistę (Niemiecką Listę Narodową), na którą wpisywano Polaków. Drugim totalitarnym reżimem był stalinizm. Był to system rządów stworzony przez Józefa Stalina, który rozwijając myśl Lenina o kierowniczej roli partii bolszewickiej zapewnił komunistom monopol w sprawowaniu władzy. Przez wyeliminowanie wszystkich przeciwników politycznych przejął osobiste rządy. Rozbudowie aparatu partyjnego towarzyszył rozwój struktur policyjnych i terroru. Funkcjonariusze kontrolowali poczynania każdego obywatela. Szerzył się system donosicielstwa. Na początku główną rolę odgrywał Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny, a następnie Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych. NKWD kontrolowało aparat milicyjny i wojskowy. Ważną funkcję spełniała Wszechrosyjska Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem, zwana w skrócie "Czeką". Jej czołowym przywódcą był Feliks Dzierżyński. Urzędy obejmowali tylko członkowie partii państwowej, zakazywano działalności opozycyjnych ugrupowań politycznych. Wprowadzono ostrą cenzurę. Na szeroką skalę stosowano aresztowania, ludzi sądzono doraźnie. Znacjonalizowano przemysł oraz handel. Nastąpiła kolektywizacja wsi. Wszechzwiązkową Komunistyczną Partią (bolszewików) od śmierci Lenina przewodził Stalin. Związek Radziecki stał się państwem o ustroju totalitarnym. Panowała gospodarka planowa, rozwijał się przemysł ciężki, zbrojeniowy i ruch stachanowski. Za twórcę tego ruchu współzawodnictwa w pracy uważany jest Aleksiej Stachanow. Stosowano przymusową kolektywizację, co spowodowało śmierć głodową 14,5 milionów ludzi. Odrzucono zasady gospodarki rynkowej, zlikwidowano prywatną własność na wsi i w mieście. Zastosowano reguły centralnego planowania, przez co rozbudowywano biurokrację. Rozwijał się kult wodza Stalina, który uważany był za ojca ludu. Przypisywano mu nieomylność i genialność we wszystkich dziedzinach. Partia komunistyczna kontrola życie każdej jednostki. Zlikwidowano opozycję, nastąpiły czystki w wojsku, w skutek czego zginęło ponad 600 oficerów. Prowadzono walkę z religią, tworzono obozy pracy przymusowej. Więzienia były wypełnione po brzegi. Masowo aresztowano Polaków, których przewożono długimi transportami do radzieckich łagrów. W sumie w 130 łagrach na początku wojny znalazło się prawie 22 miliony osób. Polaków wywożono głównie do Komi, w rejon Półwyspu Kolskiego, na Kołymę oraz na południową Ukrainę, gdzie pracowali w trudnych warunkach. Obowiązywała zasada odpowiedzialności zbiorowej. Każdy musiał posiadać paszport by podróżować po kraju. Obywatele mieszkający w kołchozach mieli zakaz opuszczania tego miejsca. Na wielką skalę rozpoczęto przesiedlenia grup narodowościowych. Zarówno faszyzm, jak i komunizm posiadały wiele podobieństw. Obydwa systemy władzy negowały zasady demokracji i ustroju parlamentarnego. Dążono do przejęcia kontroli nad całym życiem politycznym, gospodarczym i społecznym w kraju. Prawo miało być dla nich tylko narzędziem oddziaływania na społeczeństwo. U steru władzy była jedna partia, stąd mówimy o systemie monopartyjnym. Władzę sprawowała tylko elita partyjna, która obdarzona była większymi prawami niż pozostali. Przywódca urastał do roli kultu, idealizowano jego poczynania i samą osobę. Wprowadzono zasadę wodzostwa. Chwalono przemoc jako środek politycznego działania. Panowało ogólne przekonanie o "obsesji wroga". W przypadku faszyzmu wierzono w konspirację żydowską, natomiast w komunizmie winą za krzywdy obarczano obcych agentów, którzy zostali nasłani przez państwa kapitalistyczne. Organizowano masowe uroczystości wykorzystując propagandę. Używano odświętnych mundurów i sztandarów. Obydwa systemy różniło jednak podejście do gospodarki. Komunizm zmierzał do zlikwidowania własności prywatnej oraz systemu wolnorynkowego. W systemach tych wszechobecna była przemoc i system terroru. W Niemczech zakładano obozy koncentracyjne, natomiast w Związku Radzieckim wywożono ludzi na roboty do łagrów. Były to miejsca zagłady wielu milionów osób, nie tylko Polaków. W sumie na terenach okupowanych przez III Rzeszę istniało około 200 obozów koncentracyjnych. Jednocześnie zakładano obozy śmierci, między innymi w Treblince, na Majdanku, gdzie mordowano głównie Żydów, Cyganów, a następnie Polaków i Rosjan (od 1941 roku). II wojna światowa trwająca 6 lat toczyła się na obszarze Europy, w Afryce, Azji, na wyspach Oceanu Atlantyckiego i Oceanu Spokojnego. Uczestniczyło w niej 72 państwa. Zmobilizowano do walki około 110 milionów osób. W tej okrutnej wojnie poległo 50 milionów ludzi, z czego prawie 20 milionów to ofiary terroru oraz ludobójstwa. Spośród tej liczby 80% ofiar to mieszkańcy Europy. W walkach uczestniczyły wielomilionowe armie, składające się z wojsk lądowych, marynarki wojennej i lotnictwa. W Polsce 40% majątku narodowego zniszczono i zginęło prawie 6 milionów Polaków. Cała machina wojenna zniszczyła naród żydowski. W planach hitlerowskich Żydzi mieli być fizycznie unicestwieni. Zobowiązano ich do noszenia specjalnych opasek, ograbiono z całego mienia, umieszczono w specjalnych dzielnicach miasta. W czasie wojny zrujnowano gospodarkę światową. Można oceniać straty materialne, ale trudno jest skalkulować poniesione straty psychiczne, ból i cierpienie wielu milionów ludzi.
